Hükûmet Sistemi Değişikliği Sonrası Türkiye’de Parti Sistemi ve Aşkın Temsilin Yeni Yüzü

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 1, 262 - 276, 10.09.2024

Emre Savut

https://doi.org/10.33712/mana.1370677

Öz

Rekabetçi siyasal sistemlerin en önemli aktörleri siyasal partilerdir. Siyasal partilerin yasama ve yürütmede temsil edilip edilmeyeceği ise seçim sistemleri ile belirlenir. Türkiye'de parti sistemleri dönemsel olarak ve özellikle de seçim sistemi ile ilişkisi bağlamında çok sayıda çalışmada ele alınmıştır. Ancak Hükûmet sistemi değişikliğinin parti sistemine etkisini nicel veriler ile işleyen çalışma sayısı sınırlıdır. Bununla birlikte parti sistemlerini sadece sayısal veriler üzerinden incelemek yetersiz kalmaktadır. Türkiye örneğinde olduğu gibi seçim sisteminin seçim ittifaklarını zorunlu kıldığı durumlarda parti sistemini partiler arasındaki işbirliği ilişkileri ile de açıklamak gereklidir. Bu bağlamda çalışmada Türkiye’de Hükûmet sistemi değişikliği ile birlikte çok partili sistemin aşırılaştığı ve baskın partili bir kimlik kazandığı değerlendirilmiştir. Ayrıca seçim sisteminin içerdiği kural ve ilkelerin yasama organında siyasal partilerin aşkın temsiline neden olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Siyasal Partiler, Seçim Sistemi, Parti Sistemi, Aşkın Temsil

Teşekkür

Sayın editör, emeğiniz ve ilginiz için şimdiden teşekkür eder; kolaylıklar dilerim.

Party System and the New Face of Over-Representation in Türkiye After the Change of Government System

Öz

Political parties are the most important actors in competitive political systems. Whether political parties will be represented in the legislative and executive branches is determined by electoral systems. Party systems in Türkiye have been analyzed periodically and especially in the context of their relationship with the electoral system in many studies. The number of studies analyzing the impact of the change in the government system on the party system with quantitative and qualitative data is limited. However, analyzing party systems only through numerical data is insufficient. In cases where the electoral system necessitates electoral alliances, as in the case of Türkiye, it is necessary to explain the party system with the cooperation relations between parties. In this context, in this study, it is evaluated that with the change in the government system in Türkiye, the multiparty system has become excessive and gained a dominant party identity. It is also concluded that the rules and principles of the electoral system lead to over-representation of political parties in the legislature.

