YURTİÇİ TASARRUF-YATIRIM DENGESİNİN CARİ İŞLEMLER DENGESİNE ETKİLERİ: TÜRKİYE EKONOMİSİ İÇİN DÖNEMSEL KARŞILAŞTIRMALI BİR ANALİZ

Yıl 2020, Cilt: 12 Sayı: 22, 315 - 343, 01.01.2020

Hüseyin Uslu

https://doi.org/10.14784/marufacd.688366

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada tasarruf-yatırım dengesi ile cari işlemler dengesi arasındaki ilişkiler,1980:Q1-2002:Q4 ve 2003:Q1-2019:Q1 dönemleri için iki farklı modelle incelenmiştir. Serilerin durağanlığı; Lee ve Strazicich (2003) yapısal kırılmalı birim kök testiyle incelenmiş ve 1980:Q1-2002:Q4 döneminde yatırım serisinin I(1), diğer serilerin I(0) oldukları belirlenmiştir. 1980-2002 dönemi tasarruflar ve yatırımlar serisi arasında eşbütünleşme ilişkisinin varlığı, Sınır Testi ile incelenmiş ve serilerin eşbütünleşik oldukları görülmüştür. Modellerdeki yapısal kırılma tarihleri, Bai ve Perron (2003) yöntemiyle belirlenmiş, kukla değişkenlerle regresyon analizlerine eklenmiştir. 1980:Q1-2002:Q4 dönemi tasarruf ve yatırım değişkenleri arasındaki regresyon analizi ARDL yöntemiyle, diğer modeller için regresyon analizi EKK yöntemiyle gerçekleştirilmiş, Türkiye’de cari işlemler açığının 1980:Q1-2002:Q4 döneminde de 2003:Q1-2019:Q1 döneminde de zayıf formda sürdürülebilir olduğu, sürdürülebilirliğin 2003 sonrasında zayıfladığı tespit edilmiştir. Yatırım-tasarruf dengesi ile cari işlemler dengesi arasında, her iki dönemde de güçlü bir ilişkinin var olduğu bulunmuştur. Seriler arasındaki nedensellik ilişkileri; 1980-2002 döneminde Model 1 için Toda-Yamamoto (1995) yöntemiyle, diğer modeller için Granger (1969) testiyle incelenmiştir. Bu testler sonucunda; 1980:Q1-2002:Q4 döneminde de 2003:Q1-2019:Q1 döneminde de yurtiçi tasarruflardan, yurtiçi yatırımlara doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisinin olduğu bulunmuştur. 1980:Q1-2002:Q4 döneminde yatırım-tasarruf açığı ile cari işlemler açığı arasında herhangi bir nedensellik ilişkisi tespit edilememiştir. 2003:Q1-2019:Q1 döneminde yatırım-tasarruf açığı ile cari işlemler açığı arasında iki yönlü nedensellik ilişkisi bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

