Critical View of the Division of Labor and Specialization in Classical Management Theory

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 3, 669 - 685, 01.01.2021

Fikret Karakoç

https://doi.org/10.33712/mana.769636

Öz

Classical management theory reflects a management approach that adopts basic principles such as division of labor, control, structure and hierarchy. These principles were adopted by Frederick Taylor, Henri Fayol, Max Weber, Luther Gulick and Lyndall Urwick, the leading names in classical management theory. The main goal in classical management theory is maximum efficiency. In line with the purpose of efficiency, the principles of division of labor and specialization stand out. Because, according to classical management theory, specialization and efficiency are provided through division of labor. In this study, the criticisms brought to the understanding of division of labor in classical management theory are discussed. The division of labor and specialization criticisms were brought in the framework of Max Weber, Karl Marx, Emile Durkheim, Ivan Illich and George Ritzer. In this context, it can be said by the classical management theory that the division of labor that provides specialization and efficiency is not as rational as it is thought. With the division of labor and specialization, people; alienates to his labor, process, system, work, environment and himself. Moreover, it can be said that the individual and the society have lost their self, identity, abilities and value.

Anahtar Kelimeler

Classical Management Theory, Division of Labor, Specialization, Alienation, Irrationality of Rationality

Klasik Yönetim Kuramında İşbölümü ve Uzmanlaşmaya Eleştirel Bakış

Öz

Klasik yönetim kuramı işbölümü, denetim, yapı ve hiyerarşi gibi temel ilkeleri benimseyen bir yönetim anlayışını yansıtmaktadır. Bu ilkeler; klasik yönetim kuramının öncü isimleri olan Frederick Taylor, Henri Fayol, Max Weber, Luther Gulick ve Lyndall Urwick tarafından benimsenmiştir. Klasik yönetim kuramındaki temel amaç maksimum verimliliktir. Verimlilik amacı doğrultusunda işbölümü ve uzmanlaşma ilkeleri ön plana çıkmaktadır. Çünkü klasik yönetim kuramına göre işbölümü aracılığıyla uzmanlaşma ve verimlilik sağlanmaktadır. Bu çalışmada klasik yönetim kuramındaki işbölümü anlayışına getirilen eleştiriler ele alınmıştır. İşbölümü ve uzmanlaşma eleştirileri Max Weber, Karl Marx, Emile Durkheim, Ivan Illich ve George Ritzer’in görüşleri çerçevesinde getirilmiştir. Bu bağlamda, klasik yönetim kuramı tarafından uzmanlaşma ve verimlilik sağlayan işbölümü ilkesinin sanıldığı kadar akılcı bir ilke olmadığı söylenebilmektedir. İşbölümü ve yaşanan uzmanlaşmayla insan; emeğine, sürece, sisteme, işine, çevresine ve kendine yabancılaşmaktadır. Üstelik birey ve toplumun benliğini, kimliğini, yetilerini ve değerini yitirdiği söylenebilmektedir.

Anahtar Kelimeler

klasik yönetim kuramı, işbölümü, uzmanlaşma, yabancılaşma, akılcılığın akıldışlığı

