Geç Qing Hanedanında Yeni Bir Dönemin Başlangıcı: Xinyou Darbesi (1861)

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 2, 1 - 15, 31.12.2023

Mukaddes Koç

https://doi.org/10.47155/mamusbbd.1378761

Öz

Qing Hanedanının son döneminde, İmparator Xianfeng’ın (咸丰) ölümünün ardından 2 Kasım 1861 tarihinde İmparatoriçe Cixi (慈禧太后), Ci’an(慈安) ve Yixin’in (奕䜣) tarafından Su Shun’un(肃顺) başkanlığındaki divana karşı başlatılan Xinyou Darbesi (辛酉政变), Çin’in tarihsel sürecini etkileyen önemli saray darbelerden biri olarak kabul edilmektedir. Çin’in modernleşme sürecini de etkileyen Xinyou Darbesi ülkemizde henüz detaylıca çalışılmamış ilgi çekici konulardandır. Qing tarihinde cariyelikten İmparatoriçeliğe yükselerek yarım yüzyıl yönetimde bulunmuş olan İmparatoriçe Cixi’nin ve imparatorun kardeşi Yixin’in Xinyou Darbesi’ndeki rolü önemlidir. Darbe, Geç Qing Hanedanında iç ve dış sorunların hüküm sürdüğü bir dönemde bir güç mücadelesi olarak gerçekleşmiştir. 1861 yılında İmparatoriçe Cixi ve Yixin, İmparator Xianfeng’ın vasiyet ettiği yönetim düzenini bozarak Xinyou Darbesi’ni gerçekleştirmiştir. Bu darbenin sonunda ise İmparatoriçe Cixi konumunu güçlendirerek vekaleten oğlu Tongzhi’nın (同治) yerine yönetime geçmiş ve Cixi’nin perdelerin ardından başlayan yönetimi kesintilere uğrasa da yaklaşık yarım yüz yıl boyunca devam etmiştir. Yixin “Yizheng Wang (议政王)” unvanı ile onurlandırılarak yönetimde önemli bir konum elde etmiştir. Xianfeng’ın oluşturmuş olduğu sekiz kişiden oluşan “divan (赞襄政务八大臣)” ise feshedilmiştir. Divan üyelerinden Su Shun, Zaiyuan (载垣) ve Duan Hua (端华) ölümle cezalandırılmıştır. Bu çalışmada; İmparatoriçe Cixi’nin perdelerin ardından yönetime geçmesiyle (垂帘听政) sonuçlanan Xinyou Darbesi, nedenleri ve sonuçları incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Xinyou Darbesi, Yixin, Sushun, İmparatoriçe Cixi, Qing Hanedanı.

The Beginning of a New Era in the Late Qing Dynasty: The Xinyou Coup (1861)

Öz

During the late Qing Dynasty, after the death of Emperor Xianfeng (咸丰) on November 2, 1861, the Xinyou Coup (辛酉政变) initiated by Empress Dowager Cixi (慈禧太后), Ci’an(慈安) and Yixin (奕䜣)against the Grand Council led by Su Shun is considered one of the significant palace coups that influenced China's historical process. The Xinyou Coup, which also influenced China's modernization process, is an interesting topic that has not yet been thoroughly studied in our country. The role of Empress Cixi, who rose from concubine to empress and ruled for half a century in Qing history, and the emperor’s brother Yixin, in the Xinyou Coup is important. It occurred as a power struggle during a period when internal and external issues prevailed in the late Qing Dynasty. In 1861, Empress Dowager Cixi and Yixin carried out the Xinyou coup, disrupting the ruling order bequeathed by Emperor Xianfeng. At the end of this coup, Empress Dowager Cixi strengthened her position and took power by proxy instead of her son Tongzhi (同治) and the administration that started behind the curtains continued until 1908, although it was interrupted for about half a century. Yixin was honored with the title of "Yizheng Wang (议政王" and gained an important position in the administration. The eight-man of regency Council (赞襄政务八大臣), formed by Xianfeng, was repealed. The members of the regency council, Su Shun, Zaiyuan (载垣) and Duan Hua (端华), were sentenced to death. In this study, the Xinyou coup resulting in Empress Dowager Cixi taking control behind the curtains (垂帘听政), its causes, and consequences have been examined.

Anahtar Kelimeler

Xinyou Coup, Yixin, Sushun, The Empress Dowager Cixi, Late Qing Dynasty.