, Lee-Strazicich, TODA-YAMAMOTO, cari işlemler dengesi, cari açık, tasarruflar

Kaynakça

• ANSARİ, I. Mohammed. (2004). “Sustainability of the US current account deficit: An econometric analysis of the ımpact of capital ınflow on domestic economy”, Journal of Applied Economics, VII(2), 249-269. AYLA, Dilara. KÜÇÜKKALE, Yakup. (2017). “Cari Açıkların Sürdürülebilirliği: Bir Derleme”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(3), 1025-1041. BOYA, Nevin. (2013). “Türkiye'de cari işlemler açığının sürdürülebilirliği: Doğrusal olmayan bir yaklaşım”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, Turkey. BRİSSİMİS, N. Sophocles. HONDROYİANNİS, George. PAPAZOGLOU, Christos. TSAVEAS, T. Nicholas ve VASARDANİ, A. Melina. (2010). “Current account determinants and external sustainability in periods of structural change”, European Central Bank, Working Paper Series, No: 1243. CSBB (2019). 2. bölüm: Yatırım ve tasarruf (Tablo II). 15.06.2019’de indirildi. http://www.sbb.gov.tr/ekonomik-ve-sosyal-gostergeler/#1540021349032-1be70108-294c DEVADAS, Sharmila and LOAYZA, Norman. (2018). When is a current account deficit bad? 14.06.2019’de indirildi. http://documents.worldbank.org/curated/en/507731538487989157/pdf/130415-BRI-PUBLIC-ADD-SERIES-When-is-a-current-account-deficit-bad.pdf DOĞAN, Emrah ve BAYRAÇ, H. Naci. (2014). “Türkiye’de Cari Açık Sorunu Üzerine Mikro Temelli Bir Yaklaşım”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 97-124. DOĞAN, Emrah. (2014). “Türkiye’de cari açık sorununun yapısal nedenleri ve ekonomik etkileri”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir, Turkey. DUMRUL, Cüneyt. (2010). “Türk ekonomisinde para ikamesinin belirleyicilerinin sınır testi yaklaşımı ile eş-bütünleşme analizi”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 35, 199-231. DURGUN KAYGISIZ, Ayşe. GÖZE KAYA, Dilek ve KÖSEKAHYAOĞLU, Levent. (2016). “Türkiye’de tasarruf, yatırım, cari açık ve büyüme: 1980-2014 dönemi üzerine bir nedensellik ilişkisi analizi”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 273-300. EDWARDS, Sebastian. (2005). “Is the U.S. current account deficit sustainable? If not, how costly is adjustment likely to be?”, Brookings Papers on Economic Activity, 1, 211- 288. ENGLE, F. Robert. and GRANGER, W.J. Clive. (1987). “Co-integration and error correction: Representation, estimation and testing”, Econometrica, 55(2), 251-276. EVDS (2019a). Dış borçlar-brüt (Hazine ve Maliye Bakanlığı) (Üç Aylık). 17.06.2019’de indirildi. https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket EVDS (2019b). GSYİH-harcama yöntemiyle-cari fiyatlarla (TÜIK) (Bin TL) (Üç Aylık). 15.06.2019’da indirildi. https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket FRİMPOG, Joseph Magnus and OTENG-ABAYİE, Eric Fosu. (2006). “Bounds testing approach: an examination of foreign direct investment, trade, and growth relationships”, Munich Personal RePEc Archive MPRA Paper No. 352. GÖKTAŞ, Özlem. BÖRKE -TUNALI, Çiğdem ve HEPSAĞ, Aycan. (2011). “The sustainability of current account deficits in the presence of structural shift: The case of Turkey”, Middle Eastern Finance and Economics, 11, 132-141. GRANGER, W. J. Clive. (1969). “Investigating causal relations by econometric models and cross-spectral methods”, Econometrica, 37, 424 - 438. GUJARATİ, N. Damodar and Porter, C. Dawn. (2012). “Temel ekonometri”, (5. Basımdan Çeviri). Çeviren: Ü. Şenesen ve G. G. Şenesen. İstanbul: Literatür Yayınları. GÜNER, Zeynep Burcu. (2015). “Uzun ömürlülük riskinin sosyal güvenlik sistemi dengesine etkisi”, Sosyal Güvenlik Uzmanları Derneği, Sosyal Güvence Dergisi, 7, 58-82. HUSTED, Steven. (1992). “The emerging U.S. current account deficit in the 1980s: A cointegration analysis”, The Review of Economics & Statics, 74(1), 159-166. IMF (2019). World Economic Outlook Database, April 2019. 