Endülüs Çökerken Musibetlerin Mürekkebiyle Saadetin Fıkhını Yazan Bir Müellif: İbn Âsım ve Cennetü’r-Ridâ Adlı Eseri

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 1, 65 - 87, 16.06.2021

Adnan Arslan

Öz

İslam tarihinde Müslümanların askeri ve siyasi açıdan en büyük muvaffakiyetleri
arasında zikredilen İspanya’nın fethi ilim, edebiyat, sanat ve
mimari alanlarında harikulade izler bırakarak yedi asır sonra nihayet bulmuştur.
Son iki buçuk asır İber Yarımadası’nın Güneydoğusuna sıkışıp kalan
Müslümanlar bir taraftan Kastilya ve Aragon gibi krallıkların tehdit ve
saldırılarına maruz kalırken diğer taraftan da içeride hâkimiyet mücadeleleriyle
takatlerini tüketmişlerdir. Endülüs’te Müslümanların son kalesi olan
Nasrîlerin son yıllarında sır kâtipliği gibi önemli bürokratik görevler üstlenmiş
İbn Âsım güçlü bir edebiyatçı ve nüfuzlu bir fakihtir. En yakını olduğu
Sultan Gâlib Billâh’ın defalarca tahttan indirilmesiyle siyasi çalkantıların
yaşandığı, çekirge istilasının ekonomiyi mahvettiği, Hristiyan saldırılarının
kapıya dayandığı ve tüm bunların da ötesinde Müslümanların Hristiyanca
yaşamaya meylettiği bir devre tanıklık etmiştir. Yaşadığı olumsuzluklar onun
isyanını değil, bilakis kadere olan teslimiyetini kuvvetlendirmiştir. Musibetler
içerisinde ilahi adalet ve rahmetin tecellilerini bizzat gördüğü için yaşadığı
huzur dolu halet-i ruhiyeyi hayat tecrübelerinin içerisinde Müslümanlara
aktarmak istemiştir. Bu çalışmada İbn Âsım’ın mevzubahis eseri içerik
bakımından incelenecektir. el-Ferac be’deş-şidde başlıklı telif geleneğinin
bir devamı sayılabilecek eser tasviri bir yöntemle ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belağati, Endülüs Edebiyatı, İbn Âsım Ebû Yahyâ, Cenneu'r-Ridâ, Nasriler,

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el- Müsned, nşr. Şuayb Arnavût. 45 Cilt. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 2001.
• Alî b. Ebî Tâlib. Dîvânu Emîri’l-Mu’minîn. thk. Abdülazîz el-Keram. B.y.: y.y., 1988.
• Alkayış, Muhammed Fatih & Doğan, Ahmet Turan. “El-Ferec Ba’de’ş-Şidde’de Geçen Deyimler”. Turkish Studies. 3 (2011): 464-487.
• Arslan, Adnan. “et-Tenûhi ve el-Udeydân Özelinde Dünden Bugüne Bir Psikoterapi Geleneği: ‘el-Ferac Ba’deş-Şidde’ Konulu Eserler”. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6 / 12 (Aralık 2017): 211-233.
• Dânî, Ebû Amr Osmân b. Saîd b. Osmân. es-Sunenu’l-vâride fi’l-fiten. thk. Ridâullâh b. Muhammed. 6 cilt. Riyâd: Dâru’l-Âsıme, 1416.
• Gündüzöz, Soner. “Tenuhî, Ebû Alî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 40/470. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Hâşidî, Faysal. Cennetu’r-ridâ fi’t-teslîmi limâ gadderallâhu ve gadâ. İskenderiye: Dâru’l-Îmân, 2017.
• İbn Abdirabbih, Ebû Umar. el-İkdu’l-ferîd. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1404.
• İbn Abdülberr, en-Nemerî. Behcetü’l-mecâlis ve ünsü’l-mücâlis ve şaḥẕü’ẕ-ẕâhini ve’l-hâcis, thk. Muhammed Mursî el-Hûlî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’lİlmiyye, ts.
• İbn Âsım, Ebû Yahyâ. Cennetu’r-ridâ fi’t-teslîmi limâ gadderallâhu ve gadâ. thk. Salâh Cerrâr. 3 Cilt. Ammân: Dâru’l-Beşîr, 1989.
• İnân, Muhammed Abdullah. Devletu’l-İslâm fi’l-Endelüs. 5 Cilt. Kahire: Mektebetu’l-Hâncî, 1990.
• İsfahânî, Ebû Nuaym. Hilyetu’l-evliyâ. 10 Cilt. Mısır: es-Saaâde, 1974.
• Kallek, Cengiz. “İbn Âsım, Ebû Yahyâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 19/327-328. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Makkarî, Ahmed b. Muhammed. Ezhâru’r-riyâd. thk. Mustafa es-Sekâ, İbrahim elİbârî,
• Abdülhafiz Çelebî vd. 5 Cilt. Kahire: Matbaatu Lecneti’t-Te’lîf, 1939.
• Nîsâbûrî, Nizâmuddîn. Garâibu’l-Kur’ân ve ragâibu’l-Furkân. thk. Zekeriyyâ Umyerât. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-İlmiyye, 1416.
• Nuveyrî, Ahmed b. Abdilvehhâb. Nihâyetu’l-erab f î fununi’l-edeb. 33 Cilt. Kahire: Dâr’ul-Kutubi ve’l-Vesâik, 1423.
• Özdemir, Mehmet. Endülüs Müslümanları. Ankara: TDV Yayınları, 2017.
• Râzî, Fahruddîn. et-Tefsîru’l-kebîr. 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’-Turâsi’l-Arabî, 1420.
• Seâlebî, Ebû Mansûr. et-Temsîl ve’l-muhâdara. thk. Abdülfettâh Muhammed el- Halû. B.y.: ed-Dâru’l-Arabiyye li’l-Kitâb, 1981.
• Şeyban, Lütfi. Reconquista Endülüs’te Müslüman-Hristiyan İlişkileri. İstanbul: İz Yayıncılık, 2016.
• Umerî, Ahmed b. Yahyâ İbn Fadlillâh. Mesâliku’l-ebsâr f î memâliki’l-emsâr. 27 Cilt. Abudabî: el-Mecmau’s-Sekâfî, 1423.