Millî Görüş Hareketi’nde Çoğulculuk Arayişi: Bir Kimlik Siyaseti Olarak Çok Hukukluluk

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 2, 287 - 315, 05.10.2024

Mazlum Ar , Nurettin Özgen

https://doi.org/10.14782/marmarasbd.1473823

Öz

Bir arada yaşama kültürüne yönelik sosyopolitik arayışlar insanlığın uzlaşı çabalarının temel dürtüsünü oluşturmuştur. Yüzyıllardır siyasal hegemonyaya mevzu kılınmayan topluluklar, doğal kültürel aidiyetlerine göre özgür bir şekilde birlikte yaşama becerisi gösterebilmiştir. Fakat özellikle uluslaşma sürecinde çokkültürlü gruplar türdeş çoğunluğun lehine yok sayılmıştır. Sindirilen ve asimile edilen farklılıklar, kültürel haklarının temsilini gerçekleştirebilmek amacıyla çokkültürcülük kimlik siyasetinin şemsiyesine sığınarak tanınma mücadelesi vermiştir. Bu doğrultuda çalışmanın temel amacı, seküler ulus devlet yapısallığı karşıtlığında Müslümanların kültürel taleplerini kamusal alanda temsil etmeye çalışan Millî Görüş Hareketi’nin kültürel çoğulculuk yaklaşımını analiz etmektir. Millî Görüş Hareketi’nin Medine Vesikası tarihsel referansları üzerinden ele aldığı ve bir arada yaşamanın temel sözleşmesi olarak ortaya koyduğu çok hukukluluk siyasal sözleşmesi eleştirel perspektifte değerlendirilmektedir. Çalışmada ayrıca Millî Görüş’ün sahici ve demokratik bir siyasal sözleşme sunup sunmadığı kronopolitik bir mercek ile ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çok hukukluluk, çokkültürcülük, kimlik siyaseti, Millî Görüş

The Search for Pluralism in The Millî Görüş Movement: Multi-Legality as a Politics Of Identity

Öz

Sociopolitical searches for the culture of coexistence have formed the main impulse of humanity's reconciliation efforts. Communities, which have not been subject to political hegemony for centuries, have been able to live together freely according to their natural cultural belongings. However, especially in the process of nationalization, multicultural groups were ignored in favor of the homogeneous majority. Diversities that have been digested and assimilated have struggled for recognition by taking shelter under the umbrella of the identity politics of multiculturalism in order to be able to represent their cultural rights. In this direction, the main purpose of the study is to analyze the cultural pluralism approach of the Millî Görüş Movement, which tries to represent the cultural demands of Muslims in the public sphere in opposition to the secular nation-state structure. The political contract of multi-legality, which the Millî Görüş Movement dealt with through the historical references of the Medina Document and put forward as the basic contract of living together, is evaluated in a critical perspective. In the study, whether Millî Görüş offers a genuine and democratic political contract or not is discussed with a chronopolitical lens.

