TÜRKİYE’DE BEYAZ EŞYA SANAYİ

Yıl 2010, Sayı: 21, 150 - 183, 27.09.2013

Okan Yaşar

Öz

ÖZET

Türk beyaz eşya sanayinin temelleri 1950’li yılların sonlarında
atılmıştır. 1959’da çamaşır makinesi, 1960’ta buzdolabı, 1963’te fırın ve 1965’te elektrik süpürgesi ve yarı otomatik çamaşır makinesi üretilmiştir. Beyaz eşya sanayi 1980-2000 döneminde büyük bir gelişme göstererek, 2000’li yıllar sonrasında en modern fabrikalarda çağdaş üretim teknolojileriyle çok dikkat çekici ihracat başarıları elde etmiştir. Bugün Türk beyaz eşya sanayisi Avrupa’nın 2. büyük üreticisi konumuna gelmiştir. 1990’lı yıllarda Ar-Ge’ye yapılan yatırımlar, sektörün kendi teknolojisini üretir duruma gelmesini sağlamış ve bunun sonucunda da dünya pazarlarında uluslararası rakipleriyle rekabet edebilir yeteneğe ulaşmıştır. Gelişmiş lojistik altyapısını ve Avrupa’ya coğrafi yakınlık avantajlarını kullanan sektör, hızla gelişimini sürdürmekte ve Türk ekonomisine önemli katkılarda bulunmaktadır.

Bu çalışmada; Türk beyaz eşya sanayinin kuruluşu ve gelişimi üzerinde durulduktan sonra sektörde hammadde, enerji ve işgücü temini, üretim ve pazarlama konuları mercek altına alınmaktadır. Bununla birlikte beyaz eşya sanayinin yan sanayisi ile ilişkileri ele alındıktan sonra, Türk beyaz eşya
sanayinin dünya beyaz eşya sanayi ile ilişkileri değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler: Lokomotif sektör, teknoloji üreten imalat sektörü, beyaz eşya sanayi, Türkiye.

ABSTRACT

The foundations of the Turkish appliance industry were laid at the end of 1950’s. Washing machine in 1959, refrigerator in 1960, oven in 1963 and vacuum cleaner and half-automated washing machine were produced. The appliance industry developed considerably in the years 1980-2000, after the
years 2000, has obtained tremendous successes through contemporary production technologies at very modern factories. Today, the Turkish appliance industry has come to a position of Europe’s the second big manufacturer. During 1990’s, the investments made to the research and development made it possible that the sector should produce its own technology and as a result of this, the sector has become a position where it will be able to compete with its international rival sectors at the world markets. The sector using its developed logistic sub-structure and the advantage of its geographical nearness to Europe has maintained its speed development and made considerable contributions to the Turkish economy.

Within this study, after mentioning about foundation and development of the Turkish appliance industry, the topics such as raw materials, provision of energy and workpower, production and marketing have been dealed. On the other hand, after dealing with the relationships of the appliance industry with supply industry, the relationships of the Turkish appliance industry with the world appliance industry have been evaluated.
Key Words: Locomotive sector, the manufacturing sector producing technology, appliance industry, Turkey

