An Examination of the Sociological Foundations of Capitalism: Comparing Marx, Weber and Ülgener

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 3, 619 - 635, 31.12.2019

Habibe Kulle

https://doi.org/10.33712/mana.637547

Öz

This study is a study of Sabri
Fehmi Ülgener's approach to the problem of non-capitalization of Eastern
societies.   The aim of this is to
determine how Ülgener evaluates the question of the failure of the East to
capitalize, and the findings he has obtained as a result of this evaluation and
his contributions to sociology. In this context  Marx's ideas that describe the development of
capitalizm’s contribitions to the field positivism and matter are used. Weber,
who made great contributions to the field of sociology with his explanations on
capitalizm, was also mentioned. In addition, these two thinkers re-evaluated
the ideas of capitalizm and the failure of the East to capitalize in comparison
with the ideas of Ülgener. Again, Ülgener's comments on the failure of the East
to capitalize made it possible to take a critical look at the understanding of
transcendental philosophy. The necessity of an immament philosophy has been
reached by Ülgener’s explanations. In addition, the study shows that the method
used to evaluate sociological problems is also important. Historical and
descriptive methods were used as a method in the preparation of the study.

Anahtar Kelimeler

Karl Marx, Max Weber, Sabri Fehmi Ülgener, The problem of non-capitalization

Kapitalizmin Sosyolojik Temelleri Üzerine Bir İnceleme: Marx, Weber ve Ülgener Karşılaştırması

Öz

Bu çalışma, Sabri Fehmi Ülgener’in Doğu
toplumlarının kapitalistleşememe sorununu ele alması üzerine yapılmış olan bir
incelemedir. Buradaki amaç, Ülgener’in Doğunun kapitalistleşememesi sorununu
nasıl değerlendirdiğini ve bu değerlendirme sonucunda elde ettiği bulgular ile
sosyolojiye sağladığı katkıları tespit etmektir. Bu
bağlamda, Marx’ın pozitivizm ve maddeyi kullanarak kapitalizmin gelişimini
tanımlayarak açıklayan düşünceleri kullanılmıştır. Takibinde kapitalizme
yönelik açıklamaları ile sosyoloji alanına büyük katkılar yapan Weber’in de bu
konudaki düşüncelerine değinilmiştir. Ayrıca bu iki düşünürün kapitalizm ve Doğunun
kapitalistleşememesine ilişkin düşünceleri de Ülgener’in düşünceleri ile
karşılaştırılarak yeniden değerlendirmiştir. Yine Ülgener’in Doğunun
kapitalistleşememesine yönelik yaptığı açıklamaları ile aşkın felsefe
anlayışına eleştirel bir gözle bakılmasını sağlamıştır.Ülgener’in
açıklamalarıyla, içkin bir felsefe anlayışının gerekliliğine de ulaşılmıştır.
Ayrıca çalışma sosyolojik sorunları değerlendirirken yararlanılan metotun da
önemli olduğunu göstermektedir. Çalışmanın hazırlanmasında yöntem olarak,
tarihsel ve betimleyici yöntemden yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Karl Marx, Max Weber, Sabri Fehmi Ülgener, Kapitalistleşmeme Sorunu

