TÜKETİCİLERİN KORUNMASI VE TARIMDA VERİMLİLİK AÇISINDAN GENETİK OLARAK DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR (GDO) SORUNU

Yıl 2005, Cilt: 6 Sayı: 24, 183 - 195, 10.06.2005

Sinan Nardalı Burak Kartal

https://doi.org/10.14783/maruoneri.680798

Öz

Genetik Olarak Değiştirilmiş Organizmalar (GDO) konusu ülkemiz açısından yeni gibi gözükse de, bazı ülkelerde son on yıldır tartışılmakta ve yasal olarak düzenlenmektedir. Bu alanda faaliyet gösteren işletmeler hem tarımda verim ve kalite artışı sağlamayı hem de sağlık ve çevre konularında katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Diğer yandan GDO’lu ürünler bünyelerindeki farklı genler nedeniyle sağlık ve özellikle çevre konularında riskler taşımakla eleştirilmektedir. Daha kesin olan bir başka sorun ise ülkemizdeki insanların habersiz biçimde yıllardan beri bu ürünleri tüketmesidir. Bilimsel kanıtların yetersizliğiyle büyüyen bütün bu tartışmalar çerçevesinde devletler, kamuoyu ve sivil toplum kuruluşlarının da baskısı sonucu konuyla ilgili bazı önlemler almaktadır. Bu çalışma ile GDO’nun anlamı, fayda ve sakıncaları, tüketicilerin korunması ile ilişkisi ve konu hakkındaki yasal düzenlemeler ele alınmıştır. Daha sonra GDO konusu Türk tarım sektöründeki verimsizlik sorunuyla ilişkileııdirilmiş ve mevcut uygulamalar değerlendirilip, öneriler getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

