The Idea of Working in Turkish Poetry in The Tanzimat Period: The Case of Namık Kemal, Ziya Paşa, Abdülhak Hâmid Tarhan

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 2, 34 - 50, 31.12.2023

Adem Gürbüz

https://doi.org/10.47155/mamusbbd.1313487

Öz

Tanzimat Period, Ottoman society's scientific, economic, military and so on which it is a period of time when the country fell behind in terms of Western society and the country moved away from the level of contemporary civilizations. The wars fought in this period were lost, the country lost more and more land with each passing day, technological innovations could not be heard or such developments were followed behind. Intellectuals of the Tanzimat Era show sensitivity to social problems, feel responsible for the society they live in, aim to educate the public and raise awareness. In this context, one of the themes that the artists show sensitivity can be determined as working and progressing, pursuing knowledge, benefiting from the science and science of Europe without compromising the rules of Islam. This study aims to examine the idea of “working” in Turkish poetry of the Tanzimat Period, understand thow poets tend to this idea and how they express this thought. Namık Kemal, Ziya Paşa and Abdülhak Hâmid Tarhan, who give the most place to such subjects in their poems, were chosen as examples in the article. In the study, the document analysis method was applied, all the poems of the mentioned poets were examined, the poems related to the subject were recorded and the determined verses were used in the relevant sections. As a result of the study, it has been determined that the poets mostly draw parallels between work and progress, they argue that making an effort brings success, and they try to motivate their readers. However, it was also determined that Ziya Paşa, with a pessimism coming from his personal life, regarded the world as a place where there was no justice, and he defended the idea that people who work and strive cannot reach the positions they deserve.

Anahtar Kelimeler

Tanzimat Period, Turkish Poetry, Work, Effort, Success.

Tanzimat Dönemi Türk Şiirinde Çalışma Fikri: Namık Kemal, Ziya Paşa, Abdülhak Hâmid Tarhan Örneği

Öz

Tanzimat Dönemi, Osmanlı devletinin bilimsel, ekonomik, askeri vb. yönlerden Batı toplumuna göre geri kaldığı ve ülkenin çağdaş medeniyetler seviyesinden uzaklaştığı bir zaman dilimidir. Bu dönemde girilen savaşlar kaybedilmiş, ülke her geçen gün daha fazla toprak kaybetmiş, teknolojik yeniliklerden haberdar olunamamış veya bu tür gelişmeler geriden takip edilmiştir. Tanzimat Dönemi aydınları, toplumsal problemlere karşı duyarlılık gösterir, yaşadıkları topluma karşı sorumluluk hisseder, halkı eğitmeyi ve bilinçlendirmeyi hedefler. Bu bağlamda sanatçıların duyarlılık gösterdikleri temalardan biri de çalışıp terakki etmek, ilim peşinde koşmak, İslamiyet kurallarından taviz vermeden Avrupa’nın ilim ve fenninden yararlanmak olarak tespit edilebilir. Bu çalışma Tanzimat Dönemi Türk şiirindeki “çalışma” fikrini irdelemeyi, şairlerin bu fikre nasıl yöneldiklerini ve bu düşünceyi nasıl ifade ettiklerini anlamayı amaçlamaktadır. Makalede örneklem olarak şiirlerinde bu tür konulara en fazla yer veren Namık Kemal, Ziya Paşa ve Abdülhak Hâmid Tarhan seçilmiştir. Çalışmada doküman analizi yöntemine başvurulmuş, belirtilen şairlerin bütün şiirleri incelenmiş, konuyla alakalı olan şiirler fişlenmiş ve tespit edilen mısralar ilgili bölümlerde kullanılmıştır. Çalışma neticesinde şairlerin çoğunlukla çalışma ile terakki arasında paralellikler kurduğu, gayret göstermenin başarıyı da beraberinde getirdiğini savundukları ve okurlarını şevke getirmeye çalıştıkları tespit edilmiştir. Bununla birlikte özellikle Ziya Paşa’nın kişisel yaşamından gelen bir karamsarlıkla dünyayı adaletin olmadığı bir yer olarak telakki ettiği ve çalışıp çabalayan kişilerin hak ettikleri makamlara ulaşamadıkları fikrini savunduğu da belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tanzimat Dönemi, Türk Şiiri, Çalışma, Gayret, Başarı.

