Meslek Lisesi Öğrencilerinin İstatistik Okuryazarlık ve Problem Çözme Becerileri

Yıl 2022, Cilt: 55 Sayı: 55, 243 - 274, 29.01.2022

Hikmet Dursun Oğuz Köklü , Emin Aydın

https://doi.org/10.15285/maruaebd.995355

Öz

Bu çalışmada meslek lisesi öğrencilerinin istatistik problem çözme becerilerinin geliştirilmesi üzerine öğretim uygulamalarının etkisi incelenmiştir. Araştırmanın katılımcıları Samsun ili Vezirköprü ilçesinde bir devlet meslek lisesinde öğrenim gören 21 onuncu sınıf öğrencileridir. Araştırmanın yöntemi öğretim deneyi olup veri toplama aşamasında hem nicel hem de nitel veriler toplanmıştır. Nitel veri toplama araçları öğrencilerin ders içi problem çözümleri, nicel veri toplama aracı ise ön test ve son test olarak uygulanan istatistik okuryazarlığı testidir. Nitel verilerin çözümlenmesinde içerik analizi kullanılmıştır. İstatistik okuryazarlığı testinden elde edilen verilerin analizinde ise Wilcoxon işaretli-sıralar testi kullanılmıştır. Analizler sonucunda, öğrencilerin merkezi eğilim ve dağılım ölçüleriyle ilgili işlemleri başarılı bir şekilde tamamlayabildiği fakat bu ölçülerin yorumlanmasıyla ilgili zorluklar yaşadıkları görülmüştür. İstatistiksel grafiklerle ilgili yapılan etkinliklerde öğrencilerin kâğıt kalemle grafik çizmekte zorlandıkları, teknoloji yardımıyla ise grafikleri kolaylıkla oluşturabildikleri gözlenmiştir. Öğretim uygulamaları sonucunda öğrencilerin istatistik okuryazarlığı seviyesinde istatistiki açıdan son test lehine anlamlı bir farklılık oluştuğu sonucuna ulaşılmıştır. Gelecekteki çalışmalarda, istatistiksel öğrenme içeriğine daha dar bir odaklanma, öğrencilerin istatistiksel problem çözme süreçlerindeki değişiklikleri daha iyi incelemek için bir fırsat sağlayabilir. Ayrıca, meslek lisesi öğrencilerine yönelik lise matematik ders kitapları, öğrencilerin gelecekteki meslekleriyle ilgili gerçek yaşam bağlamını içerecek şekilde tasarlanmalı ve öğretmenler öğretimlerinde daha fazla gerçek yaşam bağlamsal sorulara yer vermelidir.

Anahtar Kelimeler

İstatistik öğretimi, istatistiksel problem çözme, istatistik okuryazarlığı, meslek liseleri

Vocational High School Students’ Statistical Literacy and Problem Solving Skills

Öz

Understanding and interpreting data and statistical results have become more essential for individuals’ decision making. This requirement is expressed in terms of data literacy and statistical problem-solving skills. This study examines the effects of teaching experiments on vocational high school students’ statistical problem-solving and literacy skills. The participants of the study are students at a vocational public school in the Vezirköprü District of Samsun, Turkey. Quantitative and qualitative data have been collected using the mixed methods approach. The qualitative data collection tools involve the in-class problem-solving sessions regarding teaching experiments. The quantitative data collection tool is the statistical literacy test that has been formed for the study. Content analysis is used for analyzing the qualitative data. The Wilcoxon signed rank test is used for the statistical literacy test. The results of the analysis suggest that students are able to perform the operations related to the measures of central tendency and spread but to have difficulty interpreting these measures, as well as to have difficulty with statistical graphs when technology is not allowed to be used. A statistically significant difference has been found in the students’ statistical literacy levels before and after the teaching experiment. Future studies with a narrower focus on statistical learning content may be able to provide an opportunity to better examine the changes in students’ statistical problem-solving processes. In addition, high school mathematics textbooks for vocational high school students should be designed to include real-life contexts related to students’ future professions, and teachers should include more real-life contextual questions in their instruction.

Anahtar Kelimeler

Teaching statistics, statistical problem solving, statistics literacy, vocational high school

