Bingöl İlinin İdari Coğrafyası

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 381 - 405, 31.08.2022

Mehmet Emin Yakut , Mehmet Akif Ceylan

https://doi.org/10.33712/mana.1097007

Öz

İdari coğrafya, Beşerî ve İktisadi Coğrafya anabilim dalının bir alt disiplinidir. İdari coğrafya çalışmaları sayesinde herhangi bir ülkenin veya idari ünitenin idari, sosyal, kültürel ve ekonomik özellikleri ortaya konulmaktadır. Bu bilgiler aynı zamanda farklı alanlar açısından da yararlı olmaktadır. Türkiye’nin idari yapısı büyük ölçüde Cumhuriyet öncesi idari yapı esas alınarak şekillenmiştir. Vilayetler il, kazalar ilçe yapılmıştır. Büyük vilayetlerdeki sancakların bir kısmı ayrılarak müstakil il olmuşlardır. Türkiye’de 1930 ve 1950’li yıllarda idari yapı değişiklikleri yoğunluk kazanmıştır. Daha sonra, 1989-1999 yılları arasında da çok sayıda ilçe ve il yapılarak il sayısı 81’e yükselmiştir. 2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı kanun ile il nüfusu 750.000’i aşan iller büyükşehir belediye statüsüne alınarak tüm köy yerleşmeleri mahalle haline getirilmiştir. Bu makalede Bingöl ilinin idari coğrafya özellikleri nispeten ayrıntılı olarak incelenmeye çalışılmıştır. Bingöl ilinde merkez ilçeyle birlikte 8 ilçe, 3 belde ve 320 köy idari ünitesi ile 818 mezra yerleşmesi vardır. Yine ilde 1 il merkezi, 7 ilçe merkezi ve 3 belde olmak üzere toplam 11 belediye teşkilatı hizmet vermektedir. Bu idari alanlarda toplam 68 mahalle yer almaktadır. Bingöl ilinde idari teşkilatlar 8.003 km2 alanda toplam 283.112 nüfusa hizmet vermektedir. Bingöl ilinin idari taksimatında ve ilçe sınırlarının belirlenmesinde coğrafi yapının etkileri belirgin şekilde ayırt edilmektedir. İdari yapı ile coğrafi özelliklerin birbiriyle uyumlu olması, kamu (altyapı, üstyapı) ve özel sektör hizmetlerinin kolay ve verimli şekilde ulaştırılmasına imkân sağlamaktadır. Diğer yandan idari fonksiyonlar, istihdama katkısının yanı sıra idari merkez olan yerleşmelerde sosyal, kültürel, ekonomik ve güvenlik fonksiyonlarının gelişmelerini destekleyici önemli rol oynamaktadır.

Anahtar Kelimeler

İdari Coğrafya, İdari Alan, Bingöl

Administrative Geography of Bingol Province

Öz

Administrative geography is a sub-discipline of the Department of Human and Economic Geography. Administrative geography studies to reveal the administrative, social, cultural and economic characteristics of any country or administrative unit. This information is also useful for different fields. The administrative structure of Turkey has been shaped largely on the basis of the pre-Republican administrative structure. Wilayah were made into provinces, and township into districts. Some of the sanjaks in the big provinces were separated and became independent provinces. In Turkey, changes in the administrative structure gained intensity in the 1930s and 1950s. Later, between 1989 and 1999, many districts and provinces were made and the number of provinces increased to 81. With the law numbered 6360 enacted in 2012, provinces with a population of more than 750,000 were taken into metropolitan municipality status and all village settlements were turned into neighborhoods. In this article, the administrative geography features of Bingöl province have been tried to be examined in relatively detail. In the province of Bingöl, there are 8 districts, 3 towns and 320 village administrative units and 818 hamlet settlements together with the central district. Again, a total of 11 municipal organizations, including 1 provincial center, 7 district centers and 3 towns, serve in the province. There are 68 neighborhoods in total in these administrative areas. Administrative organizations in the province of Bingöl serve a total population of 283.112 on an area of 8.003 km2. The effects of the geographical structure are clearly distinguished in the administrative division of the province of Bingöl and in the determination of the district boundaries. The compatibility of administrative structure and geographical features enables the public (infrastructure, superstructure) and private sector services to be delivered easily and efficiently. On the other hand, administrative functions play an important role in supporting the development of social, cultural, economic and security functions in settlements that are administrative centers, as well as contributing to employment.

