Toplumsal Hareketin Kalbinde Bir Yeni Özne: Anneler Türkiye’de Cumartesi Anneleri ve Arjantin’de Mayıs Meydanı Anneleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Analiz

Yıl 2014, Cilt: 2 Sayı: 1, 51 - 74, 03.07.2014

Ayfer Genç Yılmaz

Öz

Bu çalışmada, Arjantin’de 1976-83 yılları arasında hüküm süren askeri cunta döneminde kaybolan çocuklarının peşine düşen Mayıs Meydanı –Plaza de Mayo- Anneleri ile Türkiye’de1980 askeri darbesi ve onu takip eden militarist yönetimler altında devletin elinde kaybolmuş çocuklarını arayan Cumartesi Anneleri karşılaştırılmalı olarak incelenmektedir. Söz konusu hareketlerin meydana geldiği ülkeler arasındaki tarihsel, kültürel ve sosyolojik farklılıkların incelendiği çalışmada, Cumartesi Anneleri’nin Mayıs Meydanı Anneleri’nden çeşitli noktalarda esinlediğinin altı çizilmektedir. Bu bağlamda çalışma, ilk olarak, her iki ülkede ortaya çıkan bu toplumsal hareketleri askeri darbeleri hazırlayan nedenler ve militarist yönetimlerin muhalifleri sindirme politikaları üzerinden tartışmaktadır. Sonrasında, ortaklaşan sivil itaatsizlik eylem biçimleri, hareket sembolleri ve annelerin eylemlerini gerçekleştirdikleri mekânlar ayrıntılarıylasunulmaktadır. İkinci bölümde ise toplumsal hareketler, toplumsal cinsiyet üzerinden bir analize tabi tutulmaktadır. Bu çerçevede, ulus-devlet ve milliyetçi söylem tarafından annelere atfedilen kutsallığın dışına çıkan Mayıs Meydanı ve Cumartesi Anneleri’nin farklı bir kamusallığı inşa etme süreçleri tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Plaza de Mayo, Cumartesi Anneleri, gözaltında kayıp, toplumsal hareketler

Toplumsal Hareketin Kalbinde Bir Yeni Özne: Anneler Türkiye’de Cumartesi Anneleri ve Arjantin’de Mayıs Meydanı Anneleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Analiz

Öz

This study aims to comparatively analyse the Mothers of the May Square - Plaza de Mayo – in Argentina and the Saturday Mothers in Turkey both seeking their children who were lost during the military junta period between 1976-83 and the military coup of 1980 and succeeding governments, respectively. In that regard, the study takes into account the fact that the  Saturday  Mothers in Turkey were inspired by the Mothers of the May Square, notwithstanding the historical, cultural and sociological differences. The study situates these social movements in a framework that discusses the causes of military coups and the politics of intimidation of dissidents by authoritarian governments. It, then, presents presents the forms of civil disobedience, symbols of movements and spaces of activism of the mothers. The second section analyzes the movements from a gernder perspective. The discussion shows that the Mothers of the May Square and the Staurday Mothers construct an alternative public presence different from the one attributed by the nationalist discourse and the nation-state.

