ORTAÖĞRETİM ÖĞRENCİLERİNİN ÇEVRESEL DAVRANIŞ VE DÜŞÜNCELERİ İLE BİREYSEL DEĞERLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2015, Sayı: 32, 88 - 105, 24.07.2015

Mustafa Kahyaoğlu , Halit Kırıktaş

https://doi.org/10.14781/mcd.64638

Öz

Bu araştırma, ortaöğretim öğrencilerinin çevresel davranış ve
düşünceleri ile bireysel değerler arasındaki ilişkiyi ortaya koymak amacıyla
gerçekleştirilmiştir. Araştırmada, nicel araştırma yöntemlerinden ilişkisel
araştırma modeli kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini, Siirt il merkezde
öğrenim gören toplam 253 (82 kız, 171 erkek) ortaöğretim öğrencisi
oluşturmaktadır. Örneklem tek aşamalı seçkisiz olmayan kolay ulaşılabilir
örnekleme yöntemi ile belirlenmiştir. Araştırmada veri toplama aracı olarak
Uzun ve Sağlam (2006) tarafından geliştirilen çevresel davranış ve çevresel
düşünce boyutlarının yer aldığı “çevresel tutum ölçeği” ve Schwartz tarafından
geliştirilen ve Kuşdil ve Kağıtçıbaşı (2000) tarafından Türkçeye uyarlanan öz
denetim, uyarılma, güç, evrensellik, başarı, geleneksellik, hazcılık, uyum,
yardımseverlik ve güvenlik değerleri boyutlarının yer aldığı “Schwartz değerler
envanteri” kullanılmıştır. Verilerin analizinde betimsel ve kestirimsel
analizlerden, aritmetik ortalama, standart sapma, t-testi, korelasyonel ve
regresyon analizleri uygulanmıştır Araştırma sonucunda, ortaöğretim
öğrencilerinin bireysel değeri ile çevresel davranış ve düşünceleri arasında
pozitif yönde anlamlı bir ilişkinin olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çevre eğitimi, davranış, düşünce, değer, ortaöğretim

