İSMÂİL RÜSÛHÎ-Yİ ANKARAVÎ’NİN MESNEVÎ ŞERHİ’NİN ALTINCI CİLDİNDE KULLANDIĞI KAYNAKLAR ve FOLKLORİK-KÜLTÜREL UNSURLAR

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 1, 277 - 311, 16.06.2021

Özlem Güngör

Öz

XVII. asırda İsmâil Rüsûhî-yi Ankaravî tarafından kaleme alınan Mesnevî Şerhi, Türk edebiyatında ayrı bir öneme sahiptir. Ankaravî, Mesnevî’ye yazmış olduğu şerh ile eserin daha iyi anlaşılmasını ve geniş çevrelerde okunmasını sağlamış ve bununla birlikte “Hazret-i Şârih” unvanını almıştır.
İsmâil Rüsûhî’nin Mecmûʿatu’l-Letâyif ve Matmûratu’l-Maʿârif isimli eseri, altı ciltten oluşan (yedinci cildin varlığı tartışmalı) bir Mesnevî şerhidir. Ankaravî, seleflerinin eserlerini de inceleyerek geniş çapta bir şerh yazmış ve bu eserle tasavvufî düşünce dünyasını yansıtmaya çalışmıştır. Bunu yaparken de pek çok müelliften, eserden ve bazen adını da zikretmediği kaynaklardan faydalanmış ve şerhini bunlarla desteklemiştir. İzah ettiği düşünce ya da kavramlara da yapmış olduğu alıntı ve göndermelerle destek sağlamıştır.
Bu çalışmada, Ankaravî tarafından Anadolu sahasında yazılan üçüncü tam şerh olan Mecmûʿatu’l-Letâyif ve Matmûratu’l-Maʿârif isimli eserin altıncı cildinde kullanılan kaynaklar, folklorik ve kültürel unsurlar incelenmiştir. Aynı zamanda şârihin şerhinde hangi kaynaklardan alıntı yaptığı ve hangi kaynaklara göndermelerde bulunduğu araştırılmış; kullanmış olduğu kültürel ve folklorik unsurlar tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ankaravî, Mevlânâ, Mesnevî, şerh, kaynaklar