Anahtar Kelimeler

Lokomotif sektör, teknoloji üreten imalat sektörü, beyaz eşya sanayi, Türkiye

Kaynakça

• Appliance, 2007, Portrait of the European Appliance Industry, Appliance, No: 2007/11, November 2007.
• Appliance, 2008, 55th Annual Report of the U.S. Appliance Industry, Appliance, No: 2008/5, May 2008.
• Association of Home Appliance Manufacturers (AHAM) Business Center, 1988.
• Çeşmecioğlu, S., 2001, Beyaz Eşya Sektörü Araştırması, İstanbul Ticaret Odası, İstanbul.
• Dinçel, G., 1999, “60 Yılda Her Eve Giren Marka: Arçelik”, 75 Yılda Çarklardan Chip’lere”, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları ve Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Demir, İ., 2001, Türkiye Beyaz Eşya Sanayinin Rekabet Gücü ve Geleceği, DPT Yay. No: 2571 (Uzmanlık Tezi), Ankara.
• http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/demiribr/beyazesy.pdf
• DPT, 2000, SBYKP-Türkiye-Avrupa Birliği İlişkileri Özel İhtisas Komisyonu Raporu, DPT Yay. No: 2549, Ankara.
• DPT, 2007, Dokuzuncu Kalkınma Planı Makine ve Metal Eşya Özel İhtisas Komisyonu Raporu, DPT Yay. No: 2756, ÖİK Raporu No:700, Ankara.
• Dış Ticaret Müsteşarlığı, 2009, “Dış Ticaret İstatistikleri”, Ankara, www.dtm.gov.tr
• Eleren, A., 2007, “Markaların Tüketici Tercih Kriterlerine Göre Analitik Hiyerarşi Süreci Yöntemi ile Değerlendirilmesi: Beyaz Eşya Sektöründe Bir Uygulama”, Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F, Yönetim ve Ekonomi, 14/2:47-64.
• Eroğlu, Ö. ve Özdamar, G., 2006, “Türk İmalat Sanayinin Rekabet Gücü ve Beyaz Eşya Sektörü Üzerine Bir İnceleme”, Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi (11): 85-104, Antalya.
• Ekonomik Forum Dergisi, 2001, “Beyaz Eşya/Elektronik 2001 Özel Raporu”, Ekonomik Forum Dergisi, 8/3, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Yayını, Yıl: 8, Sayı: 3, Ankara.
• Esen, B., 2008, Beyaz Eşya Sanayisi, Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı, İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, Ankara.
• Esen, B., 2009, Beyaz Eşya Sanayisi, Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı, İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, Ankara.
• Giray, N., 1994, “Rekabete “EVET” Ama, Şartlar Eşit Olursa…”, Ekonomik Forum Dergisi, 11/94, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Yayını, Ankara.
• Koçman, Ö., 2007, “Avrupa Birliği Sürecinde Türk Beyaz Eşya Sanayinin Uluslararası Pazarlara Açılması”, Ege Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Y. Lisans Tezi), İzmir.
• Özdamar, G., 2005, “Avrupa Birliği ile Bütünleşme Sürecinde Gümrük Birliği’nin Türkiye Ekonomisine Etkileri ve Beyaz Eşya Sektörü Örneği”, SDÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Y.Lisans Tezi)”, Isparta.
• Özihtiyar, N., 2009, “8450 GTİP No Kodlu Çamaşır Yıkama Makineleri”, Uluslararası Ticaret Merkezi (ITC) Projesi Kapsamında Örnek Ürün Analizleri Çalışması, İstanbul Sanayi Odası, İstanbul.
• Özgüç, N., 1986-1987, “Türkiye’de Sanayi Faaliyetlerinin Gelişmesi, Yapısı ve Dağılışı”, İst. Üniv. Edb. Fak. Coğ. Böl. Coğrafya Derg., Sayı: 2, İstanbul.
• Tuncalı, M., 1995, Beyaz Eşya Sektörü, İzmir Ticaret Odası Yay. No: 10, İzmir.
• TUİK, 2006, Genel Sanayi ve İşyerleri Sayımı-2002, TUİK Yay. No:3034, Ankara.
• TÜBİTAK-Vizyon 2023, 2003, “TÜBİTAK-Vizyon 2023 Projesi Kapsamında Kurulan Malzeme ve Makine Panel’inin Türkiye’deki Beyaz Eşya ve Ev Konforunu Sağlayan Cihazlarla İlgili Sosyo-Ekonomik Faaliyet Alanını İnceleyen Alt Panelin Raporu (Panelistler: A. Atam, D. Temel, İ.İ. Meydanlı, Y. Tanes ve R. Üreyen), TÜBİTAK Yay., Ankara.
• Soğuk, H. ve Uyanusta, E., 2004, Gümrük Birliği’nin Türkiye Ekonomisine Etkileri, İKV Yayınları, İstanbul.
• Türkiye İş Bankası, 1999, “Demir-Çelik’ten Beyaz Eşya’ya Metal İş Kolu”, Bilanço-98, 75 Yılda Çarklardan Chip’lere”, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları ve Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Türk Beyaz Eşya Sanayicileri Derneği, 2009, Dernek Üyesi Firmaların Beyaz Eşya Üretim ve Ticaretine İlişkin Verileri, Türk Beyaz Eşya Sanayicileri Derneği, İstanbul.
• Tümertekin, E., 1970, “İstanbul Şehri ve Çevresinde Sanayi: Özellikler ve Dağılış”, İstanbul Üniversitesi Coğ. Enst. Derg. Sayı: 17, İstanbul.
• Tümertekin, E. ve Özgüç, N. 1999, Ekonomik Coğrafya, Küreselleşme ve Kalkınma, Çantay Kitabevi, İstanbul.
• Yaşar, O., 2009, “Türk İmalat Sanayinde Lokomotif Bir Sektör: Demir Çelik Sanayi”, Marmara Coğrafya Dergisi, Sayı:20, İstanbul. www. marmaracografya. com
• Yüzal, S., 2006, Beyaz Eşya Sanayi, Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı, İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, Ankara.
• Yararlanılan İnternet Siteleri:
• www.trademap.org (Erişim Tarihi: 16.11.2009)
• www.arcelik.com.tr (Erişim Tarihi:23.11.2009)
• www.vestel.com.tr (Erişim tarihi: 27.11.2009)
• www.profilo.com.tr (Erişim tarihi: 24.11.2009)
• www.bosch.com.tr (Erişim tarihi: 27.11.2009) Yönetmelikler:
• Elektrikli ve Elektronik Eşyalarda Bazı Zararlı Maddelerin Kullanımının Sınırlandırılmasına Dair Yönetmelik (Resmi Gazetenin 30.05.2008 tarih ve 26891 sayısı yazısı)