Kaynakça

• Akkaş, E. N. (2009). 6-8. sınıf öğrencilerinin istatiksel düşüncelerinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Altunışık, R.; Coşkun, R.; Bayraktaroğlu, S. ve Yıldırım; E. (2012). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. 7. Baskı. Seçkin Yayıncılık.
• Arslan, S., ve Sağlam Arslan, A. (2016). Öğretim mühendisliği, öğretim tasarımı ve öğretim deneyi. E. Bingölbali, S. Arslan ve İ. Ö. Zembat (Ed.), Matematik Eğitiminde Teoriler (pp. 929-934). Ankara: Pegem Akademi.
• Aşık, G. ve Yılmaz, Z. (2017). Matematik eğitimi çalışmalarında tasarım tabanlı araştırma ve öğretim deneyi yöntemleri: farklar ve benzerlikler. Eğitimde Kuram ve Uygulama , 13 (2), 343-367 . DOI: 10.17244/eku.310232.
• Bargagliotti, A., Franklin, C., Arnold, P., Gould, R., Johnson, S., Perez, L. ve Spangler, D. (2020). Pre-K-12 Guidelines for assessment and instruction in statistics education (GAISE) report II. American Statistical Association and National Council of Teachers of Mathematics.
• Çokluk, Ö. S., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, S. (2012). Sosyal Bilimler için Çok Değişkenli İstatistik: Spss ve Lisrel Uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Dursun, H. (2019). Meslek lisesi öğrencilerinin istatistiksel problem çözme ve okuryazarlık becerilerinin geliştirilmesi üzerine bir öğretim deneyi. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi; Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Franklin, C., Kader, G., Mewborn, D., Moreno, J., Peck, R., Perry, M. ve Scheaffer, R. (2007). Guidelines for assessment and ınstruction in statistics education (GAISE) report A PRE-K-12 curriculum framework. American Statistical Association. Erişim adresi: https://www.amstat.org/asa/files/pdfs/GAISE/GAISEPreK-12_Full.pdf
• Gal, I. (2004). Adult's statistical literacy: meaning, components, responsibilities. In D. Ben- Zvi ve J. Garfield (Eds.), The challenge of developing statistical literacy (pp. 47-48). Dordrecht: Kluver Academic Publishers
• Gal, I. ve Garfield, J. B. (1997). Curricular goals and assessment challenges in statistics education. In I. Gal, ve J. B. Garfield (Eds.), The Assessment Challenge in Statistics Education (pp. 1-13). Amsterdam: International Statistical Institue.
• Gültekin, C. (2009). Ortaöğretim 9. sınıf öğrencilerinin çözeltiler ve özellikleri ile ilgili grafik çizme, okuma ve yorumlama becerilerinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir.
• Gürakar, N. (2010). İlköğretim 6-8. sınıf öğrencilerinin istatistik temsil biçimlerini kullanma becerilerinin belirlenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi. Bolu. Erişim adresi:
• Güven, B., Özmen, Z. ve Öztürk, T. (2012, Haziran). Gerçek yaşam durumlarıyla ilgili veri temsil süreçlerinin incelenmesi. X. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi içinde. Niğde: Niğde Üniversitesi.
• Koklu, O. (2017). Undergraduate students’ informal notions of variability (Yayımlanmamış Doktora Tezi). The University of Georgia, Georgia.
• Konold, C. Ve Pollatsek, A. (2002). Data analysis as the search for signals in noisy processes. Journal for Research in Mathematics Education, 33(4), 259-289.
• Koparan, T. (2012). Proje tabanlı öğrenme yaklaşımının öğrencilerin istatiksel okuryazarlık seviyelerine ve istatistiğe yönelik tutumlarına etkisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
• Koparan, T. ve Güven, B. (2014). 8. sınıf öğrencilerinin örneklem kavramına yönelik istatiksel okuryazarlık seviyelerinin belirlenmesi. İlköğretim Online, 13(4), 1171-1184. doi: 10.17051/io.2014.45537
• Koparan, T., Güven, B., ve Karataş, İ. (2014). Lise öğrencilerinin veri analizinde bağlam bilgileri ile matematiksel/istatiksel bilgilerini kullanım şekilleri. Bilgisayar ve Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(4), 1-22.
• Köklü, O. ve Arıcan, M. (2021). Veri bilimine ilk adım: olasılık ve istatistik öğretimi. S. Baltacı ve S. Önder (Ed.), Etkinlik temelli olasılık ve istatistik öğretimi (ss. 1-32). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık
• MEB (2012). Uluslararası öğrenci başarılarını değerlendirme programı (PISA) örnek matematik soruları. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Ölçme Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
• MEB (2018). Ortaöğretim matematik dersi öğretim programı. Ankara: MEB Talim Terbiye Başkanlığı. Ankara. www.meb.gov.tr
• Mumcu, H., Mumcu , Y. ve Aktaş, M. (2012). Meslek lisesi öğrencileri için matematik. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(2), 180-195.
• National Council of Teachers of Mathematics (NCTM) (2000). Principles and Standards for School. http://standards.nctm.org: 20.05.2018
• Özmen, Z. M. (2015). Farklı lisans programlarında okuyan öğrencilerin istatistik okuryazarlığının incelenmesi (Yayımlanmamış doktora Tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
• Patton, M. Q. (2015). Nitel araştrıma ve değerlendirme yöntemleri. (M. Bütün, S. B. Demir, Dü, A. Bakla, I. F. Bilican, M. Bütün, B. Mustafa, A. Çakır, ve A. Çekiç, Çev.) Ankara: Pegem Akademi.
• Peck, R. ve Devore, J. L. (2010). Statistics exploration and analysıs of data. Boston: Cengage Learning.
• Sevimli, E. N. (2010). Matematik öğretmen adaylarının istatistik dersi konularındaki kavram yanılgıları; istatistik dersine yönelik inançları ve tutumlarının incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Steffe, L. P. ve Thompson, P. W. (2000). Teaching experiment methodology: underlying principles and essential elements. In R. Lesh ve A. E. Kelly (Eds.), Research Design in Mathematics and Science Education (pp. 267-307). Hillsdale: NJ: Erlbaum.
• Şahin, F. (2012). A study for development of statistical literacy scale for undergraduate students (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul.
• Uçar, Z. T. ve Akdoğan, E. N. (2009). 6-8. sınıf öğrencilerinin ortalama kavramına yüklediği anlamlar. İlköğretim Online, 8(2), 391-400.
• Wallman, K. K. (1993). Enhancing statistical literacy: enriching our society. Journal of The American Statistical Association, 88, 1-8.
• Watson, J. M. (2006). Statistical literacy at school, growth, and goal. London: Mahwah, NJ: Lawrance Erlbaum Associates.
• Yayla, G., ve Özsevgeç, T. (2014). Ortaokul öğrencilerinin grafik çizme becerilerinin incelenmesi: çizgi grafikleri oluşturma ve yorumlama. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(3), 1381-1400.
• Yenilmez, İ. (2016). İstatistiksel kavramların teknoloji ile öğretiminin matematik didaktiği perspektifinden incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Yolcu, A. (2012). İlköğretim sekizinci sınıf öğrencilerinin istatiksel okuryazarlıklarının, istatistiğe yönelik tutumlarının ve bunlar arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Ankara.