Marmara yaratıcı düşünme eğilimleri ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması

Yıl 2017, Cilt: 46 Sayı: 46, 113 - 132, 01.06.2017

Mustafa Özgenel , Münevver Çetin

https://doi.org/10.15285/maruaebd.335087

Cited By: 36

Öz

Bu araştırmanın amacı, yaratıcı düşünme eğilimlerini belirlemeye yönelik geçerli ve güvenilir bir ölçek geliştirmektir. Araştırmanın çalışma grubunu İstanbul/Pendik İlçesinde görev yapan 410 öğretmen oluşturmuştur. 40 maddelik taslak ölçeğin Kaiser-Meyer-Olkin değeri 0.897 ve Barlett testi 5499.64 olarak hesaplanmıştır. Açımlayıcı faktör analizi sonucunda elde edilen 25 maddelik ve 6 faktörlü yapı, doğrulayıcı faktör analizi ile doğrulanmıştır. Faktörler, yenilik arama, cesaret, öz disiplin, merak, şüphe etme ve esneklik olarak adlandırılmıştır. Ölçek toplam varyansın %55.904’ünü açıklamaktadır. Ölçeğin tümü için Cronbach alfa iç tutarlılık katsayısı 0.87 olarak hesaplanmıştır. Madde-toplam ve madde-kalan korelasyon katsayılarının anlamlı; alt-üst %27’lik grup analizler sonucu maddelerin ve faktörlerin ayırt edici olduğu saptanmıştır. Faktörler arasındaki korelasyon katsayılarının anlamlı olduğu belirlenmiştir. Test-tekrar test uygulama sonucunda, ölçeğin tümü için korelasyon katsayısı anlamlı bulunmuştur (r=.88; p<.001). Marmara Yaratıcı Düşünme Eğilimleri Ölçeği (MYDEÖ) olarak adlandırılan ölçeğin, genel yaratıcı düşünme eğilimlerini ölçen geçerli ve güvenilir bir ölçek olduğu tespit edilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Yaratıcılık, yaratıcı düşünme becerileri, yaratıcı düşünme eğilimleri