Anahtar Kelimeler

Multi-legality, multiculturalism, identity politics, Millî Görüş

Kaynakça

• Aksal, A. H. (2021a). Dayatmacı zihniyet. Milli Gazete: https://www.milligazete.com.tr/ makale/6008039/ali-haydar-haksal/dayatmaci-zihniyet adresinden (06.01.2021) alındı.
• Akyol, T. (1996). Medine'den Lozan'a. İstanbul: Milliyet Yayınları.
• Alpay, Ş. (1996). Medine’den Lozan’a. Milliyet Gazetesi: http://gazetearsivi.milliyet.com. tr/Ara.aspx?&ilkTar=12.12.1996&sonTar=12.12.1996&ekYayin=&drp (erişim tarihi: 19.06.2022).
• Arslan, A. (1996). Türkiye’de birey, topluluk ve liberalizm. Türkiye İkinci Uluslararası Liberalizm Sempozyumu. Ankara: Liberal düşünce Topluluğu.
• Aydın, M. (2003). Birlikte yaşama bağlamında çokkültürlülük sorunu. Tezkire Dergisi, Sayı: 35, 39-53.
• Bader, V. (1997). The cultural conditions of transnational citizenship: On the interpenetration of political and ethnic cultures. Political Theory, 25 (6), 771-813.
• Bağce, E. (2019). İktidar-muhalefet ekseninde Milli Görüş Hareketi. A. C. Çiçek içinde, Tarihsel Süreçte Türkiye'de Din ve Siyaset (s. 263-304). İstanbul: Efe Akademi Yayınları.
• Barry, B. (2002), Culture and equality: an egalitarian critique of multiculturalism. Cambridge: Harvard university press.
• Barry, N. (1982). The tradition of spontaneous order. Literature of Liberty, V. 5/2, 7-58.
• Baykal, Ö. (2021). Sağ bir siyaset olarak Millî Görüş Hareketi. Muhafazakâr Düşünce Dergisi, 17(60), 34-58.
• Baykal, Ö. & Çaha, Ö. (2021). Millî Görüş Hareketi ve sivil toplum. Muhafazakâr Düşünce Dergisi, 17(60), 138-163.
• Bora, T. (2016). Cereyanlar: Türkiye’de siyasi ideolojiler. İstanbul: İletişim Yayınlar.
• Bauman, Z. (2020). Modernlik ve müphemlik. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bulaç, A. (1992). Medine Vesikası temelinde İslami çoğulculuk. AKV Bülten, Sayı:9, 18-25.
• Bulaç, A. (2009). Göçün ve kentin siyaseti-MNP'den SP'ye Milli Görüş partileri. İstanbul: Çıra Yayınları.
• Bulaç, A. (2011). Modern ulus devlet. İstanbul: Çıra Yayınları.
• Büyükkara, M. A. (2017). Çağdaş İslami akımlar. İstanbul: Klasik Yayınları.
• Can, B. (2011). Ölümünde bile sisteme isyanını sürdüren adam: Necmettin Erbakan. Umran Dergisi, Sayı: 200, 15-29.
• Can, B. (2013). Erbakan'a göre Kürt sorununun (kavmi sorun) çözümü. Milli Gazete: https://www.milligazete.com.tr/makale/862546/prof-dr-burhanettincan/erbakan a-gore-kurt-sorununun-kavmi-sorun-cozumu (erişim tarihi: 21.05.2020).
• Casals, T. (2006). Group rights as human rights: A liberal approach to multiculturalism. Netherlands: Springer.
• Çaha, Ö. (2005). Ana temalarıyla 1980 sonrası İslami uyanış: Demokrasi, çoğulculuk ve sivil toplum. T. Bora, & M. Gültekin içinde, Modern Türkiye‟ de Siyasi Düşünce, 6 (s. 476-492). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çaha, Ö., & Baykal, Ö. (2017). Millî Görüş Hareketinin kuruluşu: Türk siyasetinde Milli Nizam Partisi deneyimi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(3), 788-806.
• Çakır, R. (2013). Milli Görüş Hareketi: Dün, bugün, yarın,. http://rusencakir. com/Milli-Gorus-hareketi-Dun-bugun-yarin (erişim tarihi: (15.03.2021).
• Çalmuk, F. (2005). Necmettin Erbakan. T. Bora, & M. Gültekingil içinde, Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce (s. 550-567). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çınar, M. (1998). Çok hukuklu toplum: Kamusal alana veda mı, otantik kimlik politikası mı? F. Keyman, & A. Y. Sarıbay içinde, Global yerel eksende Türkiye (s. 247-272). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Çınar, M. (2000). Fazilet kongresi: Milli Görüş Hareketi kurumsallaşabilecek mi? Birikim Dergisi, Sayı: 134/135, 16-22.