Anahtar Kelimeler

Plaza de Mayo,  Saturday Mothers, lost in custody, social movements

Kaynakça

• Agosin, M. ve C. Franzen (1987) “A Visit to the Mothers of the Plaza de Mayo”, Human Rights Quarterly, 9(3): 426-435.
• Ahıska, M. (2006) “Kayıp Annelerinin Şiddete Tanıklığı”, Amargi Dergi, 2: 20-22.
• Altay, V. (2014) “Berfo Ana ve Mezarsız Kürtler”, Radikal Gazetesi, 16 Şubat.
• Altunkaya, U. F. (2012) “Bir Dürtmedir Tiyatro, Bir Uyandırmadır” [çevrimiçi], Hakikat adalet Hafıza Merkezi, söyleşiyi yapan: Z. Ekmekçi, 19 Kasım, http://hafiza-merkezi.org/duyuru. aspx?NewsId=99&LngId=5.
• Arat, Y. (1998). “Türkiye’de Modernleşme Projesi ve Kadınlar”, S. Bozdoğan ve R. Kasaba (der.), Türkiye’de Modernleşme ve Ulusal Kimlik içinde, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 82-98.
• Aretxaga, B. (1997) Shattering Silence Women, Nationalism and Political Subjectivity in Northern Ireland, Princeton: Princeton University Press.
• Aslan, Ö. (2008) “Kaçınılmaz Ölümün Girdabında Annelik: Türkiye’de Annelik Politikası ve Barış Anneleri Deneyimi”, Feminist Yaklaşımlar [çevrimiçi], 5, http://www.barisicinkadinlar.com/baris/haber_ detay.asp?haberID=229.
• Baydar, G. ve B. Ivegen (2006) “Territories, Identitites and Thresholds: The Saturday Mothers Phenomenon in İstanbul”, Signs, 31(3): 689-715.
• Bejarano, C. L. (2002) “Las Super madres de Latin Americo: Transforming Motherhood by Challenging Violence in Mexico, Argentina, and El Salvador”, Frontiers: A Journal of Women Studies, 23 (1): 126-150.
• Brown, G. ve J. Pickerill (2009) “Space For Emotion In The Spaces Of Activism”, Emotion, Space and Society, 2: 24-35.
• Burchianti, M. E. (2004) “Building Bridges of Memory: The Mothers of the Plaza de Mayo and the Cultural Politics of Maternal Memories”, History and Antrophology, 15(2): 133-150.
• Caroll, B. (1989) “Women Take Action! Women’s Direct Action and Social Change”, Women’s Studies International Forum, 12(1): 3-24.
• Cohen, J. L. (1985) “Strategy or Identity: New Theoritical Paradigms and Contemporary Social Movements”, Social Research, 52(4): 663-716.
• Çağlayan, H., Ş. Özar, ve A. Tepe-Doğan (2011) Ne Değişti?, Ankara: Ayizi Kitap.
• Dangy, T. (2006) “Maternité et Politique: La Place et le Rôle du Mouvement des Mères de la Place de Mai dans la Démocratisation de l’Argentine 1976-2006”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Institut d’Etudes Politiques de Toulouse, Toulouse.
• De Bonafini, H. ve Sanchez, M. (1999) Une Mère Contre La Dictature, Paris: Descartes&Cie.
• Doğramacı, E. (1992). Türkiye’de Kadının Dünü ve Bugünü, Ankara: İş Bankası Yayınları.
• Bosco, F. J (2010) “The Madres de Plaza de Mayo and Three Decades of Human Rights’ Activism: Embeddedness, Emotions, and Social Movements”, Annals of the Association of American Geographers, 96(2): 342-365.
• Dağı, İ. (1996) “Democratic Transition in Turkey, 1980-83: The Impact of European Diplomacy”, Middle Eastern Diplomacies [çevrimiçi], 32(2), https://www.mtholyoke.edu/acad/intrel/dagi.htm.
• Emekçi, Zeynep (2012) “Bir Dürtmedir Tiyatro, Bir Uyandırmadır”, Ufuk Tan Altunkaya ile Söyleşi [çevrimiçi], http://www.hah.org.tr/duyuru.aspx?NewsId=99&LngID=1
• Femenia, N. (1987) “Argentina’s Mothers of Plaza de Mayo: The Mourning Process From Junta to Democracy”, Feminist Studies, 13(1): 9-1
• Foss, K. ve K. Domenici (2001) “Haunting Argentina Synecdoche in the Protests of the Mothers of the Plaza de Mayo”, Quarterly Journal of Speech, 87(3): 237-258.
• Gelge.-Bakacak, A. (2009) “Cumhuriyet Dönemi Kadın İmgesi Üzerine Bir Değerlendirme”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 44: 627-638.
• Günçıkan, B. (1996) Cumartesi Anneleri, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Hakikat Adalet Hafıza Merkezi, Resmi Internet Sitesi [çevrimiçi], www.hah.org.tr
• Hernandez-Abreu, V. M. (2002) “The Mothers of La Plaza de Mayo: A Peace Movement”, Peace&Change, 27(3): 385-411.
• Howe, S. E. (2006) “The Madres de la Plaza de Mayo: Asserting Motherhood; Rejecting Feminism?”, Journal of International Women’s Studies, 7(3): 43-50.
• İvegen, B. (2004) “Gendering Urban Space: Saturday Mothers”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi, Ankara.
• Jasper, J. M. (1998) “The Emotions of Protest: Affective and Reactive Emotions in and Around Social Movements”, Sociological Forum, 13(3): 37-424.
• Koepsel, R. (2011) “Mothers of the Plaza de Mayo: First Responders for Human Rights,” Case Specific Briefing Paper [çevrimiçi], Humanitarian Assistance in Complex Emergencies, University of Denver, http:// www.du.edu/korbel/criic/humanitarianbriefs/rachelkoepsel.pdf.
• Kurban, D. ve M. Yeğen (2012) Adaletin Kıyısında: Zorunlu Göç Sonrasında Devlet ve Kürtler, İstanbul: TESEV Yayınları.
• Lazar, S. (2006) “Between M-Otherness and Identity: The Narratives of “Four Mothers” and “Abuelas de Plaza de Mayo”, Working Paper, The Harry S. Truman Research Institute for the Advancement of Peace Working Paper, The Hebrew University of Jerusalem
• Mango, E. G. (1999) La Place des Mères, Paris: Gallimard.
• Özbek, Meral (2010) Kamusal Alan, Adıyaman: Hil Yayınları.
• Plaza de Mayo’dan Cumartesi Anneleri’ne- Cumartesi Anneleri - 351. Hafta (2011) [çevrimiçi video], 23 Aralık, https://www.youtube.com/watch?v=Gg3BE2F01YE.
• Radikal (2011) “Barış Anneleri’nden Beyaz Tülbent”, 22 Ağustos, http://www.radikal.com.tr/turkiye/baris_ annelerinden_beyaz_tulbent-1060828 . Sanlı, L. (2003) Toplumsal Hareketler Konuşuyor, İstanbul: Yeni Alan Yayıncılık. Tanrıkulu, N. (2003) “Cumartesi Anneleri”, L. Sanlı (der.), Toplumsal Hareketler Konuşuyor içinde, İstanbul: Alan Yayınları, 275-292.
• Taylor, D. (1997) Disappearing Acts: Spectacles of Gender and Nationalism in Argentina’s Dirty War, Durham, NC: Duke University Press.
• Torre, S. (2000 [1996]) “Claiming the Public Space: The Mothers of Plaza de Mayo”, M. Miles, T. Hall, ve I. Borden (der.), The City Cultures Reader içinde, London ve New York: Routledge.
• Yeğen, M. (2013) Devlet Söyleminde Kürt Sorunu, İstanbul: İletişim Yayınları.