Kaynakça

• AKÇAKAYA, Murat (2016), “Weber'in Bürokrasi Kuramının Bugünü ve Geleceği”, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.(Özel Sayı), ss.275-295.
• AYDIN, Kemal (2014), “Yapısal İşlevselci Teori ve Toplumsal Tabakalaşma”, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, S.5(8), ss.213-239.
• AYTAÇ, Ömer (2005), “Modern Bürokrasiler ve Yabancılaşma Ethosu”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.15(2), ss.319-348.
• BARANSEL, Atilla (1993), Çağdaş Yönetim Düşüncesinin Evrimi, Avcıol Basım Yayın, İstanbul.
• BORLANDI, Massimo, BOUDON, Raymond, CHERKAOUI, Mohamed ve VALADE, Bernard (2011), Sosyolojik Düşünce Sözlüğü (Çev. Bülent Arıbaş), İletişim Yayınları, İstanbul.
• BOZKURT, Ömer, ERGUN, Turgay ve SEZEN, Seriye (1998), Kamu Yönetimi Sözlüğü, TODAİE Yayınları, Ankara.
• DEMİRER, Temel ve ÖZBUDUN, Sibel (1999), Yabancılaşma, Öteki Yayınları, Ankara.
• DEMİROL DUYAR, Duygu (2018), “Fayol ve Gulick’ten Günümüze Yönetim Fonksiyonlarının Dönüşümü Üzerine Bir Değerlendirme”, Journal of Political Administrative and Local Studies, S.1(2), ss.75-92.
• DURKHEIM, Emile (2006), Toplumsal İşbölümü (Çev. Özer Ozankaya), Cem Yayınları, İstanbul.
• ERYILMAZ, Bilal (2010), Kamu Yönetimi, Okutman Yayıncılık, Ankara.
• ERYILMAZ, Bilal (2019), “Bürokrasi”, Kamu Yönetimi (Ed. Süleyman Sözen), Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları, Ankara, ss.74-94.
• ESİN, Pars (1982), İş Bölümü, Yabancılaşma ve Sosyal Politika, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını, Ankara.
• FAYOL, Henri (2013), Genel ve Endüstriyel Yönetim (Çev. M. Asım Çalıkoğlu), Adres Yayınları, Ankara.
• FİŞEK, Kurthan (1975), Yönetim, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara.
• GENÇ, Turhan (1991), “Toplumsal İşbölümü”, Eğitim ve Bilim Dergisi, S.15(80), ss.48-56.
• GIDDENS, Anthony (2012), Sosyoloji (Çev. Cemal Güzel), Kırmızı Yayınları, İstanbul.
• GÜNAY, Can Abdullah (2019), “Okulsuz Toplum”, Akademik Matbuat Dergisi, S.3(2), ss.93-101.
• ILLICH, Ivan (1994), “Körelten Meslekler”, Profesyoneller İktidarı (Çev. Cevdet Cerit), Pınar Yayınları, İstanbul.
• ILLICH, Ivan (2000), Tüketim Köleliği (Çev. Mesut Karaşahan), Pınar Yayınları, İstanbul.
• ILLICH, Ivan (2006), Okulsuz Toplum (Çev. Celal Öner), Oda Yayınları, İstanbul.
• KESKEN, Jülide ve KARADENİZ, A. Esan (2011), “Akılcılığın Akıldışılığı: Mc Donaldlaştırma Bağlamında Modern Örgütleri Anlamak”, Journal of Yaşar University, S.23(6), ss.3769-3781.
• LEBLEBİCİ, Doğan Nadi (2008a), “Yönetim Bilimi Açısından Klasik Dönemi Hatırlatmaya İlişkin Bir Çalışma”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.21, ss.99-118.
• LEBLEBİCİ, Doğan Nadi (2008b), “Örgüt Kuramında Paradigmalar ve Metaforlar”, Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, S.9(15), ss.345-360.
• MARSHALL, Gordon (1999), Sosyoloji Sözlüğü (Çev. Osman Akınhay, Derya Kömürcü), Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara.
• MARX, Karl (2013), 1844 El Yazmaları (Çev. Murat Belge), Birikim Yayınları, İstanbul.
• MORGAN, Gareth (1980) “Paradigms, Metaphors, and Puzzle Solving in Organization Theory”, Administrative Science Quarterly, S.25(4), ss.605-622.
• ÖNDER, Özgür (2016), Türk Bürokrasisi ve Bürokratik Elitzm, Kampüs Yayınları, Kütahya.
• RITZER, George (2011), Toplumun McDonaldlaştırılması Çağdaş Toplum Yaşamının Değişen Karakteri Üzerine Bir İnceleme (Çev. Şen Süer Kaya), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• RITZER, George, ve STEPNISKTY, Jeffery (2014), Sosyoloji Kuramları (Çev. Himmet Hülür), De Ki Yayınları, Ankara.
• SIMON, Herbert A., SMITHBURG, Donald W. ve THOMPSON, Victor A. (1980), Kamu Yönetimi (Çev. Cemal Mıhçıoğlu), Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.
• SMITH, Adam (2006), Milletlerin Zenginliği (Çev. Haldun Derin), İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• SÖZEN, Süleyman (2019), “Kamu Yönetimi Disiplininin Gelişimi”, Kamu Yönetimi (Ed. Süleyman Sözen), Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları, Eskişehir, ss.52-72.
• ŞAHİN, Yusuf (2014), Yönetim Bilimi ve Türk Kamu Yönetimi, Ekin Yayınları, Bursa.
• TAYLOR, W. Frederick (2016), Bilimsel Yönetimin İlkeleri (Çev. H. Bahadır Akın), Adres Yayınları, Ankara.
• TORTOP, Nuri, İSBİR, Eyüp Günay ve AYKAÇ, Burhan (1993), Yönetim Bilimi, Yargı Yayınları, Ankara.
• TURHAN, Mirac Savaş (2017), “İçi Boşaltılmış Bir Kavram: İşbölümü”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.26(1), ss.26-41.
• TURNER, S. Bryan (2014), Klasik Sosyoloji (Çev. İdil Çetin), İletişim Yayınları, İstanbul.
• WEBER, Max (2004), Sosyoloji Yazıları (Çev. Taha Parla), İletişim Yayınları, İstanbul.
• WEBER, Max (2008), Bürokrasi ve Otorite (Çev. Bahadır Akın), Adres Yayınları, Ankara.
• WEBER, Max (2012), Ekonomi & Toplum (Çev. Latif Boyacı), Yarın Yayınları, İstanbul.
• WEBER, Max (2014), Toplumsal ve Ekonomik Örgütlenme Kuramı (Çev. Özer Ozankaya), Cem Yayınları, İstanbul.
• ZENCİRKIRAN, Memet (2015), Örgüt Sosyoloji, Dora Yayınları, Bursa.