ÇANAKKALE CEPHESİ’NDE ORDU İKMAL HİZMETLERİ AÇISINDAN DENİZYOLU ULAŞIMI

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 2, 49 - 74, 05.12.2018

Yavuz Selim Çeloğlu

Öz

Çanakkale Muharebelerinin cereyan ettiği
Gelibolu yarımadası, bulunduğu konum itibariyle denizyolu nakliyatına imkân
veriyordu. Bu durum ordunun lojistik ihtiyaçlarının zamanında karşılanması
bakımından büyük bir avantajdı. Zira denizyolu, ordu mıntıkasına ulaşmak için
kullanılabilecek en kısa ve en zahmetsiz yol olduğu gibi bir anda külli
miktarlarda malzemenin cepheye kolayca taşınmasına da imkân veriyordu. Dolayısıyla
denizyolu ile yapılan ikmal faaliyeti gerek intikal süresi gerekse de taşınacak
malzemenin çokluğu bakımından büyük avantaj sağlıyordu. Bundan dolayıdır ki
Osmanlı Devleti savaş süresince ordunun lojistik ihtiyaçlarını büyük oranda
denizyoluyla gerçekleştirmeye gayret etti.

Denizyolu ulaşımının cephenin sonuna değin
kesintisiz olarak devam ettirilebilmesi muharip ordunun her türlü lojistik
ihtiyacının nispeten daha kolay ve kesintisiz bir şekilde karşılanmasına büyük
katkısı oldu. Bu durum Türk muharip ordusunun direnme gücü,  azim ve kararlılığını arttırarak savaşın
gidişatına üzerinde büyük tesiri olmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Çanakkale Muharebeleri, Ordu, Denizyolu Ulaşımı