GDO, Tüketicilerin Korunması, Tüketici Hakları, Tarımsal Verimlilik

Kaynakça

• [1] Akçelik, M.. (2003). Genetik Modifîye Organizmalar ve Gıdalarda Kullanımı. Gıda Mühendisleri Odası Paneli, Ankara, 24 Mayıs, 17-21.
• [2] VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planı Özel İhtisas Komisyonu Biyoteknoloji Sunuşu, 2001- 2005. DPT (plan8.dpt.gov.tr/biyotekn/sunus.html). [09.12.1999],
• [3] Yanaz, S. Genetik Olarak Değiştirilmiş Organizmalar Konusu ve Cartagena Biyogüvenlik Protokolü. (www.foreigntrade.gov.tr). [20 Haziran 2004].
• [4] Philips, P. & Corkindale, D. (2002). Marketing GM Foods. AgBioForum, Canada, 113-121.
• [5] Kefı, S. (2003). Genetik Modifîye Organizmalar ve Gıdalarda Kullanımı. Gıda Mühendisleri Odası Paneli, 32-46.
• [6] Clark, A. (2000).The Impact of Biotechnology on Marketing of Agricultural Crops. Annual Meeting Of The Innovative Farmers Of Ohio'da sunuldu, 22 Ocak, (http://www.plant.uoguelph.ca/research/homepages/eclark /ifo.htm). [23.07.2005],
• [7] Genetik Yapısı Değiştirilmiş Organizmalara Hayır. (www.ekoloji.org). [Ağustos 2004],
• [8] Ryland, D. (2001). Regulating Genetically Modifıed Organisms in the Interests of Whom? Managerial Law, 43(6), 1-33.
• [9] Kefı, S. (2003). Genetik Modifîye Organizmalar ve Gıdalarda Kullanımı. Gıda Mühendisleri Odası Paneli, Ankara, 41.
• [10] Temiz ve Güvenli Gıda İstiyoruz, Tüketici Rehberi, (http://gdo.ekolojikpolitika.net/?p=59). [19.02.2004].
• [11] Avrupa Birliği'nin 'etiket' yasasından yüz gün sonra, tüketiciler genleriyle oynanmış ürünlere rağbet göstermiyor, (http://www.greenpeace.org/turkey_tr/news/ details?campaign_id=441452&item_id=548529). [26.07.2004] ,
• [12] Isaac, G.E.; Perdikis, N. & Kerr, W.A. (2004). Cracking export markets with genetically modified crops What is the entry mode strategy? International Marketing Review, 21(4/5), 536-548.
• [13] Alev, L.G. Domateslerin Tadı Neden Bozuldu? (http://www.ido.org.tr/default.asp?ID=l 088) [16.09.2004],
• [14] Kerr, W.A. (1999). Genetically modified organisms, consumer scepticism and trade law: implications for the organisation of international supply chains. Supply Chain Management, 4(2), 67-74.
• [15] Gıda Mühendisleri Odası, (http://www.gidamo.org.tr /genetik%20modifîye.pdf). [Eylül 2004],
• [16] Çoksöyler, N.; Dizdar, G.; Korkut, H.; Ataman, P. & Çepni, J. (2005). Türkiye Gıda Denetim Sistemi ve Tüketici Hakları. VI. Türkiye Ziraat Mühendisliği Teknik Kongresi, Ankara, 1-15, (http://www.zmo.org.tr/ etkinlikler/6tk05/052makalenafîcoksoyler.pdf). [07.01.2005] .
• [17] Genetik Yapıları Değiştirilmiş Organizmalar, (http://www.euractiv.com. tr/?bl=bilimarastirma&alt=abara stirma).[05.02.2005].
• [18] Johnson, E. (2004). Britain Oks Genetically Modified Corn. Associated Press, 9 March.
• [19] Aygün, B. Işık Üniversitesi Moloküler Genetik ve Biyoteknoloji Uzmanı, (www.ekolay.net). [Ağustos 2004],
• [20] Huffman, W.E.; Rousuy, M.; Shogrenz, J.F. & Tegene, A. (2004). Consumer's Resistance to Genetically Modified Foods: The Role of Information in an Uncertain Environment. Journal of Agricultural & Food Industrial Organization, 2(8), 1-13.
• [21] Higgiston, J. (2003). Genetik Modifıye Organizmalar ve Gıdalarda Kullanımı, Gıda Mühendisleri Odası Paneli, Ankara, 47-51.
• [22] Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı. Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri Hakkında 14.05.1998 tarih ve TGD/TOH-032 sayılı Bakanlık Olur’u. (www.tarim.gov.tr). [Temmuz 2004],
• [23] Aslan, İ.Y. (1996). Tüketici Hukuku ve İlgili Mevzuat. Bursa: Ekin Kitabevi.
• [24] Tek, Ö.B. (2000). Genleriyle Oynanmış Gıda Maddeleri. (http://web.deu.edu.tr/baybars/kopyaa/arsiv.htm). [23.07.2005] .
• [25] GDO’ya Karşı Duyarlılık Artıyor. (http://www.ntvmsnbc.com/news/306085.asp). [06.02.2005] ,
• [26] Noussair, C.; Robin, S. & Ruffıeux, B. (2004). Do Consumers Really Refuse To Buy Genetiıcally Modifıed Food? The Economic Journal, 114 (January), 102-120.
• [27] Renko, N.; Brcic'-Stipcevic', V. & Renko, S. (2003). Attitudes of the Croatian population toward genetically modified food. British Food Journal, 105(3), 148-161.
• [28] Fortin, D.R. & Renton, M. (2003). Consumer Acceptance of Genetically Modifıed Foods in New Zealand. British Food Journal, 105(1), 42-58
• [29] Morris, S. & Adley, H.C.C. (2000). Genetically modifıed food issues. British Food Journal, 102(9), 669-691.
• [30] Kim, H. & Kim, M. (2003). Consumer attitudes and acceptance of genetically modifıed organisms in Korea, International Journal of Consumer Studies, 27(3), 245.
• [31] Why China Gives Green Light to US GMOs? Xinhua (China). (http://www.xinhua.org). [03.05.2004].
• [32] Partridge, M. & Murphy, D.J. (2004). Detection of genetically modifıed soya in a range of organic and health food products. British Food Journal, 106(3), 166-180.
• [33] (http://gdo.ekolojikpolitika.org/index.php?p=8&more=l). [10.05.2004] .
• [34] (http://anket.superonline.com/index.php?k=3&ak=609). [03.11.2004] .
• [35] Sındır, K. (2004). Küçülen Tarım İle Ekonomik Kalkınma Mümkün mü? (http://www.tarimsal.com/tarimhaberleri/ turk_tarimi.htm). [23.07.2005].
• [36] DPT Temel Ekonomik Göstergeler, Tarım Üretimi, (http://ekutup.dpt.gov.tr/tg/). [08.09.2004].
• [37] Propokenpo, J. (1998). Verimlilik Yönetimi. Ankara: Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları.
• [38] Uras, G. Verimlilikta Çok Geriyiz, (www.milliyet.com.tr). [Eylül 2004],
• [39] Büyükkılıç, D. Türkiye ve AB Ülkelerinde Ekonomik Başarım ve Verimlilik Karşılaştırmaları. (www.mpm.org.tr). [23.07.2005].
• [40] AB İstatistik Enstitüsü, (http://epp.eurostat.cec.eu.int/ portal/page?_pageid=l 090,30070682,1090_33076576&_d ad=portal&_schema=PORTAL). [10.09 2004].
• [41] Karakayalı, H. (2003). Türkiye Ekonomisinin Yapısal Değişimi. İzmir: Güleç Matbacılık.
• [42] Kefl, S. (2003). Genetik Modifıye Organizmalar ve Gıdalarda Kullanımı. Gıda Mühendisleri Odası Paneli, 40.
• [43] Yıldız, N. Neden Sertifikalı Tohumluk. (www.tigem.gov.tr). [10.09.2004],