Kur’ân-ı Kerim Tilâvetinin Keyfiyeti “Mollâ Halîl es-Si‘irdî Örneğinde”

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 1, 141 - 168, 16.06.2021

Mehmet Zülfi Cennet

Öz

Makale, Mollâ Halîl es-Si’irdî’nin manzûm beyitler şeklinde irad ederek şerh ettiği “Şerhu diyâi basîrati kalbi’larûf fî’t-tecvîdi ve’r-resmi ve ferşi’l-hurûf” adlı eseri ekseninde Kur’ân tilâvetinin keyfiyeti konusunu incelemektedir. İçerik açısından makale, Kur’ân okumada takip edilmesi gereken âdâb, Kur’ân’ı tecvîdli okumanın Hükmü, ses/makam ve tilâvetin manevi boyutu gibi meseleleri ele almaktadır. Esasında bu gibi konuları, Kur’ân okuma âdâbına ve tecvîd ilmine yönelik telif edilmiş eserlerde bulmak mümkündür. Ancak makale açısından bu konuyu önemli kılan temelde iki husus bulunmaktadır. Birincisi; Kırâat ve Tecvîd literatürü açısından İslam dünyasında tecvîdin manzûm olarak işlendiği dört temel metinden biri olması ve Anadolu’da yazılmış olan bu eserin şimdiye kadar hem Türkiye akademiyâsında hem de medrese çevrelerinde incelenmemiş olmasıdır. İkincisi; yaklaşık iki asır önce es-Si’irdî’nin kaleme aldığı bu eser, yakın döneme kadar oluşmuş şark medrese geleneğinin ders müfredatı açısından sahip olduğu konumdur. Çünkü medrese ders müfredatında Kur’ân tilâvetine dair herhangi bir eser okutulmamaktadır. Dolayısıyla araştırmamız, bu iki noktaya bir nebze de olsa katkı sunmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

es-Si’irdî,, Kur’ân, Tilâvet, Tecvîd, Makam

Kaynakça

• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. 1 Cilt. Beyrut: Dâru İbni Kesîr, 2002.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahmân ed-Dârimî. es-Sünen. thk. Hüseyin Selîm Esed ed-Dârânî. Riyad: Dârü’l-Mugnî, 2000.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as es-Sicistânî. Sünenü Ebî Davud. Riyad: Daru’s-selam, 1999.
• Gökçe, Cüneyt. “Molla Halil Es-Siʻirdî, Hayatı, Eserleri ve Tekfir Problemine Bakışı (Nehcü’l-Enam Adlı Eseriyle Sınırlı)”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 34/34 (01 Aralık 2015), 76-96.
• Husarî, Mahmud Halil. Ahkâm-u kırâeti’l-Kur’âni’l-kerîm. thk. Muhammed Talha Bilal. Beyrut: Dâru Besâiri’l-İslamiyye, 1999.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr. Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿazîm. 15 Cilt. Kahire: Mektebetü Evladü’ş-Şeyh li’t-Türas, 2000.
• İbn Yâlûşe, Muhammed b. Ali b. Yusuf. el-Fevâidü’l-müfhime fî şerhi mukaddimeti’l-cezeriyye. thk. Fergalî Seyyid Arbâvî. Kahire: Mektebetü’l-âdâb, 2006.
• İbnu “İbnu’l-Cezerî”, Ebû Bekir Ahmed b. Muhammed. el-Ḥavâşi’l-müfehhime fî şerḥi’l-Muḳaddime. Laleli, 60.
• İbnu’l-Cezerî, Muhammed b. Muhammed. el-Mukaddime fîmâ yecibü ʿale’l-ḳāriʾi en yaʿlemehû. thk. Eymen Ruşdi Suveyd. Suudi Arabistan: Daru Nuru’l-Mektebat, 2006.
• Ḳurṭûbî, Muḥammed b. Aḥmed. el-Cāmiʿ li Aḥkāmi’l-Ḳurʾān. thk. ʿAbdullāh b. ʿAbdulmuḥsīn et-Turkī. 24 Cilt. Beyrut: Müessesetu’r-Risāle, 2006.
• Muhammed el-Kārî, Molla Ali. el-Mineḥu’l-fikriyye bi-şerḥi’l-Muḳaddimeti’l-Cezeriyye. Dımeşk: Daru’l-gavsanî li’d-dirasati’l-Kur’âniyye, 2012.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. 1 Cilt. Riyad: Daru’s-selam, 2000.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref en-Nevevî. et-Tibyân fî Âdâbi hameleti’l-Ḳurʾân. Beyrut: Daru’l-minhâc, 2011.
• Özcan-Sevgili, Abdullah Özcan-M. Macit Sevgili. “Molla Halil es-Si’irdî’nin Biyografisi”. Molla Halîl es-Siirdî’nin Hayatı Eserleri ve İlmi Kişiliği. İstanbul: Beyan Yayınları, 1. Basım, 2019.
• Pakiş, Ömer. “Mollâ Halîl es-Si‘irdî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/250-251. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
• Semîn el-Halebî, Şihâbuddin Ahmed. Umdetu’l-huffâz fi tefsîri eşrefi’l-elfâz. thk. Muhammed Bâsil Uyûn es-Sûd. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
• Si‘irdî, Molla Halîl b. Molla Hüseyin b. Molla Halid. Basîretu’l-kulûb fî kelâmi allami’l-guyûb. thk. Molla Molla Sıbgatullah Sevgili (ez-Zokaydî). İstanbul: Nûbihar Yayınları, 2011.
• Si‘irdî, Molla Halîl b. Molla Hüseyin b. Molla Halid. Şerhu diyâi basîrati kalbi’larûf fî’t-tecvîdi ve’r-resmi ve ferşi’l-hurûf. Bingöl: Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans, 2020.
• Suveyd, Eymen Ruşdi. el-Beyan li hükmi kırâeti’l-Kur’âni’l-kerîm bi’l-elhân. Cidde: el-Cemaatü’l-Hayriyye li’t-Tahfizi’l-Kur’âni’l-Kerim, 1991.
• Suyûtî, Celaleddin Abdurrahman b. Ebi Bekr. Câmi’u’l-Ehâdîs. 21 Cilt. Beyrut: Daru’l-Fikr, 1994.
• Suyûtî, Celaleddin Abdurrahman b. Ebi Bekr. el-Câmiu’s-Sagîr min Ehâdîsi’l Beşîri’n-Nezîr. Beyrut: Dârü’l Kütübi’l İlmiyye, 2004.
• Şan, Lokman. Molla Halil Siirdî’nin Kırâatlere Yaklaşımı. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, 2020.
• Şirbînî, Muhammed b. Ahmed el-Hatîb eş-Şirbînî. Muġni’l-muḥtâc ilâ maʿrifeti meʿânî elfâẓi’l-Minhâc. thk. Muhammed Halîl Aytânî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 2010.
• Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleyman b. Ahmet. el-Mu‘cemu’l-Evsat. thk. Tarık b. İvedullah, Abdulmuhsin b. İbrahim. 9 Cilt. Kahire: Dâru’l-Harameyn, 1995.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ et-Tirmizî. Sünenü’t-Tirmizî. thk. Beşşâr Avvâd Mârûf. 6 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1996.
• Zekeriyyâ el-Ensârî, Ebû Yahyâ Zeynüddîn Zekeriyyâ el-Ensârî. ed-Deḳāʾiḳu’l-muḥkeme fî şerḥi’l-Muḳaddime. İskenderiye: Mektebetü’l-katri’l-Mısriyye, ts.