Türkiye Cumhuriyeti ve Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasalarının Kabul Ettiği Hükümet Sistemleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme

Yıl 2021, Cilt: 27 Sayı: 1, 332 - 361, 30.06.2021

Eyüp Kaan Demirkıran

https://doi.org/10.33433/maruhad.883509

Öz

1982 Anayasası ilk metninde parlamenter hükümet sistemini kabul etmiştir. Bununla beraber Cumhurbaşkanın yetkileri doktrinde tartışma konusu yapılmıştır. 2017 anayasa değişiklikleri ile beraber parlamenter hükümet sistemi terk edilmiştir. Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi kabul edilmiştir. Anayasanın birçok hükmü değişmiştir. Bu çalışmada öncelikle 2017 anayasa değişiklikleri sonrasında 1982 Anayasası’nda yasama ve yürütme ilişkileri incelenmiştir. Daha sonra ise 1995 senesinde kabul edilen Azerbaycan Anayasası’nda yasama ve yürütme organları incelenmiştir. Azerbaycan Anayasası’nda yasama ve yürütme ilişkileri incelenerek hükümet sistemi ortaya konmuştur. Sonuç olarak iki ülkenin kabul ettiği hükümet sistemleri karşılaştırılarak gözlemlere yer verilmiştir. Çalışma üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde Türkiye Cumhuriyeti Anayasası incelenmiştir. Yasama organı, yürütme organı ve yasama ve yürütme organı arasındaki ilişkiler analiz edilmiştir. Hükümet sistemi açıklanmıştır. İkinci bölümde Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasası incelenmiştir. Yasama organı ve yürütme organına dair anayasadaki hükümler açıklanmıştır. Yasama organı ve yürütme organı arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Hükümet sistemi böylelikle analiz edilmiştir. Üçüncü ve son bölümde ise iki anayasanın hükümet sistemlerinin karşılaştırılması yapılmıştır. Hükümet sistemlerindeki benzerlikler ve farklılıklar ortaya konmuştur. Bu benzerlik ve farklılıklara dair gözlemler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

