Samsat Höyük Ortaçağ Temrenleri Konusunda İlk Tespitler

Yıl 2016, Cilt: 10 Sayı: 14, 1 - 53, 01.04.2016

Alptekin Yavaş

Öz

Aşağı Fırat bölgesinin en büyük höyüklerinden biri olan Samsat, Hitit, Asur, Urartu, Pers, Bizans, Haçlı, Emevî, Selçuklu, Artuklu, Eyyubî, Moğol, Memluk gibi farklı kültürlere ev sahipliği yapmış önemli bir merkezdir. Samsat’ın Ortaçağ tabakasında büyük bir temren ok ucu grubuna rastlanmıştır. 12.200 adetlik bu büyük temren koleksiyonu bir Ortaçağ kulesi içinde, depolanmış vaziyette ve 12.-13. yüzyıla tarihlenen seramik ve sikkelerle birlikte bulunmuştur. Burada ele geçmiş olan 12. ve 13. yüzyılın 175 yıllık dilimine tarihlenen sikke ve seramikler bugüne kadar birçok yayınla bilim dünyasına tanıtılmış olmasına karşın aynı tabaka ve yerde bulunmuş temrenler henüz bir çalışmaya konu edilmemiştir. Bildiride, söz konusu temrenlerin biçimsel ve metalürjik niteliklerini tespit edip, diğer Ortaçağ merkezlerinde bulunmuş örneklerle mukayeseli bir değerlendirmeyi yapmayı amaçlamaktadır. Bugüne kadar Anadolu’dan Ortaçağ zaman dilimine ait Konya-Beyşehir Kubad-Abad Selçuklu Sarayı örnekleri dışında yayınlanmış temren örneği yoktur. Bu bildiride Samsat’taki bu büyük temren koleksiyonunun bir bölümü Ortaçağ çalışmalarında ilk kez hem morfolojik hem de metalürjik açıdan ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Temren, Anadolu Selçuklu, Samsat, Kazı

First Detections of Medival Arrowheads from Samsat Mound

Öz

Samsat, one of the largest mound in the Lower Euphrates Region, hosted such civilizations/cultures as Hititians, Assyrians, Urartians, Persians, Byzantines, Crusades, Ummayads, Seljukians, Artukians, Ayyubids, Mongolians, Mamelukes. A large group of temren arrowhead was encountered in the medieval layer of Samsat. 12.200 large arrowheads were found as stocked in a Medieval tower along with ceramic artefacts and coins dated to 12th and 13th centuries. Despite a great many publications on coins and ceramic pieces belonging to 175 years of 12th and 13th centuries, arrowheads dug out at the same place and stratum have not been investigated in a research paper yet. The Paper aims to describe the morphological and metallurgical properties the finds and compare them with other samples uncovered at other Medieval sites. So far no medieval arrowhead samples in Anatolia other than the ones found at Kubad-Abad Seljukian Palace in Beyşehir, Konya have been featured by a scholarly paper. In this paper, a part of the temren collection in Samsat will be discussed for the first time in the Middle Age studies both in morphological and metallurgical terms.