• Douzinas, C. (2002). Identity, recognition, rights or what can Hegel teach us about human rights? journal of law and society, 29 (3), 379-405.
• Duverger, M. (1993). Siyasi partiler. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Dyke, V. (1982). Collective entities and moral rights: Problems in liberal-democratic thought. The Journal of Politics, 44(1), 21-40.
• Ekeli, K. S. (2012). The political rights of anti-liberal-democratic groups. Law and Philos 31(3), 269–297.
• Erbakan, N. (1973). Mecliste Milli Görüş açısından 3. beş yıllık kalkınma planının tenkidi. Ankara: Ağaç-İş Matbaası.
• Erbakan, N. (1975). Milli Görüş. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Erbakan, N. (1991). Erbakan konuşuyor (2): Türkiye'nin yönü, RP'yle çizilecektir. (R. Tosun, Röportaj Yapan). Yörünge Dergisi, Sayı: 42. 25-31.
• Erbakan, N. (1993a). RP 4. büyük kongre konuşması. Ankara: Refah Partisi.
• Erbakan, N. (1993b). Müslüman topluluklar birliği 2. işbirliği toplantısı. Ankara: ESAM Yayınları.
• Erbakan, N. (1997). Demokrasi ve laiklik/cihat. (G. Cıvaoğlu, Röportaj Yapan) Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=n0edHhJEYBg (erişim tarihi: 12.03.2021).
• Erbakan, N. (2003). Saadet Partisi 1. olağan kongresi: Yeni bir dünya için özlenen buluşma. Ankara: ESAM Yayınları.
• Erbakan, N. (2010). Yeni bir dünya ve adil düzen. Ankara: Almina Basımevi.
• Erbakan, N. (2011). 4. milli kurtuluş konferansları. ESAM Türkiye Konferansları. Ankara: ESAM Yayınları.
• Erbakan, N. (2013). Davam. Ankara: MGV Yayınları.
• Erdoğan, M. (1996). İslam ve liberalizm: Kısa bir bakış. Liberal Düşünce Dergisi, Sayı: 4, 1-15.
• Ersoy, A. (2008). Islah ve ifsat medeniyetinin temeli. ESAM: http://www.esam.org.tr/ adresinden (24.04.2021) alındı.
• Ersoy, A. (2010). İslam ve liberalizm. Eskiyeni, Sayı: 18, 38-61.
• Ersoy, A. (2014). Hak ve adalet merkezli Milli Görüş Hareketi'nin tarihi ve fikri temelleri. ESAM: http://www.esam.org.tr/adil-duzen_online1.html (erişim tarihi: 16.02.2021).
• Eygi, M. Ş. (2017). Barzanî ailesi Yahudidir ve hayli haham yetiştirmiştir. Milli Gazete: https://www.milligazete.com.tr/makale/1238241/mehmed-sevket-eygi/b arzani-ailesi-yahudidir-ve-hayli-haham-yetistirmistir adresinden (11.03.2021) alındı.
• Göle, N. (2002). Melez desenler: İslam ve modernlik üzerine. İstanbul: Metis Yayınları.
• İçduygu, A. ve E. F. Keyman (1998). Globalleşme, anayasallık ve Türkiye’de vatandaşlık tartışması. Doğu Batı Düşünce Dergisi: Kamusal Alan, Sayı: 5, 157-170.
• İkbal, M. (2013). Dini düşüncenin yeniden inşası. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Karagülle, S. (2014). Adil Düzen’de genel hizmetler. Medhal Yay., İstanbul.,
• Karatepe, Ş. (1993). İslam toplum düzenine doğru bir adım: Medine Vesikası. Yeni Zemin, Sayı:5, 29-35.
• Kırbaşoğlu, H. (2015). Millî Görüş ve kavramsal düzlemi. Anadolu Gençlik Dergisi, 33-38.
• Kukathas, C. (1992). Are there any cultural rights? Political Theory, 20(1), 105–139.
• Kymlicka, W. (1998), Çokkültürlü yurttaşlik, (Çev. Abdullah Yılmaz). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Kymlicka, W. (2001). Politics in the vernacular: Nationalism, multiculturalism, and citizenship. Oxford: Oxford University Press.
• Kymlicka, W. (2004). Çağdaş siyaset felsefesine giriş. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi yayınları.
• Kymlicka, W. (2012). Multiculturalism: Success, failure and the future. Washington: Migration Policy Institute.
• Midgley, G. & A. Arias, O. (2004). Community operational research: OR and systems thinking for community development. New York: Kluwer/Plenum Publishers.
• Mulhall, S. & A. Swift. (1994). Liberals and communitarians. Oxford and Cambridge (Mass.): Blackwell Publishing. Levy, J. (2000). The multiculturalism of fear. Oxford: Oxford University Press.