Kaynakça

• Bao, C. (宝成关). (1991). Xinyou Zhengbian Qiyin Bian (辛酉政变起因辨). Shehui Kexue Jikan (社会科学辑刊). 4, 101-106.
• Bland, J.O.P, Backhouse E. (1939). China Under The Empress Dowager, Henry Vetch, Peking.
• Chang, J. (2013). Empress Dowager Cixi- The Concubined Who Launched Modern China. Alfred A. Knoff Publishing. New York.
• Chen, C. (陈潮). (1996). Cixi Cedong Xinyou Zhengbian Zhiyi (慈禧策动辛酉政变质疑). Fudan Xuebao(复旦学报). 6, 97-99.
• Huang, H.(黄鸿寿). (1914). Qing Shi Jishi Ben Mo (清史纪事本末), https://ctext.org/wiki.pl?if=gb&chapter=119407&remap=gb#p2
• Jin, M. (金满楼). (2015). Nü Ren Dang Guo: Cixi Taihou yu Wan Qing Wu Shi Nian (女人当国，慈禧太后与晚清五十年). Zhongguo Gongren Chubanshe. Beijing.
• Koç, M. (2023). İmparatoriçe Cixi’nin Çin Modernleşmesindeki Rolü. RumeliDe Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi. Ö13, 1167-1180. DOI: 10.29000/rumelide.1379322
• Kuhn, P.A. (2008). Taiping Rebellion, Fairbank, J.K. (ed.) The Cambridge History of China, Vol. 10 Part I.: The Ch’ing Empire to 1800-1911, Cambridge University Press, New York. 264-316.
• Li Guorong (李国荣). Qing Gong Dangan Jiemi (清宫档案揭秘) http://www.quanxue.cn/ls_qing2/DangAn/DangAn40.html(Son Okunma: 20.02.2023, 10:00).
• Liu, K. (刘可梅). (1990). Lun Xin You Zhengbian He Nala Shi Zhangquan(论辛酉政变和那拉氏掌权 ). Yuncheng Gao Zhuan Xuebao (运城高专学报).1, 15-19.
• Liu, Q. (刘奇). (2008). Cixi Shenshi (慈禧身世).Zhongguo Shehui Chubanshe. Beijing.
• Qing Dai Dang An Shiliao Cong Bian (清代档案史料丛编), cilt 1.
• Sui, L. (随丽娟). (2013). Shuo Cixi (说慈禧), Zhonghua Shuju, Beijing.
• Tian G. (天嘏), Man Qing Wai Shi (满清外史). https://ctext.org/wiki.pl?if=gb&res=81177&remap=gb (Son okunma: 09.02.2023, 16.02).
• Wang, J. (王杰民). (1994). Shi Lun Xinyou Zhengbian(试论辛酉政变). Song Liao Xue Kan(松辽学刊). 64(1). 80-86.
• Wang, K. (王开玺). (2012). Xinyou Zhengbian Qian Hou Liang Dao Yuzhi Kaolun (辛酉政变前后两道谕旨考论). Du Shi Li Ji (读史札记).4, 156-165.
• Wang, K. (王开玺). (2014). Cixi Chuilian: Qi Xiang Zhengbian Shimo (慈禧垂帘：祺祥政变始末). Renmin Dongfang Chubashe, Beijing.
• Wang, K. (王开玺). (2016). Dong Yuan Chun Shulun (董元醇述论). Anhui Shixue (安徽史学). 1, 56-62.
• Wang, K. (王开玺). (2002). Xinyou Zhengbian yu Zhengtong Huanquan Sixiang- Cixi Zhengbian Chengong Yuanyin Zai Tantao (辛酉政变与正统皇权思想 ──慈禧政变成功原因再探讨). Qing Shi Yanjiu(清史研究). 4, 49-56.
• Wang, L. (王莲英). (2007). Jin ershi nian Xinyou Zhengbian Yanjiu Zongshu (近二十年辛酉政变研究综述), Journal of Yanshan University (Philosophy and Social Science Edition),8(3), 72-75. DOI:10.15883/j.13-1277/c.2007.03.014
• Wang, Y. (王雅馨). (2009). Xinyou Zhengbian Shuping (辛酉政变述评). Journal of Educational Institute of Jilin Province. 6(25), 55-56.
• Wu, Q. (吴庆坻). Jiao Lang Cuo Lu (蕉廊脞录). vol:1 https://ctext.org/wiki.pl?if=gb&chapter=316150&remap=gb (Son okunma, 10.10.2023)
• Xiang, S. (向斯). (2013). Lao Foye jixiang: Cixi Xian wei Renzhi de Gushi (老佛爷吉祥: 慈禧鲜为人知的故事).Gugong Chubanshe. Beijing.
• Xiang, S. (向斯). (2006). Nü Ren Cixi(女人慈禧). Hua Yi Chuban She (华艺出版社). Beijing.
• Xu, C. (徐彻). (2012). Cixi Dazhuan (慈禧大传). Guoji Wenhua Chubanshe (国际文化出版社). Beijing.
• Xu, K. (徐珂). Qing Bai Lei Chao (清稗类钞).https://ctext.org/wiki.pl?if=gb&res=502424&remap=gb (Son okunma: 08.09.2023)
• Yehenala, G. (叶赫·那拉·根正). (2015). Wo Suo Zhidao de Cixi Taihou (我所知道的慈禧太后), Jincheng Chubanshe. Beijing.
• Zhao, E. (赵尔巽), Qing Shi Gao (清史稿) (son okunma: 08.09.2023) https://ctext.org/wiki.pl?if=gb&res=98755&remap=gb http://www.guoxue.com/shibu/24shi/qingshigao/qsgml.html
• Zhu, X. (朱贤枚). (1985), Cixi Cehua "Xinyou Zhengbian" Qianhou (慈禧策划“辛酉政变” 前后). Shangrao Shi Zhuan Xuebao(上饶师专学报). 4, 23-31.
• Zhu, Z. (朱子彦). (1998), “Chui Lian Ting Zheng Zhidu Shulun (垂帘听政制度述论)”, Gudai Zhengzhi Zhidu Yanjiu.2, s.55-61.
• Zhuang, L.(庄练). (1988). Zhongguo Jindai Shishang de Guanjian Renwu (中国近代史上的关键人物). Cilt 1.Zhonghua Shuju(中华书局). Beijing.