I. Milliyetçi Cephe Hükümeti: Siyasal Şiddet ve Devlet

Yıl 2015, Cilt: 3 Sayı: 2, 221 - 246, 02.03.2016

Ayfer Genç Yılmaz

Öz

Çalışma, Türkiye’de I. Milliyetçi Cephe Hükümeti (1975-77) çatısı altında yaşanan siyasal şiddet
olgusunu incelemek niyetindedir. Bunun için devlet zorunun söylem, pratik ve mekanizmalarına
odaklanılacaktır. 31 Mart 1975 tarihinde kurulan ve AP, MSP, CGP ve MHP’nin hükümet ortağı
olarak yer aldığı I. Milliyetçi Cephe Hükümeti, 1970’li yılların toplumsal şiddetinin siyasal şiddete
dönüşümünde merkezi bir rol oynar. Bu aşamada, dönemin siyasal aktörlerinin söylem, mekanizmalar
(Emniyet Teşkilatı) ve pratikler (sıkıyönetimler) aracılığıyla siyasal şiddetin gelişiminde oynadıkları rol
çalışma kapsamında analiz edilmek istenmektedir. Böylece, siyasal şiddet çalışmalarının ihmal edilen
konuları olarak devlet ve kurumları çalışmanın merkezine yerleştirilecektir.
Böylesi bir analiz, ilk önce, devletin baskı aygıt ve pratiklerine siyasal elitler tarafından sağlanmak
istenen meşruiyet mekanizması olarak işleyen güçlü devlet söylemine odaklanacaktır. Ardından,
sıkıyönetimlerin bir baskı pratiği olarak nasıl işletildiğine ve bunların siyasal şiddet üzerindeki etkisine
bakılacaktır. Son olarak, MC Hükümeti döneminde yapısal bir dönüşüm yaşayarak şiddetin merkezine
yerleşen polis örgütü ele alınacaktır