Kaynakça

• A. Arşiv BelgeleriATASE Arşivi, BDH, Kls. 1129, Dos. 28, Fih. 4.ATASE Arşivi, BDH, Kls. 3528, Dos. 25, Fih. 6.ATASE Arşivi, BDH, Kls. 1126, Dos. 12, Fih.19-9.ATASE Arşivi, BDH, Kls. 1150, Dos. 107, Fih. 6-1.ATASE Arşivi, BDH, Kls. 1157, Dos. 133, Fih. 1-5, 1-52, 1-57.ATASE Arşivi, BDH, Kls. 1167, Dos. 171, Fih.4, 4-1,4-2, 4-3, 4-5, 6-48. ATASE Arşivi, BDH, Kls. 1181, Dos. 226, Fih. 8-2, 14-1, 14-2, 14-3, 14-4, 14-5.ATASE Arşivi, BDH, Kls. 2522, Dos. 2, Fih. 9, 14.ATASE Arşivi, BDH, Kls. 3400, Dos. 4, Fih. 9-1.ATASE Arşivi, BDH, Kls. 3527, Dos. 21, Fih. 1, 7. ATASE Arşivi, BDH, Kls. 3528, Dos. 30, Fih. 29.ATASE Arşivi, BDH, Kls. 3529, Dos. 32, Fih. 1a, 2, 3, 3a.ATASE Arşivi, BDH, Kls. 3568, Dos. 208, Fih. 5, 12, 12-2, 12-3, 12-4, 12-5, 12-6, 12-7, 12-8, 12-9, 18.ATASE Arşivi, BDH, Kls. 3569, Dos. 214, Fih. 20-3. ATASE Arşivi, BDH, Kls. 3591, Dos.1, Fih. 1-1a.ATASE Arşivi, Kls. 1181, Dos. 226, Fih. 14-5.B. Kitap ve MakalelerALKAMA, Dilber, Birinci Dünya Savaşı Sırasında Çanakkale ve Marmara’da Denizaltı Taarruzları (1914-1915), Aygan Yayıncılık, İstanbul, Aralık 2015.AYDIN, Nurhan, “Çanakkale Savaşlarında Sağlık Hizmetleri”, Yeni Türkiye Çanakkale Özel Sayısı, Yıl 21, S. 65, Ankara, Ocak-Şubat 2015, ss. 980-998.BAL, Ali-Erol, Polat, “Çanakkale Muharebesinde Türk Savaş ve İkmal Gemilerinin Faaliyetleri”, 15. Askeri Tarih Sempozyumu, İstanbul, Mart 2015, ss. 187.BESBELLİ, Saim, Çanakkale’de Türk Bahriyesi (1914-1918), Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Basımevi, Ankara, 2005.BİLGİN, İsmail, Çanakkale Savaşı Günlüğü, Timaş Yayınları, İstanbul, Mart 2009. Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi, Deniz Harekâtı, C. VIII, Genelkurmaya Basımevi, Ankara, 1976.Birinci Dünya Savaşı’nda Çanakkale Cephesi (25 Nisan 1915-04 Haziran 1915), C. V, II. Kitap, Gnkur. ATASE Daire Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2012.Birinci Dünya Savaşı’nda Çanakkale Cephesi (Haziran 1914-25 Nisan 1915), V. Cilt, I, III. Kitap, Gnkur. ATASE Daire Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2012.BOL YAZICI, Emine “I. Dünya Savaşı ve Çanakkale”, Yeni Türkiye Çanakkale Özel Sayısı, Yıl 21, S. 65, Ankara, Ocak-Şubat 2015, ss. 97-116.CONK, Cemil,“Cemil Conk Paşa’nın Çanakkale Hatıraları”, Çanakkale Hatıraları, Cemil Conk Paşa, Liman Von Sanders Paşa, Fahrettin Altay Paşa, (Yayına Haz: Metin Martı), C. 2, Arma Yayınları, İstanbul, Temmuz 2002.Düstur, “Tedarik-i Vesȃit-i Nakliye Kanun-ı Muvakkat”, Tertip 2, C. 6, s. 1286.Düstur, “Vesȃit-i Nakliye-i Bahriyenin Suret-i Tedariki Hakkında Kanun” Tertip 2, C. 8, s. 868.ENGİN, Vahdettin, Rumeli Demiryolları, Eren Yay., İstanbul, 1993.ERDEMİR, Lokman, Çanakkale Savaşı Siyasi, Askeri ve Sosyal Yönleri, Gökkubbe Yayınları, İstanbul 2009.ERİCKSON, Edward J., Dünya Savaşı Tarihi, I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı 1914-1918, (Çev: Sare Levin Atalay), C. IV, I. Baskı, Timaş Yay., İstanbul, Ekim 2011.GÖKTAŞ, Uğur, “Boğaziçi’nde Deniz Ulaşımı ve Şirket-i Hayriye”, Türkler, C. 14, Yeni TürkiyeYay., Ankara, 2014, ss.493-500.Harb-i Umumi ve Şirketi Hayriye 1330-1334, Bahriye Matbaası, İstanbul, 1337.Harb-i Umumide