İlkokul ve Ortaokul Öğretmenlerinin Örgütsel Vatandaşlık Davranışları ile Örgütsel Sosyalleşme Davranışları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2018, Cilt: 48 Sayı: 48, - , 01.07.2018

Tuncay Yavuz Özdemir , Mustafa Orhan

https://doi.org/10.15285/maruaebd.372496

Cited By: 6

Öz

Bu araştırmanın amacı, ilkokul ve ortaokul öğretmenlerinin
örgütsel vatandaşlık ve örgütsel sosyalleşme davranışlarına ilişkin görüşlerini
belirleyerek, bu görüşler ile cinsiyet, okul türü ve branş
değişkenleri arasında anlamlı fark olup olmadığını belirlemeye çalışmaktır. Bununla
birlikte, ilkokul ve ortaokul öğretmenlerinin örgütsel vatandaşlık davranışları ile örgütsel
sosyalleşme davranışları arasındaki ilişkinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu
araştırmanın örneklemini 2016-2017 eğitim-öğretim yılında Erzurum ili Yakutiye
ilçesinde görevli 384 ilkokul ve ortaokul öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırma ilişkisel tarama modelindedir. Araştırma
verilerini toplamak için DiPaola, Tarter ve Hoy (2005) tarafından
geliştirilen, Türkçe'ye uyarlaması ile geçerlik ve güvenirliği Taştan
ve Yılmaz (2008) tarafından yapılan “Örgütsel Vatandaşlık Ölçeği” ile Erdoğan (2012)
tarafından geliştirilen “Örgütsel Sosyalleşme
Ölçeği” kullanılmıştır. Elde
edilen verilerin analizinde SPSS 22.0 paket programından yararlanılmıştır. Araştırma
sonuçlarına göre İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin örgütsel vatandaşlık davranışlarına ilişkin görüşleri
ile cinsiyetleri, okul türü ve branşları arasında anlamlı bir farklılık
bulunamamıştır. İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin örgütsel
sosyalleşme davranışlarına ilişkin görüşleri ile cinsiyetleri arasında “örgüt
dili ve tarihi” boyutunda erkek öğretmenler lehine; okul türü arasında “kişilerarası
ilişkiler”, “örgüt dili ve tarihi”, “örgüt politikası”, “amaç ve değerlere
uyum”  boyutları ve örgütsel
sosyalleşmenin toplamında ilkokul öğretmenleri lehine; branşları arasında “mesleki yeterlik”
boyutu dışında bütün boyutlarda ve örgütsel sosyalleşmenin toplamında sınıf
öğretmenleri lehine anlamlı farklılık bulunmuştur. İlkokul ve
ortaokul öğretmenlerinin örgütsel
vatandaşlık ve örgütsel sosyalleşme tutumları (alt boyutlar toplamı) arasında
orta düzeyde pozitif yönlü anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca;
“kişilerarası ilişkiler” ile “amaç ve değerlere uyum” değişkenleri birlikte,
örgütsel vatandaşlığı anlamlı bir şekilde yordadığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Örgütsel Vatandaşlık, Örgütsel Sosyalleşme, İlkokul, Ortaokul, Öğretmen