14.06.2019’de indirildi. https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=77&pr.y=11&sy=1980&ey=2019&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=186&s=NID_NGDP%2CNGSD_NGDP%2CBCA%2CBCA_NGDPD&grp=0&a=#download KARAHAN, Pınar. ve USLU, Nilgün Çağlarırmak. (2016). “Kredi hacmi ile cari açık arasındaki ilişki: Türkiye için dinamik bir analiz”, EconWorld2016 Congress, 10-12 August, London, UK. KARUNARATNE, Neil Dias. (2010). “The sustainability of Australia's current account deficits a reappraisal after the global financial crisis”, Journal of Policy Modeling, 32(1), 81-97. KAYA, Mehmet. (2016). “Türkiye’de cari açık sorunu ve nedenleri”, Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(10), 51-75. KOÇ, Süleyman ve BAKIRTAŞ, İbrahim. (2016). “Türkiye’de cari açığın sürdürülebilirliği: Kointegrasyon testlerinden bulgular”, Sosyal Bilimler Dergisi, 49, 252 - 277. LİM, Christine and MCALEER, Michael. (2001). “Cointegration analysis of quarterly tourism demand by Hong Kong and Singapore for Australia”, Applied Economics, 33, 1599-1619. MANGIR, Fatih ve ERTUĞRUL, Hasan Murat. (2012). “Sermaye hareketliliği, tasarruf ve yatırım ilişkisi: Türkiye örneği”, İktisat İşletme ve Finans, 27(317), 61 - 87. MATSUBAYASHİ, Yoichi. (2005). “Are US current account deficits unsustainable? Testing for the private and government ıntertemporal budget constraints”, Japan and the World Economy, 17, 223 - 237. MİLESİ-FERRETTİ, Gian Maria and RAZİN, Assaf. (1996). “Sustainability of persistent current account deficits”, NBER, WP, No. 5467. NKORO, Emeka & UKO, Aham Kelvin. (2016). “Autoregressive Distributed Lag (ARDL) cointegration technique: Application and interpretation”, Journal of Statistical and Econometric Methods, 5(4), 63-91. OLADİPO, S. Olajide. (2009). “Does saving really matter for growth in developing countries? The case of a small open economy”, 17.06.2019’de erişildi. https://economics.ca/2009/papers/0619.pdf OLİVEİ, P. Giovanni. (2000). “The role of savings and ınvestment in balancing the current account: Some empirical evidence from the United States”, New England Economic Review, July/August. PARK, Donghyun and SHİN, Kwanho. (2009). “Saving, investment, and current account surplus in developing Asia”, ADB Economics Working Paper Series, No. 158. PESARAN, M. Hashem. SHİN, Yongcheol and SMİTH, J. Richard. (2001). “Bounds testing approaches to the analysis of level relationships”, Journal of Applied Econometrics, 16(3), 226 - 339. POLAT, Mehmet Ali. (2018). “Büyük resesyon sonrası makro ihtiyati politikalar: Türkiye örneği”, Yayımlanmamış Doktora tezi, Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa, Turkey. QUİNTOS, E. Carmela. (1995). “Sustainability of the deficit process with structural shifts”, Journal of Business and Economic Statistics, 13, 409–417. REİSEN, Helmut. (1997). “Sustainable and excessive current account deficits”, The Unitied Nations University, Working Paper, No: 133. ROUBİNİ, Nouriel and WATCHEL, Paul. (1998). “Current account sustainability in transition economies”, NBER Working Paper Series, No. 6468. SMM (2018). BES’ten Çıkmak Yasak. 14.06.2019’de erişildi. https://www.smmmgundem.com/besten-cikmak-yasak/ SOLOW, M. Robert. (1956). “A contribution to the theory of economic growth”, Quarterly Journal of Economics, 70, 65-94. SWAN, T.W. (1956). “Economic growth and capital accumulation”, Economic Record, 32, 334 - 361. TELATAR, Erdinç. (2011). “Türkiye’de cari açık belirleyicileri ve cari açık krediler ilişkisi”, Bankacılar Dergisi, 78, 22-34. THAO, Do Thao and HUA, Zhang Jian. (2016). “ARDL bounds testing approach to cointegration: Relationship international trade policy reform and foreign trade in Vietnam”, International Journal of Economics and Finance, 8(8), 84 - 94. TODA, Y. Hiro and YAMAMOTO, Taku. (1995). “Statistical inference in vector autoregressions with possbly integrated process”, Journal of Econometrics, 66, 225-250. TÜRKAY, Hakan. (2013). “Türkiye’de cari açık, bütçe açığı ve yatırım tasarruf açığı ilişkisi”, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 14(2), 253-269. ULUCAK, Recep ve ERDEM, Ekrem. (2012). “Çevre-iktisat ilişkisi ve Türkiye’de çevre politikalarının etkinliği”, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 4(6), 78-98. UYGUR, Ercan. (2004). “Cari açık tartışmaları”, İktisat, İşletme ve Finans, 19(222), 5-20. UYGUR, Ercan. (2012). “Türkiye’de cari açık tartışmaları”, Econstor, Turkish Economic Association, Ankara, Discussion Paper, No. 2012/25.