BİR AMERİKALI DİPLOMATIN GÖZÜYLE BAĞDAT DEMİR YOLU PROJESİ (ABD SİVAS KONSOLOSU HENRY M. JEWETT’İN RAPORU) - THE PROJECT OF BAGHDAD RAILWAY THROUGH AMERICAN DIPLOMAT’S EYE (THE REPORT OF U.S. SİVAS CONSUL, HENRY M. JEWETT)

Yıl 2014, Cilt: 11 Sayı: 41, 1 - 16, 10.03.2014

Osman Kubiƒlay Gül

Öz

Özet
Demir yolunun yaygınlaşmaya başlamasıyla birlikte Osmanlı Devleti de çağdaş dünyanın bu nimetinden faydalanmak istemiştir. Demir yolu sayesinde ekonomisini düzeltebileceği gibi, taşradaki otoritesini de kuvvetlendirebileceğini düşünmektedir. Kendisinin demir yolu projelerini hayata geçirmek için yeterince sermaye ve bilgi birikimine sahip olmaması, bu konuda Avrupalı devletlere başvurmasını zorunlu kılmıştır.
Demir yolu teknolojisine sahip devletler, Osmanlı toprakları üzerinde hatlar oluşturma düşüncesine olumlu yaklaşmışlardır. Bu hatlar sayesinde ham maddeye ulaşımlarını kolaylaştıracakları gibi, üretimleri için de kendilerine kolay ulaşabilecekleri pazarlar açmayı hedeflemişlerdir.
Bağdat Demiryolu Projesi, yukarıda bahsettiğimiz nedenlerden dolayı hem Osmanlı hem de Avrupalı devletler için önem arz etmektedir. İngiltere, Fransa ve Almanya arasında imtiyazı elde etme mücadelesi yaşanmıştır. Bu mücadele arasında Amerika Birleşik Devletleri de Anadolu’ya ilgi duymaya başlamıştır. İlk olarak misyonerler aracılığı ile tanımaya başladığı Anadolu’da daha sonraları konsolosluklar açarak ciddi bir teşkilatlanmaya gitmiştir. Konsoloslarının verdiği raporlarla Anadolu’nun yer altı ve yer üstü zenginliklerinin haberdar olmuştur.
Henry M. Jewett, Amerika Birleşik Devletleri’nin Sivas Konsolosudur. Bağdat Demir Yolu Projesi ortaya çıktığında ülkesi, kendisinden hattın geçeceği yerlerle ilgili bir rapor istemiştir. O da Bolu’dan başlayarak Bağdat’a kadar demir yolunun geçme ihtimalini yüksek gördüğü önemli yerleşim merkezlerini, yer altı ve yer üstü kaynakları açısından incelemiş ve ülkesine bir rapor hâlinde sunmuştur. Bu merkezlerdeki yer altı ve yer üstü zenginlikleri, ticaret olanakları ve nüfusları ile ilgili istatistikler de raporda yer almıştır.

Abstract
Ottoman Empire also wanted to benefit from this boon of the modern world with becoming
widespread of the railway. It was thought that the economy could be recovered and the provincial
authority would be strengthened thanks to the railway as well. Since Ottoman Empire didn’t have
enough fund and knowledge to carry out the railway projects, it had to appeal to European states
to have the railway built.
The states which had the railway technology found favourable the idea of creating lines on
the lands of Ottoman Empire. By the virtue of these lines, they aimed to make the access to raw
materials easy and to set up open markets which they could reach easily for their productions.
The Project of Baghdad Railway had importance for both Ottoman Empire and European
States because of the reasons that we mentioned above. The strife of having the privilege occurred
among England, France and Germany. America also began to be interested in Anatolia during
this strife. This country later had a serious organization opening consulships in Anatolia which
it firstly started to know through missionaries. It was informed about underground and surface
treasure of Anatolia with the reports which were given by consuls.
Henry M. Jewett is Sivas Consul of USA. When the Project of Baghdad Railway came up, his
country wanted a report about the places where the railway track was going to pass. He seriously
researched the important and possible centres for the project starting from Bolu to Baghdad.
The report included undergroud and surface treasure, statistics about commerce possibilities and
populaion as well.

Anahtar Kelimeler

Bağdat Demiryolu, Sivas Amerikan Konsolosluğu, Henry M. Jewett, Baghdad Railway, Sivas- American Consulate, Henry M. Jewett