Kaynakça

• Aknar, A. (2013). Otel işletmesi çalışanlarının örgütsel sosyalleşme düzeyleri üzerine bir araştırma. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Allison, B. J., Voss, R. S., & Dryer, S. (2001). Student classroom and career success: The role of organizational citizenship behavior. Journal of Education for Business, 76(5), 282-288.
• Aydın, Y. T. (2017). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin örgütsel sinizm ile örgütsel vatandaşlık davranışı ilişkisi: Ankara Atındağ İlçesi Örneği. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Balıkesir Üniversitesi SBE, Balıkesir.
• Balcı, A. (2003). Örgütsel sosyalleşme: Kuram strateji ve taktikler.(2. Baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Bukhari, Z. U. (2008). Key antecedents of organizational citizenship behavior (OCB) in the banking sector of Pakistan. International Journal of Business and Management, 3(12), 106-115.
• Bullis, C. (1993). Organizational socialization research: Enabling, constraining, and shifting perspectives. Communications Monographs, 60(1), 10-17.
• Bulut, M. Ş. (2011). İlköğretim okullarındaki performans yönetimi uygulamaları ile örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi SBE, Sakarya.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. (22. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Can, H. (1999). Organizasyon ve yönetim.(5. Baskı), Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Can, H., Azizoğlu, Ö. A. ve Aydın, E. M. (2011). Organizasyon ve yönetim.(8. Baskı). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Çalık, T. (2003). İşgörenlerin Örgüte Uyumu (Örgütsel Sosyalleşme), Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 1 (2): 163-177.
• Çelik, V.(1998). Alan dışından gelen sınıf öğretmenlerinin örgütsel sosyalizasyonu. Kuram ve Uygulamada Egitim Yönetimi Dergisi 4.2: 191-208.
• Çetin, M., Yeşilbağ, Y. ve Akdağ, B. (2003). Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışı. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 17, 39-54.
• Demirel, Y., Seçkin, Z. ve Özçınar, M. F. (2011). Örgütsel iletişim ile örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki üzerine bir araştırma. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(2), 33-48.
• Demiröz, S. (2014). The relationship between the teachers’organizational citizenship behavior, organizational image perceptions and the student’s success. Yayımlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi EBE, Ankara.
• Demirtaş, H. ve Zeynep, U. (2015). Aday öğretmenlerin örgütsel sosyalleşmeleri ile kendini ayarlama becerileri arasındaki ilişki. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(1), 163-182.
• DiPaola, M. F. & Tschannen-Moran, M. (2001). Organizational citizenship behavior in schools and its relationship to school climate. Journal of School Leadership, 11, 424-447.
• DiPaola, M. F., & Hoy, W. K. (2005). Organizational citizenship of faculty and achievement of high school students. The high school journal, 88(3), 35-44.
• DiPaola, M. F., Tarter, C. J. & Hoy, W. K. (2005). Measuring organizational citizenship in schools: The OCB scale. In W. K. Hoy & C. Miskel (Eds.). Educational Leadership and Reform (319–342). Greenwich, CN: Information Age.
• Doğan, İ. (2011). Eğitim sosyolojisi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Doğrul, M. A. (2013). Örgütsel bağlılık ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki: Afyon Meslek Yüksek Okulu’nda çalışanlar üzerinde bir araştırma. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi SBE, Afyonkarahisar.
• Dönmez, E. (2016). Örgütsel sosyalleşme ile örgütsel sessizlik arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli. Erdoğan, U. (2012). İlköğretim okullarının bürokratik yapıları ile öğretmenlerin örgütsel sosyalleşme düzeyleri arasındaki ilişki (Malatya İli Örneği). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Eren, E. (2014). Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi.(14. Baskı). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Ergün, E. ve Taşgit, Y. E. (2011). Örgütsel sosyalleşme taktiklerinin sosyalleşme çıktıları üzerindeki etkisine yönelik bir araştırma. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31, 97-112.
• Esgin, A. (2014). Sosyalleşme. Özdemir, M. Ç. (Ed.), Eğitim sosyolojisi (s. 67-103). Ankara: Pagem Akademi.
• Feldman, D.C. (1976). A contingency theory of socialization. Administrative Science Quarterly, 21, 433-452.
• Garg, P., & Rastogi, R. (2006). Climate profile and OCBs of teachers in public and private schools of India. International Journal of Educational Management, 20(7), 529-541.
• Ge, J., Su, X., & Zhou, Y. (2010). Organizational socialization, organizational identification and organizational citizenship behavior: An empirical research of Chinese high-tech manufacturing enterprises. Nankai Business Review International, 1(2), 166-179.
• Gök, E. E. (2007). Örgütsel kültür bağlamında örgütsel vatandaşlık olgusu ve bir araştırma. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi SBE, Denizli.