Anahtar Kelimeler

Administrative Geography, Administrative Area, Bingol

Kaynakça

• AKKOYUN, Arzu (2019), “Cumhuriyet Dönemi Bingöl (1923-1960)”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal bilimler Enstitüsü, Elâzığ.
• ARINÇ, Kenan (2016), Doğal, Beşeri, İktisat ve Siyasal Yönleriyle Doğu ve Güneydoğu Anadolu, Biyosfer Yayınları, Erzurum.
• ATALAY, İbrahim ve MORTAN, Kenan (2006), Resimli ve Haritalı Türkiye Bölgesel Coğrafyası, İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
• AVCI, Vedat, ESEN, Fatma ve KIRANŞAN, Kemal (2018), “Bingöl İlinin Fiziki Coğrafya Özellikleri”, Bingöl Araştırmaları Dergisi, S.4(2), ss.9-40.
• AYDIN, Mehmet Kenan (2016), “Bingöl’de Tarımsal Faaliyetlerle İklim Koşulları Arasındaki İlişkiler”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
• BİNGÖL VALİLİĞİ (2020), İl Brifingi, Bingöl Valiliği İl Planlama ve Koordinasyon Müdürlüğü Yayını, Bingöl.
• CEYLAN, Mehmet Akif (2019), “Coğrafyanın Tanımı, Konusu, Gelişimi ve Bilim Kimliği Kazanma Süreçleri”, Genel Fiziki Coğrafya (Ed. Mehmet Akif Ceylan), Nobel Yayınevi, Ankara, ss.1-41.
• CUINET, Vital (1892-1), “La Turquie d’Asie, Géographie Administrative:Statistique, Descriptive et Raisonnée de L’Asie Mineure”, Tome Premier, Ernest Leroux, Paris.
• CUINET, Vital (1892-2), “La Turquie d’Asie, Géographie Administrative:Statistique, Descriptive et Raisonnée de L’Asie Mineure”, Tome Deuxieme, Ernest Leroux, Paris.
• ÇAĞLAYAN, Ercan (2013), “Osmanlının Son Döneminde Çapakçur ve Çevresinde Demografik Yapı (1880-1914)”, III. Bingöl Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 17-19 Eylül 2010, Bingöl.
• ÇOBAN, Ebru ve İLYAS, Ahmet (2017), “1935 Nüfus Sayımı ve Bingöl’ün Nüfus Potansiyeli”, Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, S.7(1), ss.89-98.
• DARKOT, Besim (1961), “Türkiye’nin İdari Coğrafyası Üzerinde Düşünceler”, Coğrafya Enstitüsü Dergisi, S.12, ss.35-36.
• DARKOT, Besim (1966), “Türkiye’nin İdari Coğrafyası Üzerinde Düşünceler”, Türk İdare Dergisi, S.298(Ocak–Şubat), ss.78-90.
• DİE - DEVLET İSTATİSTİK ENSTİTÜSÜ (2001), 1927-2000 Nüfus Sayımı ve İdari Bölünüş Yıllıkları, DİE Yayını, Ankara.
• DİNÇ, Yücel ve CEYLAN, Mehmet Akif (2020), “Nevşehir İlinde İdari Yapı ve Yerleşme Bağlılığının Değişimi (1950-2019)”, Kapadokya Araştırmaları: İnsan Mekân, Literatürkacademia Yayını, Konya.
• ERİNÇ, Sırrı (1953), Doğu Anadolu Coğrafyası, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• İÇİŞLERİ BAKANLIĞI (1968), Milli İdare Bölümleri, İçişleri Bakanlığı İller İdaresi Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
• İÇİŞLERİ BAKANLIĞI (2021), “Milli İdare Bölümleri”, İçişleri Bakanlığı Kurumsal Web Sayfası, https://www.e-icisleri.gov.tr/Anasayfa/MulkiIdariBolumleri.aspx (Erişim Tarihi: 08.01.2022).
• İZBIRAK, Reşat (1975), Coğrafya Terimleri Sözlüğü (Almanca-Fransızca-İngilizce Karşılıkları), MÖM Yayınları, Ankara.
• KARAGEL, Hulusi (2010), “Tarihsel Süreç İçerisinde Doğu Anadolu Bölgesindeki Mülki Yönetim Alanlarının İdari Coğrafya Analizi”, Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları, S.6(1), ss.41-62.
• KARAGEL, Hulusi (2012), “Mülki İdare Sınırlarının Belirlenmesi ile İlgili Kuramsal Yaklaşımlar ve Türkiye’deki Geçerli Uygulamalar”, Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi VII. Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 18-19 Ekim 2012 – Ankara, ss.96-106.
• KAYA, Faruk (2015), “Iğdır İlinin İdari Coğrafya Analizi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, S.8(41), ss.703-716.
• KAYA, Mehmet (2011), “Bingöl Vilayetinin Kurulması ve İdari Yapılandırılması”, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.1, ss.139-149.
• KESKİN, O. Kadri (1975), “İdari Coğrafya Açısından Karlıova İlçesi”, Türk İdare Dergisi, S.353, ss.138-159.
• KOCAMAN, Sinan (2014), “Kars İlinin İdari Coğrafya Analizi”, International Journal of Social Science, S.29, ss.271-292.