Kaynakça

• AYDIN, Mustafa (1997), "Zihniyet Sorunu: Mahiyeti, Oluşumu, Türleri ve Günümüzdeki Bazı Problemleri", Tezkire: Üç Aylık Derleme, S.2(11-12), ss.123-152.
• BAERT, Patrick (2010), Sosyal Bilimler Felsefesi: Pragmatizme Doğru, (Çev. Ümit Tatlıcan), Küre Yayınları, İstanbul.
• BOLAT,Ali (2009), “Muhiyiddin İbnü’l Arabi’de Melamet Tasavvuru”, Tasavvuf: İlim ve Akedemik Araştırma Dergisi, S.23(İbnü’l Arabi Özel Sayısı-2), ss.457-469.
• BOTTOMORE, Tom (1990), "Marksizm ve Sosyoloji", Sosyolojik Çözümlemenin Tarihi (Ed. Tom Bottomore ve Robert Nisbet; Çev. Mete Tunçay ve Aydın Uğur), Verso Yayınları, Ankara, ss.134-164.
• BULUT, Yücel (2002), Oryantalizmin Eleştirel Kısa Tarihi, Yöneliş Yayınları, İstanbul.
• ÇAMLI, Ahmet Yavuz (2013), "Max Weber de Rasyonalleşme ve İktisadi Gelişme İlişkisi", Yüksek Lisans Tezi, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
• ÇELİK, Celaleddin (2003), “İslam İktisat Ahlakına Dair Birbirini Tamamlayan Bakış Açıları: Weber ve Ülgener Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme”, İslam Araştırmalar Dergisi, S.16(4), ss.660-671.
• ÇELİK, Celaleddin (2009), "Marx ve Weber Sosyolojisinde Oryantalist Söylem", Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• DEMİRPOLAT, Anzavur ve AKÇA, Gürsoy (2004), "Ahilik ve Türk Sosyo-Kültürel Hayatına Katkıları", Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.15, ss.355-376, http://sutad.selcuk.edu.tr/sutad/article/viewFile/275/265/ (Erişim Tarihi: 30.05.2016).
• EL- ARABİ, Muhammed Nur (2011), İbn Arabi’nin Günlük Duaları ve Şerhi (Çev. Mahmut Kanık), İz Yayınları, İstanbul.
• ERDOĞAN, İrfan (2007), "Karl Marx: Yöntem Sorunu", İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, S.25, ss.257-266, http://www.irfanerdogan.com/dergiweb2008/25/9markxyontem.pdf (Erişim Tarihi: 16.06.2017).
• GERTH, H. Hans ve MILLS, C. Wright (1993), "Giriş: Yazar ve Yapıtı", Max Weber Sosyoloji Yazıları (Çev. Taha Parla), Hürriyet Vakfı Yayınları, İstanbul, ss.21-128.
• GODELIER, Maurice (1993), Asya Tipi Üretim Tarzı (Çev. Attila Tokatlı), Sosyal Yayınları, İstanbul, 2. Baskı.
• HOLFBASS, Willhelm (2004), "Special Comments", Sanskrit And «Orientalism»: Indology And Comparative Linguistics in Germany - 1750-1958 (Ed. D. T. McGetchin, P. K. J. Park, D. R. SarDesai), Manohar Publisher, New Delhi, ss.237-244.
• İBNİ ARABİ, Muhammed (2007), Hatmu’ul Kur’an (Der. Abdülbaki Miftah; Çev. Vahdettin İnce), Kitsan Yayınları, İstanbul.
• İLHAN, Harun (2014), "Max Weber ve Sabri Ülgener’de İktisadi Zihniyet Analizi", Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• KIZILÇELİK, Sezgin (1994), Sosyoloji Teorileri, Yunus Emre Yayıncılık, Konya, 2. Baskı, C.2.
• KORKMAZ, Cemil Hakan (2011), "Max Weber Düşüncesinde İktisadi Bakımdan Doğu-Batı Farklılığı", Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• KURT, Abdurrahman (2010), “Weber’in İslam Görüşü Üzerine Bir Değerlendirme”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.19, ss.1-6.
• KÜÇÜKALP, Kasım (2009), “Deleuze’ün Felsefe Kavrayışı”, Kaygı Dergisi, S.12, ss.131-147.
• MARX, Karl ve ENGELS, Fredich (2003), Seçme Yayınlar 1-2, Eriş Yayınları, İstanbul.