Anahtar Kelimeler

Political Parties, Electoral System, Party System, Over-Representation

Kaynakça

• ANADOLU AJANSI (2018), “BBP'li 18 isim AK Parti Listelerinden Aday Oldu”, Anadolu Ajansı Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), 21 Mayıs 2018, https://www.aa.com.tr/tr/politika/bbpli-18-isim-ak-parti-listelerinden-aday-oldu/1152946 (Erişim Tarihi: 01.09.2023).
• BBC NEWS TÜRKÇE (2018), “HDP Milletvekili Adayları: Listede Kimler Var?”, BBC News Türkçe (E-Haber), 21 Mayıs 2018, https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-44195580 (Erişim Tarihi: 01.09.2023).
• BLONDEL, Jean (1968), “Party Systems and Patterns of Government in Western Democracies”, Canadian Journal of Political Science, S.1(2), ss.180-203.
• BÖLÜKBAŞI, Mustafa (2021), “A Reassessment of the Turkish Party System”, Siyasal: Journal of Political Sciences, S.30(2), ss.277-289.
• COTTERET, Jean-Marie ve EMERI, Claude (1991), Seçim Sistemleri (Çev. Ahmet Kotil), İletişim Yayınları, İstanbul.
• CROISSANT, Aurel ve VOLKEL, Philip (2012), “Party System Types and Party System Institutionalization: Comparing New Democracies in East and Southeast Asia”, Party Politics, S.18(2), ss.235-265.
• CUMHURİYET GAZETESİ (2023), “CHP, Beş Partili Milletvekili Aday Listesini YSK’ye Teslim Etti”, Cumhuriyet Gazetesi Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), 10 Nisan 2023, https://www.cumhuriyet.com.tr/siyaset/chp-bes-partili-milletvekili-aday-listesini-yskye-teslim-etti-2069837 (Erişim Tarihi: 02.09.2023).
• DUVERGER, Maurice (1974), Siyasi Partiler (Çev. Ergun Özbudun), Bilgi Yayınları, Ankara, 2. Baskı.
• ERBAŞ, Ahmet (2022), “Türk Siyasal Yaşamında Dönemsel Olarak Parti Sistemleri”, Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, S.24(1), ss.119-138.
• GÖZLER, Kemal (2007), Anayasa Hukukuna Giriş, Ekin Kitabevi, Bursa.
• GÖZLER, Kemal (2015), Kısa Anayasa Hukuku, Ekin Yayınevi, Bursa.
• HAMDEMİR, Berkan ve ÇELİK, Adem (2018), “Türkiye’de Parti Sistemleri”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S.67(4), ss.697-733.
• HEYWOOD, Andre (2014), Siyaset (Çev. Bekir Berat Özipek, Bican Şahin, Mete Yıldız, Zeynep Kopuzlu, Bahattin Seçilmişoğlu, Atilla Yayla, Buğra Kalkan), Adres Yayınları, Ankara, 3. Baskı.
• INDEPENDENT TÜRKÇE (2023), “Millet İttifakı Protokol Değişikliği YSK'ya Sunuldu: 4 Parti CHP Listesinden Girecek”, Independent Türkçe Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), 7 Nisan 2023, https://www.indyturk.com/node/622311/haber/millet-i%C2%B7ttifak%C4%B1-protokol-de%C4%9Fi%C5%9Fikli%C4%9Fi-yskya-sunuldu-4-parti-chp-listesinden (Erişim Tarihi: 01.09.2023).
• KARATEPE, Şükrü (2015), Anayasa Hukuku, Beta Yayınevi, İstanbul.
• KİRİŞ, Hakan Mehmet (2011), “Parti Sisteminde Kutuplaşma ve Türk Parti Sistemi Örneği”, Amme İdaresi Dergisi, S.44(4), ss.33-67.
• MAIR, Peter (2002), “Comparing Party Systems”, Comparing Democracies 2 (Ed. Lawrance LeDuc, Richard Niemi, Pippa Norris), Sage Publications, London (UK), ss.88-107.
• METİN, Abdullah (2019), “Türkiye’nin 1960-1980 Dönemindeki Parti Sisteminin Değerlendirilmesi”, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, S.10(3), ss.598-609.
• ÖNDER, Tuncay (2019), “Türkiye’de Parti Sistemi: Tarihsel Bir Analiz”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, S.21(3), ss.511-534.
• SARTORI, Giovanni (1994), Comparative Constitutional Engineering an Inquiry into Structures, Incentives and Outcomes, MacMillan Press, London (UK).
• SARTORI, Giovanni (2005), Parties and Party Systems a Framework for Analysis, ECPR Press, Colchester.
• SAVUT, Emre (2017), “Alan Siaroff’un Tipolojisi Işığında 1946'dan Günümüze Türkiye'nin Siyasal Parti Sistemi”, International Journal of Academic Value Studies, S.3(11), ss.126-140.
• SIAROFF, Alan (2006), “A Typology of Contemporary Party Systems”, 20th World Congress of the International Political Science Association, 9-13 Temmuz 2006 - Fukuoka (Japonya), ss.1-24, http://paperroom.ipsa.org/pa- pers/paper_5213.pdf (Erişim Tarihi: 01.09.2023).
• SOL (2023), “AKP Milletvekili Aday Listesini Sundu: HÜDA PAR'dan 4, DSP'den 3 Aday Listede”, SOL Haber Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), 9 Nisan 2023, https://haber.sol.org.tr/haber/akp-milletvekili-aday-listesini-sundu-huda-pardan-4-dspden-3-aday-listede-371188 (Erişim Tarihi: 02.09.2023).
• TBMM (2023), 28. Dönem Milletvekilleri Sandalye Dağılımı, TBMM Kurumsal Web Sayfası, https://www.tbmm.gov.tr/sandalyedagilimi (Erişim Tarihi: 15.08.2023).
• TEZİÇ, Erdoğan (2012), Anayasa Hukuku, Beta Yayınevi, İstanbul, 15. Baskı.
• TUNCER, Erol (2006), “Türkiye‘de Seçim Uygulamaları Sorunları Işığında Temsilde Adalet-Yönetimde İstikrar İlkelerinin İşlevselliği”, Anaysa Yargısı Dergisi, S.23, ss.167-182.
• TUNÇ, Hasan ve ERDOĞAN, Murat (2016), “Demokrasilerde Seçim Sisteminin Parti Sistemi Üzerindeki Etkisi (Karşılaştırmalı Bir İnceleme)”, Ombudsman Akademik Dergisi, S.2(4), ss.13-79.
• USTABULUT, Batuhan (2018), “Temsilde Adalet ve Yönetimde İstikrar İlkeleri Çerçevesinde Türkiye’de Ülke Seçim Barajı Uygulaması”, İnsan ve İnsan, S.5(18), ss.341-358.
• YSK (2018), “Cumhurbaşkanı Seçimi ve 27. Dönem Milletvekili Genel Seçimi”, YSK Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), https://www.ysk.gov.tr/tr/24-haziran-2018-secimleri/77536 (Erişim Tarihi: 02.08.2023).
• YSK (2023), “Cumhurbaşkanı Seçimi ve 28. Dönem Milletvekili Genel Seçimi”, YSK Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), https://www.ysk.gov.tr/tr/14-mayis-2023-secimleri/82491 (Erişim Tarihi: 15.08.2023).
• WARE, Alan (1996), Political Parties and Party Systems, Oxford University Press, Oxford (UK).
• WIKIPEDIA (2023), “Ülke Çapında 2023 Türkiye Genel Seçimleri İçin Yapılan Anketler”, Wikipedia, https://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%9Clke_%C3%A7ap%C4%B1nda_2023_T%C3%BCrkiye_genel_se%C3%A7imleri_i%C3%A7in_yap%C4%B1lan_anketler (Erişim Tarihi: 14.08.2023).
• WOLINETZ, Steven B. (2004), Classifying Party Systems: Where Have All the Typologies Gone?, Prepared for the Annual Meeting of the Canadian Political Science Association, Winnipeg Manitoba, https://www.cpsa-acsp.ca/papers-2004/Wolinetz.pdf (Erişim Tarihi: 05.08.2023).
• WOLINETZ, Steven B. (2006), “Party Systems and Party System Types”, Handbook of Party Politics (Ed. Richard Katz, William Crotty), Sage Publications, London (UK), ss.51-62.
• 6771 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (11.02.2017 tarih ve 29976 sayılı Resmî Gazete).
• 7393 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (06.04.2022 tarih ve 31801 sayılı Resmî Gazete).