Kaynakça

• Agbor, E. (2008). Creativity and innovation: The leadership dynamics. Journal of Strategic Leadership, 1 (1), 39-45.
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S. ve Yıldırım, E. (2004). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri (3. Baskı). Adapazarı: Sakarya.
• Amabile, T. M. (2012). Componential theory of creativity. Boston: Harvard Business School.
• Amabile, T. M., Conti, R., Coon, H., Lazenby, J., ve Herron, M. (1996). Assessing the work environment for creativitiy. Academy of Management Journal, 39(5), 1154-1184.
• Andreasen, N. C. (2013). Yaratıcı beyin (K. Güney, Çev.). Ankara: Arkadaş.
• Aslan, E. (2001).Torrance yaratıcı düşünce testinin Türkçe versiyonu. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 14: 19-40.
• Atılgan, H., Kan, A. ve Doğan, N. (2009). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. H. Atılgan (Ed.). Ankara: Anı.
• Ausubel, D. P., ve Robinson, F. G. (1987). Problem çözme ve yaratıcılık (A. Arık, Çev.). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Barret, P. (2007). Structural equation modelling: Adjudging model fit. Personality and Individual Differences, 42, 815-824.
• Basadur, M., ve Basadur, T. (2011). Attitudes and creativity. In M. A. Runco ve S.R. Pritzker, (Eds.). Encyclopedia of creativity (pp. 85-95). San Diego: Academic Press. Batey, M. (2012). The measurement of creativity: From definitional consensus to the introduction of a new heuristic framework. Creativity Research Journal, 24 (1), 55-65.
• Baykul, Y. (2015). Eğitim ve psikolojide ölçme: Klasik test teori ve uygulaması. Ankara: ÖSYM.
• Bayram, N. (2013). Yapısal eşitlik modellemesine giriş. Bursa: Ezgi.
• Bentler, P. M., ve Bonett, D. G. (1980). Significance tests and goodness of fit in the analysis of covariance structures. Psychological Bulletin, 88(3), 588-606.
• Bentley, T. (2004). Yaratıcılık (O. Yıldırım, Çev.). İstanbul: Hayat.
• Brown, T. A., ve Moore, M.T. (2013). Confirmatory factor analysis. In R. H. Hoyle (Ed.), Handbook of structural equation modeling (pp. 361-379). New York: Guilford Press.
• Burkus, D. (2014). The myths of creativity. San Francisco: Published by Jossey-Bass.
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (4. Baskı). Ankara: Pegem A.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri (12. baskı). Ankara: Pegem A.
• Byrne, B. M. (2012). Structural equation modeling with Mplus: Basic concepts, applications, and programming. New York. Routledge Taylor ve Francis Group.
• Byrne, B. M., Shavelson, R. J., ve Muthen, B. (1989). Testing for the equivalence of factor covariance and mean structures: The issue of partial measurement in variance. Psychological Bulletin, 105, 456-466.
• Csikszentmihalyi, M. (1996). Creativity: Flow and the psychology of discovery and invention. New York: Harper Collins.
• Csikszentmihalyi, M. (2011). The creative personality: Psychology today. https://www.psychologytoday.com adresinden 01 Ekim 2015 tarihinde edinilmiştir.
• Çelik, H. E. ve Yılmaz, V. (2013). Yapısal eşitlik modellemesi. Ankara: Anı.
• Çokluk, Ö., Şekerçioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve Lisrel uygulamaları. Ankara: Pegem A.
• Çoraklı, E. (2011). Müzikte yaratıcı düşünme ölçeğinin Türkiye koşullarına uyarlanması ve müzikte yaratıcı düşünmeye yönelik bir eğitim programının sınanması (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• DeVellis, R. F. (2014). Ölçek geliştirme kuram ve uygulamalar (T. Totan, Çev. Ed.). Ankara: Nobel.
• Dikici, A. (2011). Yaratıcılığın örtük kuramları: yaratıcılık hakkında ne düşüyorsunuz ölçeğini Türk kültürüne uyarlanması. e-Journal Of New World Sciences Academy. 6, 1: 1c0317
• Dikici, A. (2013). Yaratıcılığı destekleyen ilköğretim öğretmenleri indeksi ölçeğinin Türkçeye uyarlanması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(1): 307-324.
• Ergün, M. (2007). Eğitimde yaratıcı düşünme tasarım ve öngörü yeteneğinin geliştirilmesi. www.egitim.aku.edu.tr/kho2.doc adresinden 08 Temmuz 2014 tarihinde edinilmiştir.
• Erkuş, A. (2012). Var olan ölçek geliştirme yöntemleri ve ölçme kuramları psikolojik ölçek geliştirmede ne kadar işlevsel: Yeni bir öneri. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 3(2), 279-290.
• Erkuş, A. (2014). Psikolojide ölçme ve ölçek geliştirme I: Temel kavramlar ve işlemler. Ankara: Pegem A.
• Erlendsson, J. (1999). The role of creativity. http://www.hi.is/~joner/eaps/cq_cr04.htm adresinden 19 Kasım 2015 tarihinde edinilmiştir.
• Fisher, R. (1995). Teaching children to think. Cheltenham: Nelson Thornes Ltd.
• Gardner, H. (2004). Zihnin çerçeveleri: Çoklu zekâ kuramı (E. Kılıç, Çev.). Alfa Yayınları. İstanbul.
• Gray, J. S. (1987). Yaratıcı düşünme, muhakeme ve problem çözme (A. Arık, Çev.). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Guilford, J. P. (1950). Creativity research: Past, present and future. American Psychologist, 5, 444-454.