• ÖZKİRAZ, Ahmet (2003), “Sabri Fehmi Ülgener’in Max Weber Eleştirisi”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, S.28, ss.49-61.
• ÖZÖNDER, Mehmet Cihat (1987), Kültür Bütünleşmesi ve Alt- Kültür Grupları Hakkında Düşünceler, TKAE Yayınları (Türk Kültürü Araştırmaları: Necati Akder Armağanı), Ankara.
• RODINSON, Maxime (1978), İslam ve Kapitalizm (Çev. Orhan Suda), Hürriyet Yayınları, İstanbul.
• SAID, Edward Wadie (1995), Şarkiyatçılık: Batı’nın Şark Anlayışları (Çev. Berna Ülner), Metis Yayınları, İstanbul.
• SAYAR, Ahmet Güner (1998), Bir İktisatçının Entelektüel Portresi :Sabri Fehmi Ülgener, Eren Yayıncılık, İstanbul.
• SAYAR, Ahmet Güner (2006), Makaleler, Derin Yayıncılık, İstanbul.
• SEYYAR, Ali (2007), İnsan ve Toplum Bilimleri Terimleri, Değişim Yayınları, Sakarya.
• SEZER, Baykan (1988), Türk Sosyolojisinin Ana Sorunları, Sümer Kitabevi Yayınları, İstanbul.
• SUNAR, Lütfi (2011), “Klasik Sosyolojinin Şarkiyatçı Kaynakları: Marx ve Weber’in Karşılaştırmalı Bir İncelemesi”, İnsan ve Toplum Dergisi, S.1(2), ss.29-56.
• SUNAR, Lütfi (2012), Marx ve Weber’de Doğu Toplumları, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• SWİNGEWOOD, Alan (1998), Sosyolojik Düşüncenin Kısa Tarihi, (Çev. Osman Akınhay), Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara.
• ŞİMŞEK, Osman (2007), “Sabri Fehmi Ülgener’in Zihniyet ve Girişimcilik Anlayışına Bilgi Sosyolojisi Açısından Yaklaşım”,Sabri Fehmi Ülgener Küreselleşme Ve Zihniyet Dünyamız,(Ed. Murat Yılmaz), T.C. Kültür Ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• TURNER, Bryan Stanley (1997), Max Weber ve İslam (Çev. Yasin Aktay), Vadi Yayınları, Ankara, 2. Baskı.
• TURNER, Bryan Stanley (2001), Marx ve Oryantalizmin Sonu (Çev. Çağatay Keskinok), Kaynak Yayınları, İstanbul, 2. Baskı.
• TÜRKDOĞAN, Orhan (2003), Türk Toplumunda Aydın Sınıfın Anotomisi, Timaş Yayınları, İstanbul.
• ÜLGENER, Sabri Fehmi (1941), “İktisadi Hayatta Zihniyetin Rolü ve Tezahürleri”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, S:2(1), ss.351-380.
• ÜLGENER, Sabri Fehmi (1981), Zihniyet ve Din, DerYayınları, İstanbul.
• ÜLGENER, Sabri Fehmi (1983), Zihniyet, Aydınlar ve İzmler, Mayaş Yayınları, Ankara.
• ÜLGENER, Sabri Fehmi (2006a), Zihniyet ve Din: İslam, Tasavvuf ve Çözülme Devri İktisat Ahlakı, Derin Yayınları, İstanbul.
• ÜLGENER, Sabri Fehmi (2006b), İktisadi Çözülmenin Ahlak ve Zihniyet Dünyası, Derin Yayınları, İstanbul.
• ÜLGENER, Sabri Fehmi (2006c), Zihniyet, Aydınlar ve İzm’ler: Deneme ve Araştırmalar, Derin Yayınları, İstanbul.
• VEYSAL, Çetin (2010), 1900’den Günümüze Büyük Düşünürler-II, Etik Yayınları, İstanbul.
• WEBER, Max (2006), Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu (Çev. Mily Köktürk), Bilgesu Yayınları, Ankara.
• WEBER, Max (2012), Din Sosyolojisi (Ed. Ephraim Fischoff; Çev. Latif Boyacı), Yarın Yayınları, İstanbul.
• YILMAZ, Hasan Kamil (2004), Tasavvuf ve Tarikatlar, Ensar Neşriyat, İstanbul.
• ZARET, David (1980), “From Weber The Parsons And Scuhutz: The Eclipse Of History İn Modern Social Theory”,The American Journal of Sociology , Mart,Vol.85, No.5,pp. 1180-1201.
• ZORLU, Abdülkadir (2006), “Sabri Fehmi Ülgener’i Yeniden Okumak”, Muhafazakar Düşünce Dergisi, S.3(9-10), ss.181-202.