SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİN KARŞISINDAKİ ENGELLER BAĞLAMINDA SAİT FAİK ÖYKÜLERİNİN ÇEVRESEL SORUNLAR AÇISINDAN SINIFLANDIRILMASI VE DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2016, Sayı: 34, 244 - 252, 29.10.2016

YAHYA Aydın , ÖMER SEYFETTİN Sevinç

Öz

Çevresel davranışlarımızın kökenleri neredeyse insanlık tarihine kadar uzanmaktadır. Çevre sorunları, önemli oranda insanların düşünce ve davranış alışkanlıkları ile bağlantılıdır. Bu bağlamda edebiyat, yaşamdan beslendiği kadar, çeşitli yönleriyle onu zenginleştirir. Bu çerçevede Sait Faik öykülerinin, doğanın/çevrenin geçirdiği değişiklikler ve bunun yol açtığı sorunlar için, önemli bir kaynak teşkil ettiği söylenebilir.

Sait Faik, öykülerinde tabiatı bir bütün olarak sever. Doğaya duyduğu sevgiyi, bazen açıkça ortaya koyarken, bazen de kirletilmesine duyduğu kızgınlıkla sergiler. Bu araştırmanın örneklemi olarak, insanların sorumsuz davranışlarının neden olduğu “doğanın nasıl yok edilmekte olduğuna ve bu konuya ilk olarak o öykülerinde yerdiği” ve aynı zamanda bu konuda zengin bir kaynak oluşturduğu için Sait Faik öyküleri seçilmiştir.

Araştırmada, nitel araştırma yöntemi tercih edilmiş olup, Faik’in kendisi hayattayken yayımlanan 8 öykü kitabında yer alan toplam 148 ve ölümünden sonra yayınlanan “Tüneldeki Çocuk- Mahkeme Kapısı”  adlı hikâye kitabında yer alan 43 öyküsü tür ayrımı yapılmaksızın “içerik analizi yöntemiyle çözümlenmiştir. İncelenen 9 öykü kitabı ve bu kitaplardaki toplam 191 öyküden %17 (33 öykü)’ sinde bahsi geçen "sorumsuz çevre davranışlara" yer verildiği görülmüştür. Sait Faik’in, doğaya duyduğu sevgiyi daha çok doğrudan ifade ettiği görülmüş, bazen de dolaylı olarak onun yok olması ve kirlenmesinin doğuracağı yoksunluklara işaret ettiği belirlenmiştir. Bu bağlamda iyi bir çevre okuryazarı olmak hususunda, Sait Faik’in öykülerinin oldukça işlevsel olduğu ileri sürülebilir.

Anahtar Kelimeler: Çevre, “Doğa Dostu Olmayan Sorumsuz Çevresel Davranışlar”, Sait Faik Öyküleri, sanat-edebiyat

Anahtar Kelimeler

Çevre, “Doğa Dostu Olmayan Sorumsuz Çevresel Davranışlar”, Sait Faik Öyküleri, sanat-edebiyat