Osmanlı Tarihi Harbi; Çanakkale Muharebatı, Harbiye Nezareti, Tarihi Harb Şubesi, 1332. İNANIR, Nejat, Çanakkale Savaşlarında Türk tarafının İdari ve lojistik ikmali, (Yayınlanmamış Akademi Tezi), SKA, İstanbul, 2010.KANNENGİESSER, Hans, , Çanakkale Cehenneminde 500 Alman, (Çev. Ege Çınar Arcan), İstanbul, Mart 2015.LOREY, Hermann, Türk Sularında Deniz Hareketleri, (Çev. Tacettin Talayman), C. II, Deniz Basımevi, 1946.Muzaffer, “Harb-i Umumide Menzilcilik”, s. 421; Muzaffer, Harb-i Umumiden Alınan Bazı Malumat ve Tecarübden Seferber Ordularda ve Menzillerde Geri Hidemat Rehberi, s. 49-50.OCAKAÇAN, Levent Kaya, Birinci Dünya Savaşı’nda Şirket-i Hayriye, (Yayınlanmamış Yüksek Lisan Tezi), İstanbul, 2009.OGLANDER, F. C. Aspinall, Büyük Harbin Tarihi Çanakkale Gelibolu Askeri Harekȃtı, Seferin Başlangıcından 1915 Mayısına Kadar, (Çev. II. S. As. Öğretmen Tahir Tunay), c. I, Askeri Matbaa, İstanbul, 1939. OTTO HERSİNG, Çanakkale Denizaltı Savaşı, (Çev: Bülent Erdemoğlu), Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul, Ocak 2009.ÖZDEMİR, İslam, “Çanakkale Muharebelerinde Tekirdağ”, Yeni Türkiye (Çanakkale Özel Sayısı), Yıl 21, S. 65, Ankara, Ocak-Şubat 2015, ss. 1285-1298.ÖZDEMİR, İslam, “Çanakkale Muharebelerinde Tekirdağ”, Yeni Türkiye (Çanakkale Özel Sayısı), Yıl 21, S. 65, Ankara, Ocak-Şubat 2015, ss. 1285-1298. PRİGGE, Erich R., Liman Von Sanders Paşa’nın Emir Subayı Binbaşı Erich R. Prigge’nin Çanakkale Savaşı Günlüğü, (Çev. Haz: Bülent Erdemoğlu) İstanbul, 2012.RUDENNO, Victor, Gelibolu Denizden Saldırı, (Çev. Dilek Cenkçiler) ODTÜ Yay, Ankara, Mart 2009.SANDERS, Liman, Türkiye’de Beş Yıl, (Hazırlayan: Resul Bozyel), Kesit Yayınları, İstanbul, Ekim 2006.SATILMIŞ, Selahattin, “Osmanlı’da Bandırma-Soma Demiryolu Hattının Kuruluşu”, History And Future (Tarih ve Gelecek Dergisi), Cilt 2, Sayı 2, Gaziantep, Ağustos 2016, ss. 157-185.SEÇER, Turhan, Anılarla Çanakkale Cephesi ve Neticesi, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yay., Ankara, 2008.SEMİZ, Yaşar, “18 Mart 1915 Çanakkale Deniz Savaşları: Sebepleri, Gelişim ve Sonuçları”, Yeni Türkiye (Çanakkale Özel Sayısı), Yıl 21, S. 65, Ocak-Şubat 2015, Ankara, Şubat 2015, ss. 381-400.SUNATA, İ. Hakkı, Gelibolu’dan Kafkaslara I. Dünya Savaşı Anılarım, (Yay. Haz: Kansu Şarman), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, Şubat 2008.TAŞDEMİR, Mehmet, “Klasik Devirde Osmanlı’da Kara Ulaşımı ve Yollar”, Osmanlı’da Ulaşım, Kara-Deniz-Demiryolları, (Ed: V. Engin, A. Uçar, O. Doğan), Çamlıca Yay., İstanbul, 2012.Tedarik-i Vesȃit-i Nakliye Kanunnamesi ve Tedarik-i Vesȃit-i Nakliye Talimnamesi, Matbaa-i Askeriye, İstanbul, 1332.TOPRAK, Zafer, İttihad–Terakki ve Cihan Harbi, (Savaş Ekonomisi ve Türkiye’de Devletçilik 1914-1918), Homer Kitabevi, 1. Basım, İstanbul, 2003.Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi Osmanlı Devri, Birinci Dünya Harbi İdari Faaliyetler ve Lojistik “X ncu Cilt”, Gnkur. ATASE Başkanlığı Yay., Ankara, 1985.YALÇIN, Osman, “Çanakkale Cephesi’nde Türk Hava Harekâtı”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı Dergisi, (100. Yıl Özel Sayısı), Yıl 13, S. 18, Çanakkale, Bahar 2015, ss. 349-384.