Kaynakça

• Abdel-maksoud, B. (2000). İbnu’l-Fârız ve İsmâil Ankaravî’nin Kasîde-i Hamriyye Şerhi [Yüksek Lisans]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensitüsü.
• Abdurezzâk Kâşânî. (2014). Istılâhû’s-Sûfiyye (A. Tek, Çev.). Bursa Akademi.
• Ak, C. (1987). Muhibbî Dîvânı. KTB Yayınları.
• Atalay, M. (2005). Ebu’l-Feth el-Bustî’nin Kasîde-i Nûniyyesi’sinin, Diyarbakırlı Saîd Paşa Tarafından Yapılan Türkçe Manzum Tercümesi. A.Ü Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (Prof. Dr. Şinasi Tekin Özel Sayısı), 27, 145-154.
• Bayrakdar, M. (1994). Dâvûd-i Kayserî (C. 9, ss. 32-35). Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
• Birol, İ. A. (2012). Tezhip (C. 41, ss. 61-62). Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
• Celâleddin Abdurrahmân es-Süyûti. (1985). İtmamü’d-Dirâyeti li Kirai’n-Nikâyeti. Daru’l-Kütubu’l-İlmiyye.
• Çıblak, N. (2004). Halk Kültüründe Nazar, Nazarlık İnancı ve Bunlara Bağlı Uygulamalar. Türklük Bilimi Araştırmaları (TÜBAR), 15, 103-125.
• Çöğenli, M. S. (2006). Mutarrizî (C. 31, ss. 375-377). Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
• Demirli, E. (2008). Sadreddin Konevî (C. 35, ss. 420-425). Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
• Ebul Hüseyn Ahmed b. Faris b. Zekeriya. (2001). Mu’cemü Mekâyîsi’l-Luga. Arapça Basım.
• Elmalı, H. (2007). Râzî, Muhammed b. Ebû Bekir (C. 1-34, ss. 487-488). Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
• Ergin, M. (1980). Kadı Burhamettin Divanı. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Güngör, Ö. (2019). İsmâil Rüsûhî-yi Ankaravî Şerh-i Mesnevî (Mecmûʿatu’l-Letâyif ve Matmûratu’l-Maʿârif) (VI. Cilt) İnceleme-Metin-Sözlük. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Hace Abdullah el-Ensari-el Herevi. (2017). Menâzilü’s-Sâirîn Tasavvufta Yüz Basamak (A. Tek, Çev.). Emin Yayınları.
• Hafız-ı Şirazi. (2011). Hafız Divanı (C. 2). Ayrıntı Yayınları.
• Hatiboğlu, İ. (2004). Mesâbîhu’s-Sünne (C. 29, ss. 258-260). Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
• İbn Abbâd en-Nefezî er-Rundî. (1988). Şerhu’l-Hikem’il-Atâiyye (1. Baskı). Merkezu’l-Ehram li’t-Tercemeti ve’n-Neşr.
• İbn Arabî. (2008). Fütûhât-ı Mekkiyye (E. Demirli, Çev.; C. 2). Litera Yayıncılık.
• İbn Atâullah el-İskenderî. (2016). El-Muhkem Fî Şerhi’l-Hikem. Kurtuba Kitap.
• İsen, M. (1990). Usûlî Dîvânı. Akçağ Yayınları.
• İsmail Rüsûhî Ankaravî. (2008a). Makâsıd-ı Aliyye fîŞerhi’t-Tâiyye. Vefa Yayınları.
• İsmail Rüsûhî Ankaravî. (2008b). Minhâcü’l-Fukarâ. Vefa Yayınları.
• İzgi, C. (1998). Hayâtü’l-Hayevân (C. 17, ss. 18-20). Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
• Kara, M. (1998). El-Hikemü’l-Atâiyye (C. 17, ss. 502-503). Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
• Karaismailoğlu, A. (1992). Bostân (C. 6). Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
• Kâtip Çelebi. (2011). Keşfü’z-Zunûn (C. 4). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Kaya, M. (2001). Kasîdetü’l-Bürde (C. 24, ss. 568-569). Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
• Keskinsoy, H. (2011). Mekkî ve Nahîfî’nin Kasîde-i Bürde Tahmisleri (Tenkitli Metin- İnceleme). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kılıç, A. (2007). Türkçe Manzum Sözlüklerden Tuhfe-i Şâhidî. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literatüre and History of Turkish or Turkic, 2(4), 516-548.
• Kılıç, M. E. (1996a). El-Fütûhâtül-Mekkiyye (C. 13, ss. 251-258). Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
• Kılıç, M. E. (1996b). Fusûsü’l-Hikem (C. 13, ss. 230-237). Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
• Konuk, A. A. (2007). Mesnevî-i Şerif Şerhi (C. 8). Kitabevi Yayınları.
• Konuk, A. A. (2008a). Mesnevî-i Şerif Şerhi (C. 13). Kitabevi Yayınları.
• Konuk, A. A. (2008b). Mesnevî-i Şerif Şerhi (C. 11). Kitabevi Yayınları.
• Konuk, A. A. (2008c). Mesnevî-i Şerif Şerhi (C. 12). Kitabevi Yayınları.
• Konuk, A. A. (2011). Füsûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi (5. Baskı, C. 1). : Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Küçük, O. N. (2015). Ne Varsa Sen’de Var (Hz. Mevlânâ’nın Sohbetleri). Sufi Kitap.
• Nutku, Ö. (2003). Meddah (C. 28, ss. 293-294). Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
• Okumuş, Ö. (1993). Câmî, Abdurrahman (C. 7, ss. 94-99). Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
• Seâlibî. (1983). Yetîmetü’d-Dehr (C. 3). Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Sevgi, H. A. (2003). Mantıku’t-Tayr (C. 28, ss. 29-30). Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
• Shareef, M. A., & Dayan, S. (2020). Müstakimzâde Süleyman Saadeddin Efendi’nin Şerh Yöntemi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 103, 298-308.
• Şahinoğlu, M. N. (1991). Attâr, Ferîdüddin (C. 4, ss. 95-98). Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
• Şemseddin Sivâsî. (2015). Şemseddin Sivasî Divanı. Sivas Belediyesi Yayınları.
• Şirinov, A. (2012). Tûsî, Nasîrüddin (C. 41, ss. 437-442). Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
• Tâhirü’l-Mevlevî. (1973). Edebiyat Lügatı. Enderun Kitabevi.
• Tosun, N. (2008). Reşehât (C. 35, ss. 8-9). Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
• Uludağ, S. (2000). İbnü’l-Fârız (C. 21, ss. 40-43). Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
• Uludağ, S. (2002a). Abdürrezzâk Kâşânî (C. 25, ss. 5-6). Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
• Uludağ, S. (2002b). Kelâbâzî, Muhammed b. İbrâhim (C. 25, ss. 192-193). Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
• Uludağ, S. (2006). Nefehâtü’l-Üns (C. 32, ss. 521-522). Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
• Yıldız, M. (2010). Niyâzî Mısrî Kasîde-i Bürde Tesbî’i. H Yayınları.
• Yılmaz, A. (2006). Müstakimzâde Süleyman Sâdeddin (C. 32, ss. 113-115). Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
• Yörükan, Y. Z. (1998). Şihabeddin Sühreverdî ve Nur Heykelleri (A. K. Cihan, Çev.). İnsan Yayınları.