Ak Parti Hükümetleri Yönetiminde İslami Finansın Gelişimi

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 2, 489 - 503, 08.07.2023

Erdal Harunoğulları

https://doi.org/10.33712/mana.1284628

Öz

Bu çalışma, 2002- 2023 dönemlerinde AK Parti hükümetlerinin Türkiye'de İslami finansın gelişimini için oynadığı rol incelenmiştir. Çalışmada, hükümet politikalarında katılım bankacılığı faaliyetlerinin gelişmesi için izlenilen yasal süreç, kamu katılım bankalarının kurulması, İslami finansla ilgili programların hükümet programlarına dâhil edilmesi ve İslami finansta Şeriat uyumunun standartlaştırılması için düzenleyici kurumlar ve danışma kurullarının oluşturulması gibi politika ve düzenlemeler ele alınacaktır. Ayrıca çalışma, İstanbul'un küresel bir finans merkezi olması hedefi açısından büyük potansiyele sahip olan katılım bankacılığı sektörünün gelişimini sağlayan politika ve düzenlemeleri incelemektedir. Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programları analiz edilerek TKBB (Türkiye Katılım Bankaları Birliği) ve BDDK (Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu) verileri ile Türkiye’de İslami finansın gelişimi değerlendirilecektir. Ayrıca, çalışmada, Türkiye'nin küresel İslami finans sektöründe lider bir oyuncu olma potansiyelini SWOT analizi yoluyla ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

İslam Ekonomisi ve Finansı, Faizsiz Finans, Katılım Bankacılığı, AK Parti, Yönetim

The Development of Islamic Finance under the AK Party Governments

Öz

This study examines the role played by the AK Party governments in the development of Islamic finance in Turkey in the 2002-2023 period. In the study, policies and regulations such as the legal process followed for the development of participation banking activities in government policies, the establishment of public participation banks, the inclusion of Islamic finance-related programs in government programs and the establishment of regulatory institutions and advisory boards for the standardization of Sharia compliance in Islamic finance will be discussed. In addition, the study examines the policies and regulations that enable the development of the participation banking sector, which has great potential in terms of Istanbul's goal of becoming a global financial center. The Presidential Annual Programs will be analyzed and the development of Islamic finance in Turkey will be evaluated with the data of TKBB (Turkish Participation Banks Association) and BRSA (Banking Regulation and Supervision Agency). In addition, in the study, Turkey's potential to become a leading player in the global Islamic finance sector will be discussed through SWOT analysis.

Anahtar Kelimeler

Islamic Economics and Finance, Interest- Free Finance, Participation Banking, AK Party, Governance