1982 Anayasası, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasası

Kaynakça

• Abbasov, Azar, Azerbaycan’da Anayasal Gelişim, İstanbul Ticaret Üniversitesi, SBE, Kamu Hukuku Anbilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2017
• Abdullayev, Cavid, Azerbaycan’da Anayasalaşma Süreci ve Benimsenen Sistemin Niteliği, Avrasya Dosyası, Azerbaycan Özel, İkbahar 2001, Cilt: 7, Say: 1
• Anayurt, Ömer, Anayasa Hukuku Genel Kısım: Temel İlkeler, Kavram ve Kurumlar, Seçkin Yayıncılık, 2. Baskı, 2019
• Əsgərov, Ziyafət, Konstitusiya Hüququ, 2. Baskı, Bakı Universiteti Nəşriyyatı, Bakı, 2011
• Bəxtiyar Sərhəd oğlu, Atakişiyev, Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası və hüququn əsasları: Elmi əsər, Bakı, 2007
• Eroğul, Cem, 1908 Devrimi’ni İzleyen Anayasa Değişiklikleri, Erişim Link: https://cemerogul.files.wordpress.com/2012/03/1908-devrimini-izleyen-anayasa-dec49fic59fiklikleri.pdf
• Gönenç, Levent, Azerbaycan Üzerine Notlar, AÜHFD, Sene: 1998, C: 47, S: 1
• Gönenç Levent, Kontacı, Ali Ersoy, 2017 Tarihli Anayasa Değişiği Sonrasında Yasama-Yürütme İlişkileri, TBB Dergisi, 2019 (145)
• Gözler, Kemal, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi, C:1, Bursa, Ekin Yayınevi, 2010
• Gözler, Kemal, Elveda Anayasa: 16 Nisan 2017’da Oylayacağımı Anayasa Değişikliği Hakkında Eleştiriler 2. Baskı, Ekin Yayınevi, 2017
• Gözler, Kemal, Türk Anayasa Hukuku, 2. Baskı, Ekin Yayınevi, Bursa, 2018
• Hasanoğlu, Mürteza, Azerbaycan Cumhuriyeti’nde Devletin Yeniden Yapılandırılması ve Yerel Yönetimlerin Güçlendirilmesi Çabaları, Sayıştay Dergisi, Sayı: 69, Nisan-Haziran 2008
• Hasanova, Sara, Azerbaycan’da Anayasa Yapım Süreci, İzmir Barosu Dergisi, Mayıs 2019
• J. J. Rousseau, Toplum Sözleşmesi, (Çev: Zafer Savaş), Nilüfer Yayıncılık, 2011
• Juan Linz, Presidential or Parliamentary Democracy: Does It Make a Difference, (Editörler: Linz, Juan, Valenzuela, Arturo), The Failure of Presidential Democracy: Comparatice Perspectives, Vol:1, The John Hopkins University Press, Londra, 1994
• Linz, Juan J. "Başkanlık Sisteminin Tehlikeleri", (Der: Cem Akaş), Kritik Kavşak Parlamenter Sistem-Başkanlık Sistemi, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2015
• Kaboğlu, İbrahim Ö., Anayasa Hukuku Dersleri (Genel Esaslar), Legal Yayınevi, 12. Baskı, İstanbul, 2017
• Mehmetoğlu, Enes, Azerbaycan Anayasasında Yürütme Erki, Dokuz Eylül Üniversitesi, SBE, Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2010
• Özbudun, Ergun, Anayasacılık ve Demokrasi, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2019
• Özbudun, Ergun, "Başkanlık Sisteminin Olası Tehlikeleri", Kritik Kavşak Parlamenter Sistem-Başkanlık Sistemi, (der. Cem Akaş), İstanbul, 2015
• Özbudun, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınevi, 17. Baskı, 2017
• Rehimli, Recep, Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Devlet Yönetimi Yapısı ve Siyasal Sistemi, Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, Sene: 2020, C: 3, Sayı: 1,
• Rehimli, Recep, Azerbaycan Yönetim Sistemi, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C:2, S:9, 2009
• Sartori, Giovanni, Comparative Constitutional Engineering: An Iquiry into Structures, Incentives and Outcomes, Macmillan Press, 1994
• Səməndərov, Firudin (Düzenleyen), Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin Kommentariyası, C: 1, Hüquq Yayınevi, Bakü, 2018
• Sevgili Gençay, Fatma Didem, Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Yargısal Denetimi: İlk Kararlar- İlk İzlenimler, TBB Dergisi 2020 (151
• Sezer, Abdullah, 1982 Anayasası Ekseninde Türev Kurucu İktidar Yetkisinin Sınırları ve Yargısal Denetimi, Marmara Üniversitesi SBE Kamu Hukuku, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2006, İstanbul
• Shugart, Mathew Soberg, Carey, John M., President and Assemblies: Constitutional Design and Electoral Dynamics, Cambridge University Press, 1992
• Şule Özsoy Boyunsuz, Başkanlı Parlamenter Sistem: Cumhurbaşkanının Halk Tarafından Seçildiği Parlamenter Hükümet Modeli ve Türkiye İçin Tavsiye Edilebilirliği, XII Levha Yayınları, Gözden Geçirilmiş 2. Baskı, 2014, İstanbul
• Tanör, Bülent, Yüzbaşıoğlu, Necmi, 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, Beta Yayınevi, 17. Baskı, İstanbul, 2018
• Tanör, Bülent, Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 20. Baskı, 2011
• Teziç, Erdoğan, Anayasa Hukuku, Beta Yayıncılık, 13. Baskı, 2009, İstanbul
• Turan, Mehmet, "Meclis Hükûmeti (Konvansiyon Kuramı)" AÜSBF Dergisi, 1991, C:46, Sayı:1
• Uluşahin, Nur, Saf Hükûmet Sistemleri Karşısında İki Başlı Yürütme Yapılanması, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2007
• Ülgen, Özen, Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Niteliği ve Türleri, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2018/1
• Yazıcı, Serap, Başkanlık ve Yarı-Başkanlık Sistemleri: Türkiye İçin Bir Değerlendirme, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 3. Baskı, İstanbul
• Yazıcı, Serap, "1982 Anayasası ve Cumhurbaşkanlığı", Prof. Dr. Erdal Onar'a Armağan, (Derleyen: A. Merih Öden, Levent Gönenç, Selin Esen, Ali Ersoy Kontacı, Deniz Polat, Ali Erdem Doğanoğlu), Cilt:1, Ankara, 2013
• Yazıcı, Serap, Constitutional Amendments of 2017: Transition to Presidentialism in Turkey, 4: Amendments Concerning the Executive, 2017, Erişim Link (Kısaltılmıştır): https://www.nyulawglobal.org/globalex/