İç ve Dış Politik Gelişmeler Işığında Erdoğan Döneminin Güvenlik Algısı

Yıl 2023, , 469 - 488, 08.07.2023

Ahmet Özkan

https://doi.org/10.33712/mana.1245520

Öz

Cumhuriyetin kuruluşundan 2002 yılında AK Parti’nin iktidara geldiği zaman dilimine kadar Türkiye, kendi iç dinamiklerine bağlı olarak toplumsal inşa sürecini tamamlamaya çalışmıştır. Ancak bu inşa süreci tek parti döneminde farklı 1950 sonrasında farklı araçlarla ve yaklaşımlarla sağlanmaya çalışılmıştır. Tek parti döneminde hayata geçirilen devrim ve inkılâplarla bu inşa süreci yürütülürken, tek parti sonrasında ise hemen hemen on senede bir yaşanan askerî darbelerle ulus inşa sürecinin sekteye uğramasına engel olunmaya çalışılmıştır. Bu döngü 90’lı yıllarda da kendisini göstermiş, bu girdaptan çıkışın Erdoğan liderliğindeki AK Parti iktidarıyla aşılabileceği halk tarafından tespit edilmiştir. Tespit edilmiştir dememizin sebebi oligarşik bürokrasi ve askeri vesayete karşı hukukun üstünlüğü ve AB normlarını önceleyerek politika geliştiren Erdoğan iktidarının defaatle halk tarafından iktidara taşınmış olmasıdır. Nitekim Erdoğan’a ve AK Parti’ye duyulan güven her seçimde sandık sonuçlarında görülmüş ve Erdoğan iktidarının sona erdirilmesinin sandıkla değil, alışılmış araçların kullanımıyla sağlanabileceği görüşü vesayet odakları tarafından benimsenmiş ve bu yönde adımların atılması beraberinde gelmiştir. Ne var ki Erdoğan liderliğindeki AK Parti, iç ve dış politikadaki problemleri Avrupa Birliği’ne üyelik, sistem değişikliği ve terörle etkin bir mücadele anlayışı göstererek aşmayı başarmıştır. Bu çalışma ile cumhuriyetin kuruluşundan günümüze kadar tarihsel bir analiz yapılacak ve iç ve dış politik gelişmeler ışığında Erdoğan döneminde güvenlik algısının nasıl dönüşüm yaşadığı analiz edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Erdoğan Dönemi, Güvenlik Algısı, İç Politika, Dış Politika

Security Perception of the Erdogan Era in the Light of Domestic and Foreign Policy Developments

Öz

From the foundation of the Republic until the AK Party came to power in 2002, Turkey has tried to complete the process of social construction based on its own internal dynamics. However, this construction process was carried out with different tools and approaches during the single party period and with different tools and approaches after 1950. During the one-party period, this construction process was carried out through revolutions and reforms, while after the one-party period, efforts were made to prevent the interruption of the nation-building process by military coups almost every ten years. This cycle continued in the 90s and the people realized that the way out of this vortex was through the AK Party government led by Erdoğan. The reason why we say it was determined is that Erdoğan's government, which developed policies by prioritizing the rule of law and EU norms against the oligarchic bureaucracy and military tutelage, was repeatedly voted to power by the people. As a matter of fact, the confidence in Erdoğan and the AK Party was reflected in the results of the ballot box in every election, and the view that the end of Erdoğan's rule could be achieved not through the ballot box but through the use of conventional means was adopted by the centers of tutelage and steps were taken in this direction. However, the AK Party under Erdoğan's leadership managed to overcome domestic and foreign policy problems through EU membership process, system change and an effective fight against terrorism. This study will make a historical analysis from the foundation of the republic to the present day and analyze how the perception of security has transformed under Erdoğan in the light of domestic and foreign political developments.

Anahtar Kelimeler

Erdogan Era, Security Perception, Domestic Policy, Foreign Policy

Kaynakça

• ADALET BAKANLIĞI (t.y.), “Türkiye Cumhuriyeti'nin Ulusal Güvenlik Politkaları ve Güvenlik Stratejilerinin Gelişimi”, Aday Memur Hazırlayıcı Eğitimi Kitabı, Adalet Bakanlığı Yayını, Ankara, https://edb.adalet.gov.tr/Resimler/SayfaDokuman/12520201430363-ULUSALG%C3%9CVENL%C4%B0Kxxx.pdf (Erişim Tarihi: 07.05.2021).
• AKBABA, Yunus (2014), “6-7 Eylül Ekim Olayları ve Çözüm Süreci”, Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı (SETA) Perspektif, S.78, ss.1-5, https://file.setav.org/Files/Pdf/20141022190303_%E2%80%9C6-7-ekim-olaylari%E2%80%9D-ve-cozum-sureci-pdf.pdf (Erişim Tarihi: 07.05.2021).
• AKINCI, Abdulvahap (2014), “Türkiye'nin Darbe Geleneği: 1960 ve 1971 Müdahaleleri”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, S.9(1), ss.55-72.
• ARINÇ, Kenan (2010), “Siyasi ve Tarihi Coğrafya Perspektifiyle: Türkiye'nin Terör Sorununun Analizi ve Jeopolitik - Jeostratejik Açıdan Değerlendirilmesi”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.14(2), ss.1-34.
• ATAMAN, Muhittin (2017), “Türkiye Dış Politikasının Ak Parti Döneminde Yeniden Yapılandırılması”, AK Parti'nin 15 Yılı Dış Politika (Ed. Kemal İnat, Ali Aslan, Burhanettin Duran), SETA Kitapları, Ankara, ss.41-61.
• AVRUPA BİRLİĞİ BAŞKANLIĞI (2020), “Türkiye Avrupa Birliği İlişkileri Kronolojisi (1959-2015)”, T.C. Dışişleri Bakanlığı Avrupa Birliği Başkanlığı Kurumsal Web Sayfası (E-Doküman), https://www.ab.gov.tr/files/5%20Ekim/turkiye_avrupa_birligi_iliskileri_kronolojisi.pdf (Erişim Tarihi: 31.03.2021).
• AYDIN, Mustafa ve EREKER, Fulya (2014), “Türkiye'de Güvenlik: Algı, Politika, Yapı”, Uluslararası İlişkiler Akademik Dergi, S.11(43), ss.127-156.
• AYTAÇ, Gizem Bilgin (2017), “Değişen Güvenlik Teorileri Üzerinden 1990-2005 Dönemi Türkiye'nin Güvenlik Politikalarının Analizi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, S.10(54), ss.269-278.
• BAHARÇİÇEK, Abdülkadir (2005), “Türkiye'de Dış Politikadaki Değişmeler”, Türkiye'de Siyasal Hayat Cilt II (Ed. Adnan Küçük, Selahaddin Bakan, Ahmet Karadağ), Aktüel Yayınları, İstanbul, ss.1107-1121.
• BAL, Rıdvan (2013), “Propagandadan Hakikate Bir Tarihçinin Dramı: Arnold Joseph Toynbee”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, S.12(24), ss.61-91.
• BARDAKÇI, Murat (2019), “Johnson’un Meşhur Mektubunun Resmî Tercümesini, Yazılmasından Tam 55 Yıl Sonra Yayınlıyorum”, Habertürk Gazetesi, 26 Ekim 2019, https://m.haberturk.com/yazarlar/murat-bardakci/2534577-johnsonun-meshur-mektubunun-resmi-tercumesini-yazilmasindan-tam-55-yil-sonra-yayinliyorum (Erişim Tarihi: 20.03.2021).
• BAŞTÜRK, Levent, TORLAK, Furkan, ZİYA, Saliha, AKKAYA, Gülşah Neslihan, KÜÇÜKKELEŞ, Müjge ve DEMİR, Zehra Senem (2013), Irak Siyasetini Anlama Kılavuzu, SETA - Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı Yayınları, Ankara.
• BAYRAKLI, Enes ve BOYRAZ, Hacı Mehmet (2017), “AB'nin Gölgesinde Türkiye'nin Kıbrıs Politikası”, AK Parti'nin 15 Yılı Dış Politika (Ed. Kemal İnat, Ali Aslan, Burhanettin Duran), SETA - Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı Yayınları, Ankara, ss.427-449.
• BERTİNG, Jan (2014), Siyasi Kriz Çağında Yaşamak (Çev. Hüsamettin İnaç), Ka Kitap, Ankara.
• BİLGİN, Pınar (2015), “Güvenlikten İçeri Uluslararası: Türkiye’de Güvenlik ve Laiklik”, Marmara Avrupa Araştırmaları Dergisi, S.23(2), ss.123-142.
• BOLAT, Mahmut (2006), “Genel Hatlarıyla Atatürk Dönemi Türkiye'nin İkili İlişkileri”, Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, S.7(1), ss.45-74.
• ÇAĞAN, Kenan (2011), “Cemil Meriç’in Osmanlı ve Cumhuriyet Üzerine Düşünceleri”, Sosyal Bilimler Dergisi, S.13(2), ss.1-14.
• DEREN, Seçil (2016), “Kültürel Batılılaşma”, Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce, Modernleşme ve Batıcılık Cilt 3 (Ed. Uygur Kocabaşoğlu), İletişim Yayınları, İstanbul, ss.382-428.
• DURUKOĞLU, Salim ve SALİK, Sevim (2015), “Türklerin Maruz Kaldığı İşkence, Sürgün, Katliam ve Soykırımlar Sözlüğü”, Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Degisi, S.3(7), ss.211-258.
• EDİZ, İsmail (2017), “Türk-İngiliz İlişkilerinde Güven Tazeleme”, AK Parti'nin 15 Yılı Dış Politika (Ed. Kemal İnat, Ali Aslan, Burhanettin Duran), SETA - Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı Yayınları, Ankara, ss.221-239.
• ENGİN, Vahdettin (2016), “II. Dünya Savaşı ve Türkiye”, İkinci Dünya Savaşı ve Türk Dünyası (Ed.Nesrin Sarıahmetoğlu, İlyas Kemaloğlu), Türk Dünyası Belediyeler Birliği (TDBB) Yayınları, İstanbul, ss.246-257.
• ERTEM, Barış (2018), “12 Mart 1971 Askeri Müdahalesi Sonrası Ara Rejim ve Türkiye Siyasetine Etkileri”, OPUS - Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, S.8(14), ss.655-676.
• FEDAYİ, Cemal (2019), “Adalet Partisi'nin Birinci Dönemi: 1961-1971”, Muhafazakar Düşünce Dergisi, S.16(57), ss.123-150.
• GÜL, Murat (2016), “Güvenlikteki Kavramsal Değişim ve Türkiye'nin Güvenlik Yaklaşımı ve Politikalarına Etkileri”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, S.21(1), ss.303-320.
• İKV - İKTİSADİ KALKINMA VAKFI (2021), İktisadi Kalkınma Vakfı, İKV Yayınları, İstanbul, https://www.ikv.org.tr/ikv.asp?ust_id=36&id=445 (Erişim Tarihi: 01.04.2021).
• İNAÇ, Hüsamettin (2006), AB'ye Entegrasyon Sürecinde Türkiye'nin Kimlik Problemleri, Ekin Kitabevi, Bursa.
• İNAÇ, Hüsamettin (2017a), “Sistemik, Epistemik Olarak İç ve Dış Politik Boyutlarıyla Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi”, Sosyo-Politik, Ekonomik ve Hukuki Boyutuyla Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi (Ed. Ahmet Özkan), Endülüs Yayınları, İstanbul, ss.22-44.
• İNAÇ, Hüsamettin (2017b), “Devletin Yeniden İnşasında Türk Dış Politikası ve AB İlişkilerimizin Geleceği”, Akademik Bakış Dergisi, S.63, ss.53-58.
• İNAÇ, Hüsamettin (2020), “What Does Turkey promise for the Middle East and North Africa?”, Türk Kamu Yönetimi Dergisi, S.1(1), ss.1-6.
• İNANÇ, Hayati (2017), “Mecelle ve Ahmet Cevdet Paşa”, Motivasyon Etkinliği (YouTube), https://www.youtube.com/watch?v=wAUSQTAz2sg (Erişim Tarihi: 28.03.2021).
• KAHRAMAN, Hasan Bülent (2016), “Bir Zihniyet, Kurum ve Kimlik Kurucu Olarak Batılılaşma”, Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce, Modernleşme ve Batıcılık Cilt 3 (Ed. Uygur Kocabaşoğlu), İletişim Yayınları, İstanbul, ss.125-147.
• KALIBER, Alper (2016), “Türk Modernleşmesini Sorunsallaştıran Üç Ana Paradigma Üzerine”, Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce, Modernleşme ve Batıcılık (Ed. Uygur Kocabaşoğlu), İletişim Yayınları, İstanbul, ss.107-125.
• KAPLAN, Mehmet (2012), Nesillerin Ruhu, Dergah Yayınları, İstanbul.
• KARAOSMANOĞLU, Ali L. (2000), “The Evolution of the National Security Culture and the Military in Turkey”, Journal of International Affairs, S.54(1), ss.199-216.