• Gürbüz, S. (2013). Kişi-örgüt uyumu, sosyalizasyon ve iş dizaynı uygulamaları. Sığrı, Ü. ve Gürbüz, S. (Ed.), Örgütsel davranış. (s.175-216). İstanbul: Bata Yayınları.
• Güven, M. (2006). Örgütsel bağlılık ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi SBE, İstanbul.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel.
• Kartal, S. (2008). Eğitim çalışanlarının örgütsel sosyalleşmelerinde ilköğretim okulu yöneticilerinin katkıları ve iki örnek olay. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9 (15), 75–88.
• Kırel, Ç. (2010). İş ilişkileri, kariyer ve toplumsallaşma sürecinde kariyerin önemi. Özkalp, E. (Ed.), Örgütsel davranış. (s. 279-288). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Korkmaz, C. ve Arabacı, İ. B. (2013). İlköğretim ve ortaöğretim okulları öğretmenlerinin örgütsel vatandaşlık algıları (Malatya İli Örneği). İlköğretim Online, 12 (3), 770-783.
• Memduhoğlu, H.B. (2008). Örgütsel sosyalleşme ve türk eğitim sisteminde örgütsel sosyalleşme süreci. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5 (2), 137- 153
• Oktay, M. (2000). Davranış bilimlerine giriş. İstanbul: Der Yayınları.
• Organ, D. W. (1988). Organizational citizenship behavior: The good soldier syndrome. Lexington Books/DC Heath and Company.
• Organ, D. W., Podsakoff, P. M., & MacKenzie, S. B. (2006). Organizational citizenship behavior: Its nature, antecedents, and consequences. USA: Sage Publications, Inc.
• Ostroff, C., & Rothausen, T. J. (1997). The moderating effect of tenure in person—environment fit: a field study in educational organizations. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 70(2), 173-188.
• Özdemir, A. (2010). İlköğretim okullarında algılanan yönetici desteğinin ve bireycilik-ortaklaşa davranışçılığın örgütsel vatandaşlık davranışı ile ilişkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16(1), 93-112.
• Özdevecioğlu, M. (2003). Örgütsel vatandaşlık davranışı ile üniversite öğrencilerinin bazı demografik özellikleri ve akademik başarıları arasındaki ilişkilerin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (20), 117-135.
• Özgan, H. (2013). Stajyer öğretmenlerin sosyalleşme sürecinde okul yöneticilerinden beklentileri. Eğitim ve Bilim, 38(168), 17-29.
• Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B., Paine, J. B., & Bachrach, D. G. (2000). Organizational citizenship behaviors: A critical review of the theoretical and empirical literature and suggestions for future research. Journal of management, 26(3), 513-563.
• Polat, S. (2007). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları, örgütsel güven düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış doktora tezi). Kocaeli Üniversitesi SBE, Kocaeli.
• Saks, A. M., & Ashforth, B. E. (1997). Organizational socialization: Making sense of the past and present as a prologue for the future. Journal of vocational Behavior, 51(2), 234-279.
• Sezgin, F. (2005). Örgütsel vatandaşlık davranışları: Kavramsal bir çözümleme ve okul açısından bazı çıkarımlar. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25 (1), 317-339.
• Sharma, J. P., Bajpai, N., & Holani, U. (2011). Organizational citizenship behavior in public and private sector and its impact on job satisfaction: A comparative study in Indian perspective. International Journal of Business and Management, 6(1), 67-75.
• Somech, A., & Drach-Zahavy, A. (2000). Understanding extra-role behavior in schools: The relationships between job satisfaction, sense of efficacy, and teachers’ extra-role behavior. Teaching and Teacher Education, 16(5), 649-659.
• Taştan, M. ve Yılmaz, K. (2008). Organizational citizenship and organizational justice scales’ adaptation to Turkish. TED Eğitim ve Bilim Dergisi. 33 (150), 87–96.
• Ürek, D. (2015). Sağlık kurumlarında lider-üye etkileşim düzeyi ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi SBE, Ankara.
• Van Maanen, J. (1978). People processing: Strategies of organizational socialization. Organizational dynamics, 7(1), 19-36.
• Vural, F. (2015). İlkokul ve ortaokul yönetici ve öğretmenlerinin örgütsel sosyalleşme düzeylerinin incelenmesi (İzmir İli Örneği). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Walz, S. M., & Niehoff, B. P. (2000). Organizational citizenship behaviors: Their relationship to organizational effectiveness. Journal of Hospitality & Tourism Research, 24(3), 301-319.
• Yıldırım, Ç. (2017). Lise öğretmenlerinin örgütsel vatandaşlık davranışlarının yordayıcısı olarak örgütsel sosyalleşme. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi SBE, İstanbul.
• Yıldız, K. (2012). İlköğretim okulu yöneticilerinin örgütsel sosyalleşme sürecinde sosyalleştirme stratejilerini kullanma düzeyleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(2), 333-355.
• Yılmaz, K. ve Taşdan, M. (2009). Organizational citizenship and organizational justice in Turkish primary schools. Journal of Educational Administration, 47(1), 108-126.
• Yüksel, Ö. (2004). İnsan kaynakları yönetimi.(5. Baskı). Ankara: Gazi Kitapevi.