Kaynakça

• ATAR, Abdulkadir (2019), “Türkiye’de İslam Ekonomisi ve Finansı Alanında Yapılmış Akademik Çalışmalar ile Katılım Bankalarının Gelişimi Arasındaki İlişki”, Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, S.4(4), ss.504-513.
• AYTAÇ, Zühtü (1986), “Özel Finans Kurumlarının Hukuki Yapısı”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, S.41(1), ss.221-246.
• BALDWIN, David (1990), “Turkey: Islamic Banking in a Secularist Context”, Islamic Financial Markets (Ed. Rodney Wilyson), Routledge Publisher, New York (US), ss.33-58..
• BAŞBAKANLIK HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI (2009), Gelire Endeksli Senetler Tanıtım Klavuzu, Hazine Müsteşarlığı Yayını, Ankara.
• BDDK – BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUMU (2014), "Katılım Bankacılığı ve Faizsiz Finans Çalıştayı"na İlişkin Çalıştay Raporu Yayımlandı”, BDDK Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), https://www.bddk.org.tr/Duyuru/Detay/538 (Erişim Tarihi: 14.04.2023).
• BDDK – BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUMU (2019), “Türkiye Emlak Katılım Bankası A.Ş.'ye Faaliyet İzni Verilmesine İlişkin Kurul Kararı”, BDDK Kurumsal Web Sayfası (E-Karar), https://www.bddk.org.tr/Home/Ara?metin=T%C3%BCrkiye+Emlak+Kat%C4%B1l%C4%B1m (Erişim Tarihi: 14.04.2023).
• BEKTAŞ, Selahattin (2022), “Faizsiz Bankacılıkta Performans Ölçümü: Türk Katılım Bankalarının Performansları Üzeri̇ne Ampi̇ri̇k Bi̇r İnceleme”, Basılmamış Doktora Tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• CANBAZ, Muhammet Fatih (2022), “Türkiye’de İslami Bankacılığın Dünden Bugüne Gelişimi”, Uluslararası Bankacılık Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, S.1, ss.28-60.
• DOĞAN, Mesut ve MECEK, Gülsevil (2015), "Pazarlama Harcamalarının Firma Değeri Üzerindeki Etkisi Üzerine Bir Araştırma”, İşletme Araştırmaları Dergisi, S.7(2), ss.180-194.
• ERTÜRK, Ahmet (2005), “İhlas’taki de Hortumlama”, Hürriyet Gazetesi (E-Haber), 29 Mayıs 2005, https://bigpara.hurriyet.com.tr/haberler/genel-haberler/ihlas-taki-de- hortumlama_ID526392 (Erişim Tarihi: 14.04.2023).
• GEDİKLİ, Ayfer ve ERDOĞAN, Seyfettin (2016), “Katılım Bankacılığı: Türkiye ve Dünya Uygulaması”, İslam Ekonomisi ve Finansı (Ed. Seyfettin Erdoğan, Ayfer Gedikli, Durmuş Çağrı Yıldırım), Umuttepe Yayınları. Kocaeli, ss.195-247.
• HÜRRİYET GAZETESİ (2006), “Merkez Bankası’na Faizsiz Bankacı Sürprizi”, Hürriyet Gazetesi (E-Haber), 22 Mart 2006, https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/merkez-bankasi-na-faizsiz-bankaci-surprizi-4123026 (Erişim Tarihi: 15.04.2023).
• ISLAMIC FINANCIAL SERVICES INDUSTRY STABILITY REPORT (2022), Islamic Financial Services Board, IFSB Corporate Web Page, https://www.ifsb.org/sec03.php (Erişim Tarihi: 14.04.2023).
• KAMUDA STRATEJİK YÖNETİM (2014), 2014 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı, T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı Yayını, Ankara, http://www.sp.gov.tr/tr/temel-belge/t/yp/p/yillik-program-arsivi (Erişim Tarihi: 14.04.2023).
• KAMUDA STRATEJİK YÖNETİM (2018), 2018 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı, T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı Yayını, Ankara, http://www.sp.gov.tr/tr/temel-belge/t/yp/p/yillik-program-arsivi (Erişim Tarihi: 14.04.2023).
• KAMUDA STRATEJİK YÖNETİM (2019), 2019 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı, T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı Yayını, Ankara, http://www.sp.gov.tr/tr/temel-belge/t/yp/p/yillik-program-arsivi (Erişim Tarihi: 14.04.2023).
