İBN HALDUN’UN MUKADDİME’SİNDE İKTİSADİ COĞRAFYA

Yıl 2018, Cilt: 13 Sayı: 50, 266 - 287, 01.07.2018

Rauf Belge

https://doi.org/10.14783/maruoneri.v13i38778.385911

Cited By: 1

Öz

Ortaçağ coğrafyacıları, İlkçağ
coğrafi bilgi birikiminden istifade ederek, bu birikimi zenginleştirmiş ve
modern döneme taşımışlardır. Bu anlamda Ortaçağ coğrafyacıları İlkçağ ve modern
dönem arasında köprü vazifesini görmüşlerdir. Bu vazifeyi yapan dönemin önemli coğrafyacılarından
birisi de İbn Haldun’dur. İbn Haldun coğrafya bilimini yakından ilgilendiren çevresel
determinizm, yedi iklim bölgesi, yerleşme ve iktisat gibi konularda önemli
tespitlerde bulunmuştur. Bu çalışmada, ekonomik coğrafyanın prensipleri ile İbn
Haldun’un iktisadi anlamda öne sürdüğü görüşleri incelenmiştir. Zira İbn
Haldun, hem yaptığı gözlemler hem de yazılı kaynaklardan elde ettiği bilgi ve
tecrübe ile beşeri coğrafya ekseninde bazı iktisadi görüşler ortaya koymuştur.
Bu görüşleri, coğrafyada önemli bir veri kaynağı olan gezi-gözlem metodu ile
ulaşmış, bu anlamda kendisinden sonra gelen coğrafyacıların öncüsü olmuştur. Bu
bağlamda, Mukaddime isimli eseri coğrafi bakış açısı ile tahkik edilecek; İbn
Haldun’un fikirleri ve modern coğrafyacıların görüşleri aynı zeminde
tartışılacaktır. Çalışmada, İbn Haldun’un modern iktisadi coğrafyanın temel
sayılabilecek bir takım görüşleri, modern coğrafyanın kuruluşundan - yaklaşık
olarak beş asır önce - öne sürdüğü anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İbn Haldun, coğrafya, iktisadi coğrafya, umran