• KARPAT, Kemal H. (2013), Kısa Türkiye Tarihi (1800-2012), Timaş Yayınları, Ankara.
• KIRAÇ, Selda ve İLHAN, Buket (2010), “Avrupa Birliği Oluşum Süreci ve Ortak Politikalar”, Milli Eğitim Dergisi, S.40(188), ss.191-201.
• KORKMAZ, Gökhan (2016), “ABD'nin Afganistan ve Irak Müdahaleleri Sırasında Türkiye'nin Tutumunun ABD Medyasında Ele Alınışı”, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, S.34(2), ss.25-52.
• KÖSE, İsmail (2016), “Boraltan Faciası: Türk Kökenli Sovyet Vatandaşı Mültecilerin Sovyetler Birliği'ne İadesi (1945)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, S.32(93), ss.149-186.
• MOLLA, Alptekin (2009), “Soğuk Savaş Sonrası Körfez Krizleri ve Türkiye-ABD-NATO İlişkileri”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, S.7(11), ss.29-45.
• MORGİL, Orhan (2006), “Kopenhag Ekonomik Kriterleri ve Türkiye'nin Uyum Süreci”, Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, S.5(2), ss.91-102.
• NALÇINKAYA, Öznur (2022), Algı Yönetiminde Yumuşak Güç, Adalet Yayınevi, Ankara.
• NOHUTÇU, Ahmet (2018), Anayasa Hukuku, Savaş Yayınevi, Ankara, 19. Baskı.
• OĞUZLU, Tarık (2015), “Güvenlik Kültürü ve Türk Dış Politikası”, Bilig Dergisi, S.72, ss.223-250.
• OKTAY, H. Emre (2013), Türk Tarihinin Kayıp Yılları İnönü Dönemi, Akis Kitap, İstanbul.
• ÖZALP, Mustafa (2018), “Fayda ve Zararlar: Çıkmakla Kalmak Arasında Türkiye-NATO İlişkileri”, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.3(2), ss.404-421.
• ÖZKAN, Ahmet (2019), “Burjuvazi ve Muhafazakâr Kimliğin Son Dönem Türkiye'sine Yansımaları”, Uluslararası Toplum ve Araştırmaları Dergisi, S.10(17), ss.1735-1751.
• ÖZMAN, Aylin (2016), “İsmail Hakkı Baltacıoğlu”, Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce, Modernleşme ve Batıcılık Cilt 3 (Ed. Uygur Kocabaşoğlu, Ahmet Çiğdem), İletişim Yayınları, İstanbul, ss.68-82.
• SANCAK, Kadir (2013), “Güvenlik Kavramı Etrafındaki Tartışmalar ve Uluslararası Güvenliğin Dönüşümü”, Sosyal Bilimler Dergisi, S.6, ss.123-134.
• SEMERCİOĞLU, Harun (2015), “Atatürk Döneminde İzlenen Bölgesel Güvenlik Politikası”, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, S.16(2), ss.47-62.
• ÜNAL, Soner ve ÖZKAN, Ahmet (2018), “Sosyal Medya Bağımlılığının ve Kullanımının Siyasal Hayata Etkisi Üzerine Bir İnceleme”, 7. Uluslararası Kamu Politikaları Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 20-22 Aralık 2018 – Düzce, Düzce Üniversitesi Yayını, Düzce, ss.180-191.
• YAVUZ, Celalettin (2018), “Türkiye-NATO İlişkilerinde ‘Ayrılık Zamanı’ Geldi mi?”, Devlet Dergisi (E-Makale), 5 Aralık 2018, http://devlet.com.tr/makaleler/y343-Turkiye%E2%80%93NATO_Iliskilerinde_Ayrilik_Zamani_Geldi_mi.html (Erişim Tarihi: 01.04.2021).
• YEŞİLBURSA, Behçet Kemal (2019), “İngiliz Belgelerine Göre Türkiye'de 1960, 1971 ve 1980 Askeri Müdahaleleri”, VAKANÜVİS - Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, S.4(1), ss.354-406.
• YEŞİLTAŞ, Murat (2021), “Türk-Amerikan İlişkilerinde Tarihsel Döngü”, Kriter Dergisi (E-Makale), S.6(59), https://kriterdergi.com/dis-politika/turk-amerikan-iliskilerinde-tarihsel-dongu (Erişim Tarihi: 05.01.2021).
• YILMAZ, Alim (2016), “15 Temmuz Sivil Direnişi: Demokrasiyi Yeniden Kurmak”, Muhafazakar Düşünce Dergisi, S.49, ss.57-72.
• 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (10.07.2018 tarih ve 30474 sayılı Resmî Gazete).