Kaynakça

• Alnıaçık, Ü. ve Yılmaz, C. (2008). Değer Yargıları ve Tüketimde Çevreci Eğilimler. 13. Ulusal Pazarlama Kongresi Bildiri Kitabı, Çukurova Üniversitesi Adana.
• Atasoy, E. (2005). Çevre için Eğitim: İlköğretim Öğrencilerinin Çevresel Tutum ve Çevre Bilgisi Üzerine Bir Çalışma. Yayımlanmamış doktora tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Aydın, M. (2003). Gençliğin Değer Algısı: Konya Örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(3), 121-144.
• Başçiftçi, F. Güleç, N. Akdoğan, T. ve Koç, Z. (2011, Nisan). Öğretmen Adaylarının Değer Tercihleri İle Epistemolojik İnançlarının İncelenmesi. 2nd International Conference on New Trends in Education and Their Implications, Antalya.
• Bilgin, M. (2001). Üniversite Öğrencilerinin Değerlerinin ve Fonksiyonel Olmayan Tutumlarının Bazı Değişkenler Açısından İrdelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 8(8), 40-48.
• Çalışkur, A. Demirhan, A. ve Bozkurt, S. (2012). Değerlerin Belirli Meslek Alanları ve Demografik Değişkenlere Göre İncelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 17 (1), 219-236.
• Dietz, T. Fitzgerald, A. and Shwom, R. (2005). Environmental Values. Annual Review of Environment and Resources, 30, 335-372.
• Dilmaç, B. Bozgeyikli, H. ve Çıkılı, Y. (2008). Öğretmen Adaylarının Değer Algılarının Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 6(16), 69-91.
• Ersoy, E. (2009). Cinsiyet Kültürü İçerisinde Kadın ve Erkek Kimliği (Malatya Örneği). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2), 209-230.
• Erten, S. (2004). Çevre Eğitimi ve Çevre Bilinci Nedir, Çevre Eğitimi Nasıl Olmalıdır?. Çevre ve İnsan Dergisi, Sayı 65/66. Ankara: Çevre ve Orman Bakanlığı Yayın Organı
• Gömleksiz, M.N. ve Cüro, E. (2011). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programında Yer Alan Değerlere İlişkin Öğrenci Tutumlarının Değerlendirilmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 95-134.
• Hökelekli, H. (2010). Modern Eğitimde Yeni Bir Paradigma: Değerler Eğitimi. Eğitime Bakış Dergisi. 6(18), 4-10.
• Karalar, R. ve Kiracı, H. (2010). Bireysel Değerlerin Sürdürülebilir Tüketim Davranışı Üzerindeki Etkisini Belirlemeye Yönelik Öğretmenler Üzerine Bir Araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi. 2 (2), 79-106.
• Karasar, N.(2006). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayınları Dağıtım.
• Kaya, E. Akıllı, M. ve Sezek, F. (2009). Lise Öğrencilerinin Çevreye Karşı Tutumlarının Cinsiyet Açısından İncelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9 (18), 43-54.
• Kaya, M. Kahyaoğlu, M. ve Birel, F.G. (2012). An Evaluation of Elementary Teacher Candidates’ Environmental Approaches, Environmental Risk Perceptions and Environmental Behaviours. Procedia Social and Behavioral Sciences. (55), 655-660.
• Kuşdil, E. M. ve Kağıtçıbaşı, Ç. (2000). Türk Öğretmenlerin Değer Yönelimleri ve Schwartz Değer Kuramı, Türk Psikoloji Dergisi, 15(45), 59-76.
• Laçin Şimşek, Ç. (2011). Fen ve Teknoloji Dersi Öğretim Programı ve Ders Kitaplarındaki Çevre Konularının Etik ve Estetik Değerler Açısından İncelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri,11(4), 2239-2257.
• Lickona, T. (1991). Educating for Character: How Our Schools Can Teach Respect and Responsibility. New york: Bantam Books.
• Nordlund, A.M. & Garvill, J. (2002). Value Structures behind Proenvironmental Behavior, Environment and Behavior, 34(6), 740-756.
• Oğuz, E. (2012). Öğretmen Adaylarının Değerler ve Değerler Eğitimine İlişkin Görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri. 12 (2), 1309-1325.
• Özensel, E. (2003). Sosyolojik Bir Olgu Olarak Değer. Değerler Eğitimi Dergisi, 1 (3), 217-239.
• Özgüven, I.E. (2003). Psikolojik Testler, PDREM Yayınları, Ankara. Robbins, A. (1993). Sınırsız Güç (cev: M. Değirmenci), İstanbul: İnkılap Kitapevi Yayını.
• Rokeach, M. (1973), Nature of Human Values, The Free Press, New York. Schwartz, S. H. (1992). Universals in the Content and Structure of Values: Theoretical Advances and Empirical Tests in 20 Countries. Advances in Experimental Social Psychology, 25, 1-65.
• Schwartz, S.H. (1994). Are There Universal Aspects in The Structure and Content of Human Values?. Journal of Social Issues. 50(4), 19-45.
• Schwartz, S.H. (1999). A Theory of Cultural Values and Some Implications for Work. Applied Psychology: An International Review, 48, 23-47.
• Şener, A. ve Hazer, O. (2007). Değerlerin Kadınların Sürdürülebilir Tüketim Davranışı Üzerindeki Etkilerine İlişkin Bir Araştırma, Hacettepe Üniversitesi Sosyolojik Araştırmalar Dergisi e-dergi. http:www.sdergi.hacettepe.edu.tr. adresinden 20.07.2013 tarihinde edinilmiştir.
• Uzun, N. ve Sağlam, N. (2006). Ortaöğretim Öğrencileri için Çevresel Tutum Ölçeği Geliştirme ve Geçerliliği. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 240-250.
• Uzun, N. (2007). Ortaöğretim Öğrencilerinin Çevreye Yönelik Bilgi ve Tutumları Üzerine Bir Çalışma. Yayınlanmamış Doktora tezi. Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Tahiroğlu, M. Yıldırım, T. ve Çetin, T. (2010). Değer Eğitimi Yöntemlerine Uygun Geliştirilen Çevre Eğitimi Etkinliğinin, İlköğretim 7. Sınıf Öğrencilerinin Çevreye İlişkin Tutumlarına Etkisi. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 231-248.
• Timüçin, A. (1994). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: BDS Yayınları.
• Thogersen, J. ve Ölander, F. (2002). Human Values and the Emergence of a Sustainable Consumption Pattern: A Panel Study. Journal of Economic Psychology. 23(5), 605-630.
• Vaughan, C., Gack, J., Solorazano, H. ve Ray, R. (2003). The Effect on Environmental Education on Schoolchildren, Their Parents and Community Members: A Study of Intergenerational and Intercommunity Learning. The Journal of Environmental Education. 34(3), 12-21.
• Yeşil, R. ve Aydın, D. (2007). Demokratik Değerlerin Eğitiminde Yöntem ve Zamanlama. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(2), 65-84.
• Yıldırım, G. (2007). İlköğretim düzeyinde bir karakter eğitimi programı model önerisi ve uygulanabilirliği. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitimi Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yılmaz, E. (2009). Öğretmenlerin Değer Tercihlerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 7(17), 109- 128.