Avrupa’da İşgal Hareketlerinin Kapsamı ve Türkiye Örneği: Don Kişot Sosyal Merkezi

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 2, 91 - 112, 20.10.2016

Gülmelek Doğanay

Öz

Çalışmanın amacı, Don Kişot Sosyal Merkezi örneği üzerinden küresel anlamda dönüşüm geçiren yeni toplumsal hareketlerden squatters/işgal evi hareketinin Türkiye’ye özgü özelliklerini ortaya koyabilmektir. Çalışma post-modern çağda dönüşüm yaşayan toplumsal hareketlerin yeni halini, söz konusu hareketlerde yer alan aktörlerin söylemleri ve eylemleri üzerinden anlamayı hedeflemektedir. Bu bağlamda, Türkiye örneği üzerinden hareket ederek, Gezi Parkı protestoları sonrasında daha görünür hale gelen ve dünyadaki “Occupy! (İşgal Et!)” hareketinin de bir uzantısı olabileceğini varsaydığımız İstanbul’un Kadıköy semtinde yer alan Yeldeğirmeni mahallesindeki Don Kişot Sosyal Merkezi sakinlerinin yaşam tarzları, mahalle bazında uygulamaya geçirdikleri yerel siyaset anlayışları ve küresel squatters/işgal evi hareketi ile kurduğu ilişki incelenmektedir. 2010’da başlayan ve internet ağları aracılığıyla tüm dünyaya yayılan meydanların, sokakların ya da kamusal alanların mevcut hükümetlere karşı işgal edilmesi hareketinin etkileri devam etmektedir. Türkiye’de de Gezi Parkı Protestoları çevresinde söz konusu toplumsal hareketler ortaya çıkmıştır. Kış aylarının yaklaşmasıyla birlikte, meydanlarda ve parklarda forumlar düzenleyen mahalle dayanışmalarının aktivistleri kapalı alanlara ihtiyaç duymuşlardır. Söz konusu ihtiyaç dolayısıyla Don Kişot Sosyal Merkezi Yeldeğirmeni mahallesinde Türkiye’nin ilk squatı/işgal evi olarak kurulmuştur. Farklılık gruplarının birbirlerine yakınlaşmalarını ve birlikte hareket etmelerini sağlayan motivasyonun ne olduğunu anlamaya çalışan bu çalışma, farklılıkların karşılaştığı ve kesiştiği kamusal alanların yeniden inşa edilmesi (bireysel) eyleminin kolektif bir davranışı nasıl yarattığı üzerinde durmaktatır. Mevcut siyasal, toplumsal ve ekonomik kurumlara karşı alternatif kanallar açan ve yeni bir siyasal, toplumsal ve ekonomik düzen oluşturmayı hedefleyen bu yeni toplumsal hareketin aktörlerinin kendilerini ait hissettikleri yeni alternatif mekânlar yaratması süreci incelenmektedir. Çalışma, yeni bir toplumsal hareket olan Türkiye’deki squatters/işgal evi hareketinin küresel squatters/işgal evi hareketi ve diğer yeni toplumsal hareketlerden ve siyasal algıdan nasıl etkilendiği sorusuna cevap aramaktadır. Neden kamusal meydanlar, parklar, sokaklar ve (araştırmanın asıl nesnesini oluşturacak olan) binalar işgal edilmektedir? Bu sorudan hareketle, kentsel-kamusal mekânların yerel düzeyde işgal edilmesi ve yerleşilmesi hareketinin kültürel, siyasal ve küresel etkileri sorunsallaştırılmaktadır. Bu bağlamda, çalışma saha araştırmasına dayanmaktadır. Yarı yapılandırılmış mülakat ve gözlem, çalışma kapsamında kullanılan yöntemlerdir. Saha araştırmasından elde edilen veriler, yeni toplumsal hareketler kuramları ile sentezlenmiştir. Çalışma, Avrupa’da ortaya çıkan Yeni Toplumsal Hareketler Kuramı’ndan faydalanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yeni Toplumsal Hareketler, Kimlik, Politika, İşgal Et!, İşgal Evi

Kaynakça

• Aguilera, T. (2010) “Reguler et policer les squats à Paris: Politiques publiques et construction de l’ordre”,
• Aguilera, T. (t.y.) “Les squats, entre contestation et résistance”, Erişim: http://www.metropolitiques.eu/Lessquats-
• Castells, M. (1999) Le pouvoir de l’identité: L’ère de l’information, Paris: Fayard.
• Castells, M. (2012) İsyan ve Umut Ağları: İnternet Çağında Toplumsal Hareketler, Çev. E. Kılıç, İstanbul:
• Cattaneo, C., M. A. Martínez (2015) “Giriş: Kapitalizme Alternatif Olarak İşgal”, içinde Squatting Europe
• Kollective (der.), Avrupa’da İşgal Hareketleri, Çev. C. Akyos ve D. Toprak, İstanbul: Tekin Yayınevi,
• Çayır, K. (1999) “Toplumsal Sahnenin Yeni Aktörleri: Yeni Sosyal Hareketler”, içinde K. Çayır (der.), Yeni
• Çetinkaya, Y. D. (2008) “Tarih ve Kuram Arasında Toplumsal Hareketler”, içinde Y. D. Çetinkaya (der.),
• Çoban, F. (2015), Sokak Siyaseti: Siyasalın Gündelik Kuruluşu Bağlamında Bir İnceleme, İstanbul: Metis.
• Della Porta, D. (2009) “Consensus in Movements, Democracy in Social Movements”, içinde D. Della Porta
• Hardt, M., A. Negri (2011) Çokluk: İmparatorluk Çağında Savaş ve Demokrasi, Çev. B. Yıldırım, İstanbul:
• Martínez, M. A., Á. G. Bernardos (t.y.) “The Occupation of Squares and the Squatting of Buildings: Lessons
• Martínez, M. A., C. Cattaneo (2015) “Sosyal İhtiyaçlar, Konut Sorunu ve Kapitalizmin Krizi’ne Cevap Olarak
• Offe, C. (1985) “New Social Movements: Challenging the Boundaries of Institutional Politics”, Social
• Martínez, M. A., G. Piazza, H. Pruijt (2013) “Introduction, Squatting in Europe: Radical Spaces”, içinde
• Offe, C. (1999) “Yeni Toplumsal Hareketler: Kurumsal Politikanın Sınırlarının Zorlanması”, içinde K. Çayır
• Pattaroni, L. (2015) “Olanaklı Olanın Nadasa Bırakılmış Toprakları: Cenevre’nin İşgal Evlerinde Kapitalizmin
• Avrupa’da İşgal Hareketleri, Çev. C. Akyos ve D. Toprak, İstanbul: Tekin Yayınevi, 79-110.