Kaynakça

• Akün, Ö. F. (2006). “Namık Kemal”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt: 32, TDV İslam Araştırmaları Merkezi, İstanbul, 361-378.
• Akyüz, K. (1947). Tevfik Fikret. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayımları.
• Apaydın, M. (1993). Türk hiciv edebiyatında Ziya Paşa. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Aydın, M. (2013). Namık Kemal’de “Terakki” ve “Maarif” düşüncesi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 53(2), 451-477. https://doi.org/10.1501/Dtcfder_0000001362
• Canan, İ. (1993) Kütüb-i Sitte. Cilt: 2. Akçağ Yayınları.
• Çağan, K. (2012). Namık Kemal’de devletin niteliği ve temel dayanakları. Akademik İncelemeler Dergisi (AID), 7(1), 255-280.
• Çağrıcı, M. (2012). Tevekkül, TDV İslam Ansiklopedi, Cilt: 41, Türkiye Diyanet Vakfı İslâmî Araştırmalar Merkezi, 3-4.
• Çetin, N. (2011). Ziya Paşa, Tanzimat Edebiyatı (Koordinatör: İsmail Parlatır), Akçağ Yayınları, 127-199.
• DİB (2011). Kuran-ı Kerim meali. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Emil, B. (1988). Namık Kemal’in eserlerinde ve aksiyonunda üç temel kavram: Hürriyet-medeniyet-irade. Ölümünün 100. Yılında Namık Kemal İçinde (s.11-14). Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Emil, B. (1997). Türk Kültür ve Edebiyatından Meseleler 1. Akçağ Yayınları.
• Göçgün, Ö. (1987). Ziya Paşa. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Kaplan, M. (2008). Tevfik Fikret. Dergâh Yayınları.
• Kara, İ. (2005). Çağdaş Türk düşüncesinde bir tenkit/tasfiye alanı olarak tasavvuf ve tarikatlar. Osmanlı Toplumunda Tasavvuf ve Sufiler: Kaynakları-Doktrin-Ayin ve Erkan-Tarikatlar-Edebiyat-Mimarî-İkonografi-Modernizm (haz. Ahmet Yaşar Ocak), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 561-585.
• Kavcar, C. (1994). Edebiyat ve eğitim. Engin Yayınevi.
• Kayadibi, F. (2006). Kuran’ın eğitim, bilim ve araştırmaya verdiği önem. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (14), 1-15.
• Kocatürk, V. M. (1966). Namık Kemal’in şiirleri. Edebiyat Yayınevi.
• Koçak, C. (2009) “Namık Kemal”, modern Türkiye’de siyasi düşünce 1: Cumhuriyet’e devreden düşünce mirası, tanzimat ve Meşrutiyet’in birikimi, (Ed. Tanıl Bora-Murat Gültekingil), İletişim Yayınları, İstanbul, 244-264.
• Kolcu, A. İ. (2011). Tanzimat edebiyatı ı: Şiir. Salkımsöğüt Yayınevi.
• Kuntay, M. (2019). Namık Kemal. Alfa Yayınları.
• Kurgan, Ş. (1953). Ziya Paşa: Hayatı, Sanatı, Eseri. Varlık Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2012). On dokuzuncu asır Türk edebiyatı tarihi. Dergâh Yayınları.
• Tarhan, A. H. (1999). Bütün şiirleri 3: Hep yahut hiç/İlham-ı vatan. Dergâh Yayınları.
• Tarhan, A. H. (2001). Bütün şiirleri 4: Kahpe/Garam. Dergah Yayınları.
• Tarhan, A. H. (2013). Bütün şiirleri (Haz. İnci Enginün). Dergah Yayınları.
• Tek, Z. (2013). Psikanalitik Okuma ile Ziya Paşa’nın Eserleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Törenek, M. (2015). Fikret-Halûk ilişkisi ve şiirine yansımaları. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11, 1-12. https://doi.org/10.16992/ASOS.627
• Uçman, A. (2011). Namık Kemal, Tanzimat edebiyatı (Koordinatör: İsmail Parlatır), Akçağ Yayınları, 201-288.
• Uludağ, S. (2012). Tasavvuf terimleri sözlüğü. Kabalcı Yayıncılık.