Kaynakça

• Bayartan M., (2013). "İbn Haldun’da Şehir Anlayışının Coğrafi Açıdan Değerlendirilmesi", Prof. Dr. Süha Göney'e Armağan, Bayartan M., Ed., İstanbul Üniversitesi, ss.365-380. İstanbul,
• Belge, R. (2016). Bir Beşeri Coğrafyacı Olarak İbn Haldun. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Coğrafya Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Boulakia, J., D., C., (1971). Ibn Khaldûn: A Fourteenth-Century Economist, Journal of Political Economy, 79 (5): 1105-1118, New Orleans.
• Darkot, B. (1967). Şehir Ayrımında Nüfus Sayısı ve Fonksiyon Kriteri, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 17 (8): 1-9, İstanbul.
• Doğanay, H. ve Doğanay, S. (2014). Coğrafyaya Giriş (11.Baskı). Pegem Akademi Yayınları, Ankara.
• Elmacı, S. ve Bekdemir, Ü., (2008). Ortaçağ İslam Âleminde Şehir: İbn Haldun’un Şehre Bakışı. Doğu Coğrafya Dergisi, 13(19):73-88. Erzurum.
• Falay, N. (1978). İbni Haldun’un İktisadi Görüşleri, İstanbul Üniversitesi, No: 2420, Gürbay Matbaacılık, İstanbul.
• Garnier, B. J., ve Delobez, A. (1983). Pazarlama Coğrafyası (Çev. Erol Tümertekin, Alp Tümertekin) İstanbul Üniversitesi Yay. No. 3111, İstanbul.
• Gates, W. E. (1967). The Spread of Ibn Khaldûn's Ideas On Climate And Culture, Journal of The History of Ideas, 28 (3): 415-422, Philadelphia.
• George, P. (1991). Nüfus Coğrafyası (Çev. Tanju Gökçöl). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Göney, S. (1984). Şehir Coğrafyası (2. Baskı). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayın No. 2274.
• Görgün, T. (1999). İbn Haldun-Görüşleri, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, TDV Yay. Cilt 19: S. 543-555, İstanbul.
• Günay, Ü. (1986). İslâm Dünyasında Bir Din Sosyolojisi Öncüsü: İbn Haldun (1332-1406). Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (6) 63-104, Erzurum.
• Hassan, Ü. (2011). İbn Haldun: Metodu ve Siyaset Teorisi (5. Baskı). Ankara: Doğubatı Yay. 54.
• İbn Haldun (1986). Mukaddime 1 (Çev: Zakir Kadiri Ugan). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• İbn Haldun (2004). Mukaddime 2 (Çev. Halil Kendir). İstanbul: Yeni Şafak Kültür Armağanı.
• İbn Haldun (2013). Mukaddime I ve II (9.Baskı, Çev: Süleyman Uludağ): İstanbul: Dergâh Yayınları.
• İzbırak, R. (1986). Coğrafya Terimleri Sözlüğü. Milli Eğitim Basımevi. İstanbul.
• Keleş. R. (2014). 100 Soruda Türkiye’de Kentleşme, Konut ve Gecekondu. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Kozak, İ. E. (1982). "İbn Haldun'da Geçim ve Kazanç Yollarıyla İlgili Tasnif ve Değerlendirmeler", İşletme Dergisi, Atatürk Ün. İşletme Fak. Araştırma Enst., C. 5, Sayı: 3-4, S. 141-175, Erzurum.
• Kozak, İ. E. (1999). İbn Haldun: Ekonomi ve Toplum İlişkisi, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, TDV Yay. C. 20, S. 1-8, İstanbul.
• Kozak, İ. E. (2012). İbn Haldun’un İşletme ve Kamu Yönetimine İlişkin Görüşlerine Günümüzden Bir Bakış. İş Ahlakı Dergisi, 5(9), 163-184, İstanbul.
• Lacoste, Y. (2012). İbni Haldun: Tarih Bilimin Doğuşu (Çev. Mehmet Sert). İstanbul: Ayrıntı Yay. Lapidus, I. M. (2012). A History of Islamic Societies (8th Edi.). Cambridge: Cambridge University Press.
• Malthus, T. (1798). An Essay on the Principle of Population, Printed for J. Johnson, in St. Paul’s Church-Yard, Electronic Scholarly Publishing Project, http://www.esp.org.
• Şahin, C. ve Belge, R.(2016). İbn Haldun’da Coğrafi Determinizm. Akademik Bakış Dergisi, Sayı 57: 439-46. Celalabat
• Şahin, S. (2015). Geçmiş ve Gelecekte Nüfus Gerçeği (3. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yay.
• Tomar, C. (1999). İbn Haldun – Literatür, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, TDV Yay. Cilt 20: S. 8-12, İstanbul.
• Turan İ., (2013). "İbni Haldun’un Düşüncelerinin Coğrafi Bir Perspektifle İncelenmesi " The 3rd International Geography Symposium, Antalya, Türkiye, 10-13 Haziran 2013, ss.308-308.
• Tümertekin, E. ve Özgüç, N. (2011). Ekonomik Coğrafya: Küreselleşme ve Kalkınma. İstanbul: Çantay Kitabevi.
• Tümertekin, E., ve Özgüç, N. (2014). Beşeri Coğrafya: İnsan, Kültür, Mekân. İstanbul: Çantay Kitabevi.
• Türkoğlu, A. (1971). İktisadi Coğrafya I. İstanbul: İstanbul Matbaası.
• Uludağ, S. (1999). İbn Haldun. TDV İslam Ansiklopedisi, TDV Yay, İstanbul, C. 19, S. 538-543.
• Ülken, H., Z., ve Fındıkoğlu, Z., F.,(1940). İbn Haldun. İstanbul: Kanaat Kitabevi.
• Yıldırım, E. (2006). İbn-i Haldun’un İktisadi ve Mali Düşünceleri, Yüksek Lisans Tezi. Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı.