Türkiye’de Hükümet Sistemlerinin Yerel Yönetimler Üzerindeki Etkisi

Yıl 2023, , 439 - 449, 08.07.2023

Erdal Güler , Ali Çiçek

https://doi.org/10.33712/mana.1274880

Öz

Hükümet sistemleri, devlet organları arasında yer alan yasama ve yürütme erklerinin nasıl oluştuğu, sorumlulukların nasıl dağıldığı ve bu erkler arasındaki esneklik veya sertliğine göre nasıl şekillendiğini ifade etmektedir. Günümüz demokratik hükümet sistemleri arasında en bilinenleri başkanlık sistemi, parlamenter sistem ve yarı başkanlık sistemidir. Türk kamu yönetiminde hükümet sistemleri tartışması uzun bir tarihsel sürece sahiptir. Yerel yönetimlerde kamu yönetiminin bir alt bileşeni olarak bu değişikliklerden etkilenmektedir. Fakat ülkemizde literatürdeki hükümet modellerinin dışında 2018 yılından sonra Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine geçilmiş ve bu modele karşıt olarak da Millet İttifakı tarafından Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem modeli ileri sürülmüştür. Bu çalışmada, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ve Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem modelinde yer alan anayasal ve yürütmeye ilişkin değişikliklerin yerel yönetimler üzerindeki etkisine değinilmiştir. Çalışmanın yöntemi literatür taramasına dayalıdır. Çalışmanın sonucuna göre, ülkemize özgü hükümet modelleri çerçevesinde yerel yönetimlerin de kamu yönetiminin etkisinde birtakım değişim ve dönüşüm geçirdiği görülmekle beraber yerel yönetimlerin güçlendirilmesi için hükümet sisteminde herhangi bir değişikliğe koşut olmadığı ileri sürülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hükümet Sistemleri, Yerel yönetimler, Türkiye

The Effect of Government Systems on Local Governments in Turkey

Öz

Government systems express how the legislative and executive powers are formed among the state organs, how the responsibilities are distributed and how they are shaped according to the flexibility or rigidity between these powers. The most well-known among today's democratic government systems are the presidential system, the parliamentary system and the semi-presidential system. The discussion of government systems in Turkish public administration has a long historical process. Local governments are affected by these changes as a sub-component of public administration. However, apart from the government models in the literature in our country, the Presidential Government System was adopted after 2018, and the Parliamentary System Model Strengthened by the Nation Alliance was put forward against this model. In this study, the effects of constitutional and executive changes in the Presidential Government System and the Strengthened Parliamentary System model on local governments are mentioned. The method of the study is based on a literature review. According to the results of the study, although it is seen that local governments have undergone some changes and transformations under the influence of public administration within the framework of government models specific to our country, it is argued that there is no change in the government system in order to strengthen local governments.