• Guilford, J. P. (1967). The nature of human intelligence. New York: McGraw-Hill.
• Gülel, G. (2006). Sınıf öğretmeni adaylarının yaratıcılık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Gündoğan, A. (2011). Yaratıcı hayal gücü testinin Türk çocuklarına uyarlanması ve dramanın farklı yaş gruplarındaki çocukların (10-13) yaratıcı hayal güçleri üzerindeki etkisi (Yayımlanmamış Doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Hu, L., ve Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling, 6(1), 1-55.
• Jöreskog, K. G. (2004). On chi-squares for the ındependence model and fit measures in Lisrel. http://www.ssicentral.com/lisrel/techdocs/ftb.pdf adresinden 13 Haziran 2016 tarihinde erişilmiştir.
• Kaptan, S. (1995). Bilimsel araştırma ve istatistik teknikleri. Ankara: Rehber.
• Karasar, N. (2014). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel.
• Lucas, B., Claxton, G., ve Spencer, E. (2012). Progression in creativity: Developing new forms of assessment. Newcatle: CCE
• May, R. (2008). Yaratma cesareti (A. Oysal, Çev.) İstanbul: Metis.
• Maydeu-Olivares, A. ve Garcia Forero, C. (2010). Goodness-of-fit testing. International Encyclopedia of Education, 7, 190-196.
• Meydan, C. H. ve Şeşen, H. (2011). Yapısal eşitlik modellemesi AMOS uygulamaları. Ankara: Detay.
• Moeller, M., Cutler, K., Fiedler D., ve Weier, L. (2013). Visual strategies: Creative and critical thinking. Phi Delta Kappan, 95, 56-60. http://pdk.sagepub.com/content/95/3/56.abstract adresinden 10 Haziran 2015 tarihinde edinilmiştir.
• Otrar, M. ve Argın, F. S. (2015). Öğrencilerin sosyal medyaya ilişkin tutumlarını belirlemeye yönelik bir ölçek geliştirme çalışması. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 391-403.
• Özdamar, K. (2016). Eğitim, sağlık ve davranış bilimlerinde ölçek ve test geliştirme yapısal eşitlik modellemesi. Eskişehir: Nisan.
• Punch, K. F. (2011). Sosyal araştırmalara giriş (D. Bayrak, H. B. Arslan ve Z. Akyüz, Çev.). Ankara: Siyasal.
• Root-Bernstein, R., ve Root-Bernstein, M. (1999). Sparks of genius: The 13 thinking tools of the world’s most creative people. New York: Houghton Mifflin.
• Root-Bernstein, R., ve Root-Bernstein, M. (2003). Intuitive tools for innovative thinking. The international handbook on innovation, 377-387.
• San, İ. (1993). Sanatta yaratıcılık, oyun, drama. A. Ataman (Ed.), Yaratıcılık ve eğitim içinde (s. 69-99). Ankara: Türk Eğitim Derneği. Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H., ve Müller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23-74.
• Schumacker, R. E., ve Lomax, R. G. (2010). A beginner’s guide to structural equation modeling. New York: Routledge Taylor ve Francis Group.
• Solso, R. L., Maclin, M. K., ve Maclin, O. H. (2014). Bilişsel psikoloji (A. Ayçiçeği-Dinn, Çev.). İstanbul: Kitabevi.
• Stein, M. I. (1974). Stimulating creativity. New York: Academic Press.
• Strong, E. P. (1983). Yönetim Kavramı (İ. Özalp ve C. Koparal, Çev.). İstanbul: Bilim Teknik.
• Sümer, N. (2000). Yapısal eşitlik modelleri: Temel kavramlar ve örnek uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları, 3(6), 49-74.
• Şahin, F. (2016). Kaufman alanları yaratıcılık ölçeği’nin Türkçeye uyarlanması ve psikometrik özelliklerinin incelenmesi. Elementary Education Online, 15(3): 855-867.
• Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş (Temel İlkeler ve Lisrel Uygulamaları). Ankara: Ekinoks.
• Tabachnick, B. G., ve Fidell, L. S. (2007). Using multivariate statistics (5th ed.). Allyn and Bacon. Boston. USA.
• Tavşancıl, E. (2002). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Ankara: Nobel.
• Tezbaşaran, A. (2008). Likert tipi ölçek hazırlama kılavuzu. Üçüncü Sürüm e-Kitap. https://www.academia.edu/1288035/Likert_Tipi_Ölçek_Hazırlama_Kılavuzu adresinden 07 ‎Şubat ‎2016 ‎tarihinde edinilmiştir.
• Tishman, S., ve Andrade, A. (1996). Thinking dispositions: A review of current theories, practices, and issues. Cambridge, MA. Project Zero, Harvard University.
• Torrance, E. P. (1965). Scientific views of creativity and factors affecting ıts growth. Daedalus, 94(3), 663-681.
• Torrance, E. P. (1972). Creative young women in today's world. Exceptional Children. 38, 597-603.
• Treffinger, D. J., Young, G. C., Selby, E. C., ve Shepardson, C. (2002). Assessing creativity: A guide for educators. Florida: The National Research Center on the Gifted and Talented.
• Turan, N. (2015). Çalışma yaşamında yetenek, beceri, yetkinlik, yeterlilik. Ankara: Nobel.
• Ural, A. ve Kılıç, İ. (2013). Bilimsel araştırma süreci ve SPSS ile veri analizi. Ankara: Detay.
• Weiss, D. H. (1993). Problem çözümünde yaratıcılık (D. Şahiner, Çev.). İstanbul: Rota.
• Yavuzer, H. S. (1989). Yaratıcılık. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (8. baskı). Ankara: Seçkin.
• TDK (2015). http://www.tdk.gov.tr/