Anahtar Kelimeler

Arrowhead, Anatolian Seljuk, Samosate, Excavation

Kaynakça

• Allan 1982: Allan, J., Nishapur: Metalwork of the Early İslamic Period, New York 1982.
• Borisov 1989: Borisov, B.D., Djadovo, Bulgarian, Dutch, Japanese Expedition 1, Medieval Settlement and Necropolis (11th-12th Century), Ed. A. Fol vd., Tokai, 1989.
• Bulut 2000: Bulut, L., Samsat Ortaçağ Seramikleri (Lüster ve Sıraltılar), İzmir, 2000.
• Crowfoot vd. 1957: Crowfoot, J.W. - Crowfoot, G.M. - Kenyon, K.M., The Object From Samaria, Londra 1957.
• Davidson 1952: Davidson, G.R., The Minor Object, Corinth Results of Excavations XII, New Jersey, 1952.
• Demirkent 1979: Demirkent, I., “Sümeysat mad.”, İslam Ansiklopedisi, XI, 1979, 232- 236.
• Faris - Elmer 1945: Faris, N.A. - Elmer, R.P., Arab Archery, Princeton, New Jersey, 1945.
• Gaitzsch 2005: Gaitzsch, W., Eisenfunde Aus Pergamon Geräte, Werkzeuge Und Waffen, Pergamenische Forschungen 14, Berlin, 2005.
• Galloway 1903: Galloway, R.P., The Book of the Crossbow, New York, 1903.
• Goell 1974: Goell, T., “Samosata Archaelogical Excavations, Turkey, 1967”, National Geographic Society Research Reports, 1969 Projects, Washington, D.C., 1974, 83-109.
• Hellenkemper 1976: Hellenkemper, H., “Burgen der Kreuzritterzeit in der Grafschaft Edessa und im Königreich Kleinarmenien”, Geographica Historical 74, Bonn, 1976, 75-76
• İnce 2010: İnce, N., Anadolu’nun Bizans Kenti Amorium’da Savaşın İzleri (Metal Savaş Aletleri), Çanakkale 18 Mart Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü, Yayınlanmamış Lisans Tezi, Çanakkale, 2010.
• Kazanski 2003: Kazanski, M., Qal’at-Sem’an Rapport Final 4.3: Les Objets Métalliques, Institut Français du Proche-Orient, Amman-BeyrouthDamas, Mission Français de Qal’at-Sem’an, Beyrouth 2003.
• Klopsteg 1970: Klopsteg, P.E., Turkish Archery and the Composite Bow, Evanston, 1947.
• Latham - Paterson 1970: Latham, J.D. - Paterson, W.F., Saracen Archery, London 1970.
• Mc Nicoll 1983: Mc Nicoll, A., Taşkun Kale, Keban Rescue Excavations Eastern Anatolia, BAR, Ankara, 1983.
• Mitchell 1980: Mitchell, S., Aşvan Kale, Keban Rescue Excavations Eastern Anatolia I, The Hellenistic, Roman and Islamic Sites, Ankara 1980.
• Moore 1993: Moore, J., Tille Höyük 1, The Medieval Period, British Institue of Archeology at Ankara, Ankara 1993.
• Mustafa Kânî Bey 2010: Telhîs-i Resâ’îlât-ı Rumât (Okçuluk Kitabı), (Haz.: K. Yavuz-M. Canatar, Ed.: İ.A.Yüksel), 2010, İstanbul.
• Öney 1982: Öney, G., “1978-79 ve 1981 Yılı Samsat Kazılarında Bulunan İslam Devri Buluntularıyla İlgili İlk Haber”, Arkeoloji-Sanat Dergisi I, 1982, 71-80.
• Öney 1994: Öney, G., “Pottery from the Samosata Excavations, 1978-81”, The Art of The Saljuqs in Iran and Anatoila, (Ed.: R.Hillenbrand), IAA 4, California 1994, 286-295.
• Özgüç 1986: Özgüç, N., “Sümeysat Definesi”, Belleten, XLIX/195, Ankara 1986, 441-450.
• Raphael - Tepper 2005: Raphael, K - Tepper, Y., “The Archaeological Evidence from Arsuf”, Mamluk Stıudies Review, IX-I, 2005, 95-100.
• Redfod 1998: Redfod, S., The Archaeology Of The Frontier In The Medieval Near East: Excavations at Gritille, Boston 1998.
• Robinson 1941: Robinson, D.M., Metal and Minor Miscellaneous Finds, Excavations at Olynthos Part X, Londra 1941.
• Saatçi 1986: Saatçi, T., “Sümeysat Definesi Sikkeleri”, Belleten, XLIX/195, Ankara 1986, 451-465.
• Straley - Cubitt 2015: Straley, D.- Cubitt R.S., “Wars of the Toses: Battlefield Arrow-Heads Under the Microscope”, Historical Metallurgy 48, 2015, 61-68.
• Tekinalp 2005: Tekinalp, V., Minnetpınarı: Doğu Kilikya’da Bir Ortaçağ Yerleşimi, Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı Projesi, Arkeolojik Kurtarma Kazıları Proje Dokümanları: 7, Ankara 2005.
• Teres 2007: Teres, E., “Karahanlı Türkçesinde Askerlikle İlgili Bazı Terimler Üzerine”, Turkish Studies, İnternational Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Vol 2/4, 2007, 1185-1192.
• Tzaferis - Israeli 2008: Tzaferis V. - Israeli, S., Paneas II, Small Finds and Other Studies, Israel Antiquities Authority 38, Kudüs, 2008.
• Van Loon 1980: Van Loon, M.N., The Other Medieval Object, Korucutepe, Final Report on the Excavations, Oxford, 1980.
• Yalçıklı 1999: Yalçıklı, D., Anadolu’da M.Ö. 12. Yüzyıldan M.Ö. 6. yüzyıl Sonuna Kadar Metal Silah Endüstrisi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara 1999.
• Yavaş 2012: Yavaş, A., “First Records On Anatolian Seljuk Arrowheads (In The Light Of Kubad-Abad Palace Specimens)”, Uluslararası Hakemli Akademik Sosyal Bilimler Dergisi 03.04, 2012, 119-145
• Yücel 1999: Yücel, Ü., Türk Okçuluğu, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları 182, Ankara 1999.