Anahtar Kelimeler

Siyasal şiddet, devlet, Milliyetçi Cephe, güvenlik, polis, sıkıyönetim

Kaynakça

• Aydınoğlu, E. (2007) Türkiye Solu: 1960-80, İstanbul: Versus.
• Ataay, F. (2005) “Kriz Kıskacında CHP Hükümeti 1978-1979”, Yayınlanmış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Doktora Programı, Ankara.
• Aymes, M., B. Gourisse ve E. Massicard (2014) L’art de l’État en Turquie: Arrangements de l’action publique. De la fin de l’Empire ottoman à nos jours, Paris: Karthala.
• Bora, T. (1992) “Terör, Devlet ve Türk Sağı”, Birikim Dergisi, Mayıs: 48-57.
• Bora, T. (2011) “Polis ve Cemaat”, Birikim Dergisi, Nisan-Mayıs: 264-265.
• Davenport, C. (2007) “State Repression and Political Order”, Annual Review of Political Science, 10: 1-23.
• Bozarslan, H. (2009) “Bir Bölücü ve Birleştirici Olarak Şiddet”, Toplum ve Bilim, 116: 6-20.
• Bozarslan, H. (2014) “Sunuş”, içinde G. Çeğin ve İ. Şirin (der.) Türkiye’de Siyasal Şiddetin Boyutları, İstanbul: İletişim, 9-30.
• Della Porta, D. (2006) Social Movements, Political Violence and the State: A Comparative Analysis of Italy and Germany, Cambridge: Cambridge University Press.
• Della Porta, D. (2008) “Research on Social Movements and Political Violence”, Qualitative Sociology, 31(3): 221-230.
• Della Porta, D., O. Fillieule (2004) “Policing Social Protest”, in D. A. Snow, S. A. Soule and H. Kriesi (eds.) The Blackwell Companion to Social Movement, Oxford: Wiley-Blackwell, 217-241.
• Della Porta, D., S. Tarrow (1987) “Unwanted Children: Political Violence and the Cycle of Protest in Italy, 1966-1973”, European Journal of Political Research, 14: 607-632.
• Dorronsoro, G. (2006) La Turquie conteste: Mobilisations sociales et régimes sécuritaires, Paris: CNRS Éditions.
• Ergin, M. (1975) Türkiye’nin Bugünkü Meseleleri, İstanbul: Güryay Matbaacılık.
• Ergut, F. (2001) “Polis Çalışmaları İçin Kavramsal Bir Çerçeve”, Amme İdaresi Dergisi, 34(1): 59-78.
• Ergut, F. (2012) Modern Devlet ve Polis. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Toplumsal Denetimin Diyalektiği, (2. Baskı), İstanbul: İletişim.
• Ergut, F. (2014) “Devlet ve Politik Şiddet: Latin Amerika ve Türkiye’de Gerilla Hareketleri”, içinde G. Çeğin ve İ. Şirin (der.) Türkiye’de Siyasal Şiddetin Boyutları, İstanbul: İletişim, 207-224.
• Goldstein, R.J. (1978) Political Repression in Modern America: From 1870 to the Present, Cambridge, MA: Schenkman.
• Goldstone, J. A (ed.) (2003) State, Parties and Social Movements, Cambridge: Cambridge University Press.
• Goodwin, J. (2007) “Devrimci Terörizmi Anlamak” (çev. F. Ergut), içinde F. Ergut ve A. Uysal (der.), Tarihsel Sosyoloji: Stratejiler, Sorunsallar, Paradigmalar, Ankara: Dipnot Yayınları.
• Gourisse, B. (2008) “Pluralité des rapports aux normes professionelles et politisation des pratiques dans la police turque des années 1970”, European Journal of Turkish Studies, 8.
• Gourisse, B. (2011) “Variation des ressources collectives et organisation des activités de violence au sein du mouvement nationaliste en Turquie (1975-1980)”, Cultures & Conflits, 81-100.
• Gourisse, B. (2012) “Participation électorale, pénétration de l’État et violence armée dans la crise politique turque de la seconde moitié des années 1970”, Politix, 98: 171-193.
• Gönen, Z., Z. Başer, M. Uçum ve B. Berksoy (2013) “Polis Yasalarının Ruhu: Mevzuatta Söylemler, Araçlar ve Zihniyetler”, TESEV Demokratikleşme Programı Siyasa Raporları Serisi, İstanbul: TESEV Yayınları.
• Gürel, B. (2004) “Communist Police! The State In The 1970s Turkey”, Journal of Historical Studies, 2: 1-18.
• Jacoby, T. (2010) “Political Violence, the War on Terror and the Turkish Military”, Critical Studies On Terrorism, 3(1): 99-118.
• Mert, N. (2007) Merkez Sağın Kısa Tarihi, İstanbul: Selis Kitaplar.
• Orlow, D. (1982) “Political Violence in Pre-Coup Turkey”, Terrorism, 6(1): 53-71.
• Necleous, M. (2006) ”The Problem with Normality: Taking Exception to Permanent Emergency”, Alternatives, 31: 191-213.
• Öner, S. (2003) Halkın Polisi Pol-Der Anıları, İstanbul: İletişim.
• TBMM Tutanak Dergisi (1975) B: 9, 30 Nisan 1975.
• Sancar, M. (1997) “Devlet Aklı, Hukuk Devleti ve Devlet Çatısı”, Birikim, 93/94: 80-90.
• Sayari, S. (2010) “Political Violence and Terrorism in Turkey, 1976-1980: A Retrospective Analysis”, Terrorism and Political Violence, 22(2): 198-215.
• Sommier, I. (2012) Devrimci Şiddet, (çev. I. Ergüden), İstanbul: İletişim.
• Tilly, C. (2003) The Politics of Collective Violence, New York: Cambridge University Press.
• Tilly, C. (2009) Kolektif Şiddet Siyaseti, (çev: S. Özel), Ankara: Phoenix.
• Turan, Ö. (2013) “Alternatif Tahayyüller, Devingenlik, Popülizm: 1970’ler İçin Bir Çerçeve Denemesi”, Toplum ve Bilim, 127: 3-24.
• Uysal, A. (2006) “Cop Gölgesinde Politika: Türkiye’de Toplumsal Olay Polisliği ve Sokak Eylemleri”, Mülkiye Dergisi, XXX(253): 79-94.
• Uysal, A. (2001) “Devletin Güvenliği ve Toplumsal Muhalefet Eylemleri: “Kalemli Çete Örneği”, Birikim Dergisi, 146: 64-84.
• Uysal, A. (2012) “Sokak Eylemlerinde ve Polis Denetiminde Tarihsel Süreklilik ve Kopuş”, içinde F. Ergut ve A. Uysal (der.) Tarihsel Sosyoloji Stratejiler, Sorunsallar, Paradigmalar, Ankara: Dipnot Yayınları, 375-408.
• Ünsal, A. ve R. Keleş (1982) Kent ve Siyasal Şiddet (1975-1979), Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Üskül, M. Z. (2014) Bildirileriyle 12 Mart 1971 Dönemi Sıkıyönetimi, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Yiyenoğlu, Ç. (1995) Sakıncalı Kadın Polis Nurhan Varlı’nın Anıları, İstanbul: Çağdaş Yayınları.
• Gazeteler ve Dergiler
• Cumhuriyet, 14 Ocak 1976, 17 Ocak 1976, 4 Mayıs 1976, 11 Haziran 1976, 5 Temmuz 1976, 15 Temmuz 1976, 18 Temmuz 1976, 9 Ocak 1977
• Tercüman, 22 Ekim 1975, 16 Şubat 1976
• Pol-Der, Kasım 1975, Aralık 1975, Ocak 1976, Mayıs 1976 Devlet, 29 Eylül 1975
• Yankı Dergisi, 16-22 Haziran 1975, 10-16 Ağustos 1975, 24-30 Ağustos 1975