Kaynakça

• Abasıyanık, S. F. (1990). Bütün Eserleri 7 Alemdağda Var Bir Yılan/Az Şekerli. İstanbul: Bilgi Yayınevi Yayınları.
• Abasıyanık, S. F. (1990). Bütün Eserleri 8 Tüneldeki Çocuk/Mahkeme Kapısı; İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• Abasıyanık, S. F. (2006). (Editörler: Onca Tapınç Uğurlu, Sevengül Sönmez; Düzelti: İncilay Yılmazyurt) Mahalle Kahvesi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Abasıyanık, S. F. (1999). Havuz Başı-Son Kuşlar. İstanbul: Bilgi Yayınları.
• Abasıyanık, S. F. (2008). (Editörler: Onca Tapınç Uğurlu, Sevengül Sönmez) Sarnıç. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Abasıyanık, S. F. 2008). (Editörler: Onca Tapınç Uğurlu, Sevengül Sönmez) Şahmerdan. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Abasıyanık, S. F. (2009). (Editörler: Onca Tapınç Uğurlu, Sevengül Sönmez; Düzelti: İncilay Yılmazyurt) Alemdağ’da Var Bir Yılan. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Abasıyanık, S. F. (2009). (Editörler: Onca Tapınç Uğurlu, Sevengül Sönmez; Düzelti: İncilay Yılmazyurt) Havada Bulut. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Abasıyanık, S. F. (2009). (Editörler: Onca Tapınç Uğurlu, Sevengül Sönmez) Lüzumsuz Adam. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Abasıyanık, S. F. (2015). (Editör: Ruken Kızıler; Düzelti: Aslı Yalkut, Adil İzci) Son Kuşlar. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Aytaç, G. (2009). Genel Edebiyat Bilimi. İstanbul: Say Yayınları.
• Duralı, T. (1992). Biyoloji Felsefesi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Erten, S. (2004). Çevre eğitimi ve çevre bilinci nedir, çevre eğitimi nasıl olmalıdır? Çevre ve İnsan Dergisi, 65.
• Erten, S. (2005). Okul öncesi öğretmen adaylarında çevre dostu davranışların araştırılması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 91–100.
• Genç, İ. (2008). Edebiyat Bilimi/Kuramlar-Akımlar-Yöntemler. İzmir: Kanyılmaz Matbaası.
• Gültekin A. & Çaklı, L. (2005). Sait Faik Abasıyanık ve Andre Gide’de insan ve doğa sevgisi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1).
• Karataş, A. (2013). Çevre bilincinin geliştirilmesinde çevre eğitiminin rolü ve Niğde üniversitesi eğitim fakültesi örneği. (Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyal Çevre Bilimleri Anabilim Dalı). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Korkmaz, F. (2014). Sait Faik’in poetik görüşleri. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 4(1).
• Moran, B. (1999). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Moretti, F. (2005a). Mucizevi Göstergeler/Edebi Biçimlerin Sosyolojisi Üzerine (Çeviren: Zeynep Altok). İstanbul: Metis Yayınları.
• Moretti, F. (2005b). Modern Epik/Goethe’den Garcia Marquez’e Kadar Dünya Sistemi (Çeviren: Nurçin İleri- Mehmet Murat Şahin). İstanbul: Agora Yayınları.
• Naci, F. (2008). Sait Fâik’in Hikâyeciliği. İstanbul: YKY.
• Necatigil, B. (1999). Düzyazılar II. İstanbul: YKY.
• Okuyan, H. Y. & Gedikoğlu, Y. G. (2012). Aytül Akal’ın çocuk kitaplarında çevre bilinci ve duyarlığı. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(2), 793-806.
• Ören Şaşmaz, F., Kıyıcı, G., Erdoğmuş, E. & Sevinç, S. Ö. (2010). Çevre bilincine sahip öğretmen nitelikleri ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalışması. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 133–152.
• Öztürk, T. (2011). Sait Faik hikâyeciliğinde merkez ve taşra arasında bir kaçış mekânı olarak ada. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 6(4), 775-788.
• Sarısayın, A. (2013). Türk edebiyatında bir “ada”: Sait Faik. Y. Armağan (Ed.), Sait Faik Abasıyanık içinde (s. 495-505). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Teksöz, G., Şahin, E. & Ertepınar, H. (2010). Çevre okuryazarlığı, öğretmen adayları ve sürdürülebilir bir gelecek. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39, 307-320.
• Uyguner, M. (1996) Yaşamı. Sait Abasıyanık 90 Yaşında. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Uzun, N. & Sağlam, N. (2007). Ortaöğretim öğrencilerinin çevreye yönelik bilgi ve tutumlarına “çevre ve insan” dersi ile gönüllü çevre kuruluşlarının etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33, 210-218.
• Yetkin. S. K. (1967). Edebiyatta Akımlar. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yıldırım A. ve Şimşek, H. (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yıldırım A. ve Şimşek, H. (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yılmaz, E. (2001). Sakaryalı Sait Faik’in Sakarya (ve çevresi) hikâyeleri. Türk Dili, 600, 900-915.