• Lipset, M. & S. Rokkan (1967). Cleavage structures, party systems, and voter alignments: An introduction. Party Systems, and Voter Alignments, 1-65.
• Mencan, Q. (2011). Erbakan’ın mirası. Umran Dergisi, Sayı: 200, 33-35.
• Milliyet. (1998), RP kapatma. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx? &ilkTar=23.02. 1998&sonTar=23.02.1998&ekYayin=&drp (erişim tarihi: 15.04.2022).
• Milli Gazete. (2009). Demokrasi değil demokratur. https://www.milligazete.com. tr/haber/1185062/demokrasi-degil-demokratur(erişim tarihi: 18.10.2021).
• Modood, T. (2014). Çokkültürcülük: Bir yurttaşlik tasarımı. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Momin, A, A. Coşkun ve B. Okutan (2010). Çoğulculuk ve çok kültürcülük: İslami bir bakış açısı. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 38(1), 203-230.
• Oestreich, J. (1999). Liberal theory and minority group rights. Human Rights Quarterly 21(1), 108-132.
• Özgen, N ve N. Köşker (2019). An analysis on multiculturality attitudes of high school students: The case of Turkey. Turkish Studies, 20(1), 69-91.
• Parekh, B. (2002). Çokkültürlülüğü yeniden düşünmek. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Saadet Partisi. (2003). Yerel yönetimlerde niçin Milli Görüş. Ankara: Saadet Partisi.
• Sandel, M. J. (1982). Liberalism and the limits of justice. Cambridge: Cambridge University Press.
• Sambur, B. (2014). Medine Vesikasının özgürlük ve çoğulculuk açısından tahlili. Liberal Düşünce Dergisi, (76), 179-186. Sarıbay, A. Y. (1995). Farklılıklar ayrıcalık haline gelmemeli, Milliyet Gazetesi. (Ş. Alpay, & N. Kuyaş, Röportajı Yapanlar).
• Selçuk, E. (2020). Pax Romana’nın sınırları. TASAM: https://tasam.org/trTR/Icerik/2185 /pax_romananin_sinirlari (erişim tarihi: 16.05.2021)
• Taylor, C. (1979). Hegel and modern society. Cambridge: Cambridge University Press.
• Taylor, C. (1992). The ethics of authenticity. Cambridge: Harvard University Press.
• Taylor, C. (2018). Çokkültürcülük: Tanınma politikası. İstanbul: Yapı Kredi Yayıncılık.
• Tekin, M. (2011),ü. Milli Görüş. Umran Dergisi, Sayı:200, 36-39.
• Tezcan, L. (2005). İslamcılık ve toplumun kurgusu. T. Bora, & M. Gültekin içinde, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık (s. 517-524). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yavuz, H. (2005). Milli Görüş Hareketi: Muhalif ve modernist gelenek. T. Bora, & M. Gültekingil içinde, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce (s. 591-603). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yavuz, H. (2008). Modernleşen Müslümanlar/Nurcular, Nakşiler, Milli Görüş ve AK Parti. İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Yeğen, M. (2012). Müstakbel Türk'ten sözde vatandaşa: Cumhuriyet ve Kürtler. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yürüşen, M. (1996). Refah Partisi’nin yükselişine çeşitlilik perspektifinden bakmak. Liberal Düşünce Dergisi, Sayı: 3, 13-21.
• Zengin, B. (1990). İslam ve vahdet. Girişim Dergisi, Sayı:55, 15-16.
• Zengin, B. (1992). Tanıma ve tanıtma üzerine. Panel Dergisi, Sayı: 39, 30-33.
• Zengin, B. (1993). Kürt realitesini tanınmanın yolu sempozyumu. Youtube: Bahri ZenginKürtRealitesiniTanhttps://www.youtube.com/watch?v=2BCJqAp28AQ&t=3046s (erişim tarihi: 12.06.2021).
• Zengin, B. (1994). İdeolojik dinli sistemden çok dinli sisteme. Nehir Dergisi, Sayı:11, 12-14.
• Zengin, B. (1995a). Özgürleşerek birlikte yaşama: Hukuk toplulukları birliği. İstanbul: Birleşik Yayıncılık.
• Zengin, B. (1995b). Devlet nedir? Nehir Dergisi, Sayı: 21, 29-37.
• Zengin, B. (2013). Youtube. Bahri Zengin - Hasan Sağındık:https://www.youtube.com/watch ?v=7o5dJmlz25o&t=165s (erişim tarihi: 13.02.2021).