• KAMUDA STRATEJİK YÖNETİM (2020), 2020 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı, T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı Yayını, Ankara, http://www.sp.gov.tr/tr/temel-belge/t/yp/p/yillik-program-arsivi (Erişim Tarihi: 14.04.2023).
• KAMUDA STRATEJİK YÖNETİM (2021), 2021 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı, T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı Yayını, Ankara, http://www.sp.gov.tr/tr/temel-belge/t/yp/p/yillik-program-arsivi (Erişim Tarihi: 14.04.2023).
• KAMUDA STRATEJİK YÖNETİM (2022), 2023 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı, T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı Yayını, Ankara, http://www.sp.gov.tr/tr/temel-belge/t/yp/p/yillik-program-arsivi (Erişim Tarihi: 14.04.2023).
• KARAGÖL, Erdal Tanas, KOÇ, Yusuf Emre ve KIZILKAYA, Mehmet (2017), İstanbul’un Finans Merkezi Olma Arayışı, Seta Yayınları, İstanbul.
• KARAMAN, Hayrettin (2009), “Gelire Endeksli Senetler”, Hayrettin Karaman Bireysel Web Sayfası, 15 Şubat 2009, http://www.hayrettinkaraman.net/makale/0389.htm (Erişim Tarihi: 14.04.2023).
• KARAMAN, Hayrettin (2012), “Devletin Borç Senetleri”, Hayrettin Karaman Bireysel Web Sayfası, 19 Şubat 2012, http:// www.hayrettinkaraman.net/makale/0850.htm (Erişim Tarihi: 14.04.2023).
• MİLLİYET GAZETESİ (2001), “İhlas Finans’a Kilit Vuruldu”, Milliyet Gazetesi (E-Haber), 11 Şubat 2001, https://www.milliyet. com.tr/ekonomi/caykurun-mevsimlik-isci-alim-kurasi-basladi-6931824. (Erişim Tarihi: 15.04.2023).
• NTV (2012), “Faiz Fetvası Bankaları Harekete Geçirdi”, NTV (E-Haber), 29 Mart 2012, https://www.ntv.com.tr/ekonomi/faiz-fetvasi-bankalari-harekete-gecirdi,gG0eYibcEEqyl0y26BKmrQ (Erişim Tarihi: 14.04.2023).
• ÖZDEMİR, Mücahit ve ASLAN, Hakan (2017), “Türkiye’de İslami Finansın Dönüşümünün Ekonomi Politiği”, SETAV (E-Rapor), https://setav.org/assets/uploads/2017/06/Rapor85IslamiFinans.pdf (Erişim Tarihi: 14.04.2023).
• SABAH GAZETESİ (2013), “Ziraat ve Halk’a Katılım Teminatı”, Sabah Gazetesi, 9 Mart 2013, https://www.sabah.com.tr/ekonomi/2013/03/29/ziraat-ve-halka-katilim-talimati (Erişim Tarihi: 15.04.2023).
• SYED ALI, Salman (2007), “Financial Distress and Bank Failure: Lessons from Closure of Ihlas Finans in Turkey”, Islamic Economic Studies, S.14(1-2), ss.1-52.
• ŞİRECİ, Yunus (2022), “Geleneksel Bankacılık ve Katılım Bankacılığı Uygulamaları: Karşılaştırmalı Performans Analizi”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karabük Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Karabük.
• TKBB – TÜRKİYE KATILIM BANKALARI BİRLİĞİ (2023), “Tarihçe”, TKBB Kurumsal Web Sayfası, 15 Ocak 2023, https://tkbb.org.tr/sayfa/detay/hakkimizda/tarihce-856934 (Erişim Tarihi: 15.01.2023).
• TOKER, Çiğdem (2006), “Faiz Haram’cıya Veto Çıktı, Merkez’e Yeni Aday Geliyor”, Hürriyet Gazetesi (E-Haber), 26 Mart 2006, https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/faiz-haram-ciya-veto-cikti-merkez-e-yeni-aday-geliyor-4146976 (Erişim Tarihi: 15.04.2023).
• TUNÇ, Hüseyin (2010), Katılım Bankacılığı Felsefesi: Teorisi ve Türkiye Uygulaması, Nesil Yayınları, İstanbul. YARDIMCI, Memiş Can (2023), “Ekonomik Regülasyon Uygulamalarının Yeniden Tanımlanması: Bağımsız İdari Otoriteler ve Yönetişim”, Uluslararası Akademik Birikim Dergisi, S.6(2), ss.129-141.
• YILMAZ, Mehmet (2020), “Türkiye’de İslami Finansın Gelişimi ve Hukuki Yapısı”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bingöl.
• YILMAZ, Mehmet ve BAĞIŞ, Bilal (2020), “Türkiye’de İslami Finansın Gelişimi ve Hukuki Yapısı”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi, S.9(5), ss.3148–3173.