• KOCAMAN, Sinan ve KAYA, Faruk (2011), “Ağrı İlinin İdari Coğrafya Analizi”, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü I. Ulusal Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 28-30 Mayıs 2011 – Erzurum, ss.329-345.
• KODAY, Zeki (2009), “İdari Coğrafya Özellikleri Bakımından Aziziye Metropol İlçesi”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.13(2), ss.67-80.
• KODAY, Zeki ve AKBAŞ, Ferdi (2016), “Aydın İlinin İdari Coğrafya Analizi”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.57, ss.63-91.
• KODAY, Zeki ve ERHAN, Kübra (2008), “Erzurum İlinin İdari Coğrafya Analizi”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.8(41), ss.231-248.
• KODAY, Zeki ve ERHAN, Kübra (2013), “Rize İlinin İdari Coğrafya Analizi”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.50, ss.39-54.
• KORKUD, Selahattin Aslan (1964), “Osmanlı İmparatorluğu’nda 1325’den 1334 (Miladi 1909-1918) (dâhil) Arasında İdare Teşkilatı ve Amirleri Hakkında Bir İnceleme”, Türk İdare Dergisi, S.290(Eylül-Ekim), ss.3-19.
• ORTAYLI, İlber (1992), “Belediye”, TDV İslam Ansiklopedisi, TDV Yayını, İstanbul, Cilt.5, ss.398-402.
• ORTAYLI, İlber (2008), Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi, Cedit Neşriyat, Ankara, 3. Baskı.
• ÖNGÖR, Sami (1980), Coğrafya Terimleri Sözlüğü, TDK Yayınları, Ankara.
• ÖZCAĞLAR, Ali (1996), “Türkiye’nin İdari Coğrafyası Bakımından Koy, Bucak, İlce, İl ve Belde Kavramları Üzerine Düşünceler”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Coğrafya Araştırmaları Dergisi, S.12, ss.7-24.
• ÖZCAĞLAR, Ali (2005), “Türkiye’de Mülki İdare Bölümlerinin İdari Coğrafya Analizi”, Coğrafi Bilimler Dergisi, S.3(1), ss.1-25.
• ÖZCAĞLAR, Ali (2015), Yönetsel Coğrafya, Nika Yayınevi, Ankara.
• ÖZGEN, Nurettin (2013), “Nüfusları 2000’in Altına İndiği İçin Belediye Teşkilatları Kaldırılan Yerleşmeler Üzerine Coğrafi Bir Analiz”, Coğrafi Bilimler Dergisi, S.11(2), ss.75-100.
• ŞAŞMAZ, Musa (2014), Türkiye’nin İdari Taksimatı (1920-2013), Türk Tarih Kurumu Yayınları, İstanbul, 4.Cilt.
• T. C. CUMHURBAŞKANLIĞI DEVLET ARŞİVLERİ BAŞKANLIĞI (1944), Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivleri, Fon Kodu: 30-18-1-2, Yer No: 107-85-14, Tarih: 13.12.1944.
• TÖNÜK, Vecihi (1945), Türkiye’de İdare Teşkilatının Tarihi Gelişimi ve Bugünkü Durumu, Dâhiliye Vekâleti Yayınları, Ankara.
• TÜİK - Türkiye İstatistik Kurumu (2022), “Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (2007-2021)”, TÜİK İstatistikleri, TÜİK Yayını, Ankara.
• VARINCA, A. Kemal (1947), “İdari Coğrafya Nedir?” İdare Dergisi, S.188, ss.166-173.
• YAPICI, Süleyman (2004), Palu: Tarih, Kültür, İdari ve Sosyal Yapı, (Yazarın Kendi Yayını), Elâzığ.
• YAZICI, Hakkı, KOCA, Nusret ve KOCA, Mehmet Kürşat (2010), “Coğrafi Faktörlerin Mülki Yapılanma Üzerindeki Etkilerine Bir Örnek: Afyonkarahisar İli”, Amme İdaresi Dergisi, S.43, ss.109-124.
• 2885 sayılı Yeniden Dokuz Kaza ve Beş Vilayet Teşkiline ve Bunlarla Otuz İki Nahiyeye Aid Kadrolar Hakkında Kanun (04.01.1936 tarih ve 3197 sayılı Resmî Gazete).
• 3292 sayılı 103 İlçe Kurulması Hakkında Kanun (04.07.1987 tarih ve 19507 sayılı Resmî Gazete).
• 3644 sayılı 130 İlçe Kurulması Hakkında Kanun (20.05.1990 tarih ve 20523 sayılı Resmî Gazete).
• 5272 sayılı Belediye Kanunu (24.12.2004 tarih ve 25680 sayılı Resmî Gazete).
• 5393 sayılı Belediye Kanunu (13.07.2005 tarih ve 25874 sayılı Resmî Gazete).
• 6360 sayılı On Üç İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Altı İlçe Kurulması İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (06.12.2012 tarih ve 28489 sayılı Resmî Gazete).
• 1910 sayılı Kararname (27.12.1944 tarih ve 5890 sayılı Resmî Gazete).
• 4216 sayılı Kararname (01.04.1936 tarih ve 3244 sayılı Resmî Gazete).
• 2012/432 sayılı İçişleri Bakanlığı’nın İdari Bağlılığın Değiştirilmesi Kararı (30.07.2012 tarih ve 28369 sayılı Resmî Gazete).
• http://www.solhan.gov.tr/koylerimiz (Erişim Tarihi: 08.03.2022).
• https://www.atlasbig.com/tr/bingoeluen-ilceleri (Erişim Tarihi: 08.03.2022).