Anahtar Kelimeler

Government Systems, Local goverments, Türkiye

Kaynakça

• AKINCI, Berat (2018), “Türkiye’de Kamu Politikası Oluşturma Sürecinde Yeni Aktör: Cumhurbaşkanlığı Politika Kurulları”, Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, S.9(16), ss.2128-2146.
• ALKAN, Haluk (2013), Karşılaştırmalı Siyaset: Başkanlık ve Parlamenter Sistem Işığında Yarı Başkanlık Modelleri, Açılım Kitap Yayınları, İstanbul.
• ANAYURT, Ömer (2019), Anayasa Hukuku, Seçkin Yayınları, Ankara, 2. Baskı.
• ARSLAN, Erkan (2022), “Türkiye’de Yerel Yönetimlerin Denetimi ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin Yerel Yönetimlerin Denetimine Yansımaları”, Kamu Yönetimi (Ed. Konur Alp Demir, Ali Çiçek), Orion Kitabevi, Ankara, ss.151-180.
• ARSLAN, Erkan ve ÇİÇEK, Ali (2018), “Farklı Hükümet Sistemleri Yerel Yönetimlerde Değişimi Gerektirir Mi?”, 12. Uluslararası Kamu Yönetimi Sempozyumu Bildiriler Kitabı (Ed. Hasan Yaylı), 25-27 Ekim 2018, Kırıkkale, ss.706-716.
• BAĞCE, Emre (2016), Parlamenter Sistem Mi Başkanlık Mı?, Gonca Yayınevi, İstanbul.
• BATAL, Salih ve ÇAKICI, Kubilay (2019), “Yerel Yönetimler Açısından Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi: Yerel Yönetim Politikaları Kurulu Üzerine Bir Değerlendirme”, Uluslararası Kamu Yönetimi Formu 17 Bildiriler Kitabı (Ed. Ercan Oktay, Şerife Pekküçükşen, Ali Yıldırım), 24-26 Ekim 2019, Karaman, ss.169-189.
• CHP – CUMHURİYET HALK PARTİSİ (2022), “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Anayasa Değişikliği Önerisi Raporu”, Chp Kurumsal Web Sitesi (E-Rapor), 28 Kasım 2022, https://chp.org.tr/yayin/guclendirilmis-parlamenter-sistem-anayasa-degisikligi-onerisi/Open (Erişim Tarihi: 23.03.2023).
• CHP – CUMHURİYET HALK PARTİSİ (2023), “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistemine Geçiş Süreci”, Chp Kurumsal Web Sayfası (E-Doküman), 6 Mart 2023, https://chp.org.tr/haberler/guclendirilmis-parlamenter-sisteme-gecis-surecinin-yol-haritasi (Erişim Tarihi: 20.03.2023).
• DEVA PARTİSİ (2022), “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Mutabakat Metni”, Deva Partisi Kurumsal Web Sayfası (E-Doküman), 28 Şubat 2022, https://devapartisi.org/guclendirilmis-parlamenter-sistem/mutabakat-metinleri (Erişim Tarihi: 20.03.2023).
• ERDOĞAN, Mustafa (2005), Anayasa Hukuku, Orion Yayınları, Ankara, 3. Baskı.
• ERDOĞAN, Mustafa (2015), Anayasal Demokrasi, Siyasal Kitabevi, Ankara, 12. Baskı.
• ERDOĞAN, Mustafa (2018), Özgürlük, Hukuk, Demokrasi, Siyasal Kitabevi, Ankara.
• ERYILMAZ, Bilal (2018), Kamu Yönetimi, Umuttepe Yayınları, İzmit, 11. Baskı.
• KAVRUK, Hikmet ve YAYLI, Hasan (2008), “2004 Belediye Reforma Çalışmalarında İdari Vesayete İlişkin Düzenlemelerinin Değerlendirilmesi ve Bir Araştırma”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, S.10(3), ss.1-31.
• KERLEY, Richard, LIDDLE, Joyce ve DUNNING, Pamela (2019), The Routledge Handbook of International Local Government, Routledge Publisher, London (UK).
• KÖSEOĞLU, Özer VE SOBACI, Mehmet Zahid (2018), “Başkanlık Sistemlerinde Yerel Yönetimler ve Cumhurbaşkanlığı Sistemi’ne İlişkin Bir Değerlendirme”, Kamu Yönetiminde Değişim (Ed. Yüksel Demirkaya), Hiperyayın, İstanbul, ss.413-441.
• KÜÇÜK, Ünal (2020), Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Merkez Yerel İlişkileri ve Vesayet Denetimi, Akademisyen Kitabevi, Ankara.
• LALEOĞLU, Baki (2022), “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Nedir, Ne Değildir?”, Seta Analiz, S.364, ss.5-17.
• LINZ, Juan (1990), “The Perils of Presidentalism”, Journal of Democracy, S.1, ss.51-69.
• MONTESQUIEU (2020), Kanunların Ruhu Üzerine, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 5. Baskı.
• MUSİL, Pelin Ayan (2021), “Hükümet Sistemleri: Başkanlık Sistemi ve Parlamenter Sistem”, Karşılaştırmalı Siyaset: Temel Konular ve Yaklaşımlar (Ed. Sabri Sayarı, Hasret Dikici Bilgin), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, ss.189-207.
• NACAK, Osman (2020), “Parlamenter ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemlerinden Hareketle Bakan ve Bakanlıkların Karşılaştırmalı Analizi”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, S.18(1), ss.138-157.
• OKUTAN, Çağatay (2016), “Siyasal Sistemler”, Siyaset Bilimi (Ed. Halis Çetin), Orion Yayınları, Ankara, ss.259-293.
• ÖNER, Şerif (2019), “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin Yerel Yönetim Mevzuatına Etkileri”, ÇOMÜ Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, S.4(2), ss.303-332.
• ÖNER, Şerif (2020), “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi: Merkez-Yerel İlişkilerinde Kurumsal Değişim ve Dönüşüm”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, S.19(75), ss.1335-1353.
• ROTHSTEIN, Bo (1998), “Political Institution: An Overwiev”, A New Handbook of Political Science (Ed. R. E. Goodin, H. D. Klingemann), Oxford University Press, Oxford (UK), ss.133-166.
• SARTORI, Giovanni (1994), Comparative Constitutional Engineering, New York University Press, New York (US).
• TEZİÇ, Erdoğan (2004), Anayasa Hukuku, Beta Yayınları, İstanbul, 9. Baskı.
• TÜRKDAMAR, Adnan (2020), “Cumhurbaşkanlığı Politika Kurulları”, İdarecinin Sesi Dergisi, S.198, ss.36-40.
• TÜRKÖNE, Mümtazer (2005), Siyaset, Lotus Yayınları, Ankara, 2. Baskı.
• ZENGİN, Ozan (2019), “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ve İdari Yapıya Etkisi”, Emek Araştırma Dergisi, S.10(15), ss.1-24.
• 1982 Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, (09.11.1982 tarih ve 17863 (mükerrer) sayılı Resmi Gazete).
• 1 nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (10.07.2018 tarih ve 30474 sayılı Resmi Gazete),
• 4 nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (15.07.2018 tarih ve 30479 sayılı Resmi Gazete).
• URL-1: https://www.ntv.com.tr/turkiye/meral-aksenere-donus-formulu-arayisi-ekrem-imamoglu-ve-mansur-yavastan-iyi-partiye-ziyaret,FuZ8PR3XsU2QjXZm0YnV2g (Erişim Tarihi: 24.03.2023).