HİTİT RİTÜELLERİNDE BAKIR MADENİNİN KULLANIMI

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 31 - 44, 30.12.2021

Suzan Akkuş Mutlu , Safa Emre Koç

Öz

MÖ II. Binyılda Anadolu’da ilk merkezi devleti kuran Hititlerin Anadolu ve çevresindeki pek çok kavimle olan etkileşimi Hitit halkının dini inançlarını da etkilemiştir. Ayrıca diğer toplumların tanrılarını kendi panteonlarına dahil etmeleri nedeniyle Hitit panteonunda Hatti, Luvi, Pala, Sumer, Hurri, Asur, Babil gibi toplumların tanrıları da yer almıştır. Böylece çok tanrılı inanca sahip olan Hititler tanrılarını memnun etmek adına pek çok ritüel düzenlemişlerdir. Ritüeller vasıtasıyla tanrılarla iletişim kurduklarına inanan Hititler, kendilerini tehdit altında hissettikleri veya izah edemedikleri sıra dışı bir durumla karşılaştıklarında ritüellere başvurmuşlardır. Dönemin dini içerikli metinlerinden ritüellerde çeşitli malzemelerin kullanıldığı ve malzemelerin kişilerin ekonomik durumuna göre farklılık gösterdiği anlaşılmıştır. Oldukça çeşitli olan bu ritüel malzemeleri içeresinde zaman zaman madenler de kullanılmıştır.
Hititler günlük hayatlarının akışı içerisinde çok farklı alanlarda maden kullanmıştır. Örneğin; mutfak gereçleri, tarım aletleri, çeşitli savaş aletleri, kült objeler, heykel gibi sanat eserleri ve gündelik eşyaların yapımında altın, gümüş, bakır gibi çeşitli madenler de kullanılmıştır.
Bu çalışmamızda Hititler tarafından düzenlenen ritüellerde bakır madeninin kullanımı üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hitit, Büyü, Ritüel, Bakır, Maden.

Kaynakça

• AKKUŞ MUTLU, Suzan (2017), “Eskiçağda İpek Yolunun Anadolu Güzergahında Bakır Ticareti”, 1. Uluslararası İpek Yolu Akademik Çalışmalar Sempozyumu, 21-23 Eylül 2017, Nevşehir.
• ARUN, Tolga Han (2019), Hitit Ekonomisinin Temel Unsurları, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Eskiçağ Tarihi Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• BAHAR, Hasan; TURGUT, Murat; KÜÇÜK, Bora (2018). “Hititlerde Yerleşim Yeri- Kutsal Dağ İlişkisi Üzerine Bir Mesafe Önerisi”, SEFAD, S. 39, ss. 403-424.
• BAŞOL, Serkan (2014), Hititlerde Büyü ve Büyü Malzemeleri, Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Denizli.
• BRYCE, Trevor R. (2006), The Kingdom of the Hittites, Oxford, Oxford University Press.
• ÇEPEL, Sebahat (2011), Hitit Büyü Ritüelleri, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskiçağ Tarihi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• ÇİLİNGİR CESUR, Sevgül (2017), Hitit Büyü Ritüelleri ve Segment Alanlarının Çözümlenmesi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Tarih Programı, Doktora Tezi, İzmir.
• ÇİLİNGİR CESUR, Sevgül (2020), Hititlerde Ritüel ve Büyü, İstanbul, Vakıfbank Kültür Yayınları.
• DARGA, Muhibbe (1985), Hitit Mimarlığı 1 (Yapı Sanatı-Arkeolojik ve Filolojik Veriler), İstanbul, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• DÖNMEZ, Sevgi (2013), Hitit Döneminde Anadolu’da Değişim Aracı Olarak Kullanılan Madenler, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Eskiçağ Tarihi Bilim Dalı, Doktora Tezi, Ankara.
• EĞİLMEZ, Mahfi (2005), Hitit Ekonomisi, İstanbul, Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları.
• FALAY, Burcu (2016), Hitit Toplumunda Din Anlayışı, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı, Dinler Tarihi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• HAAS, Volkert (1995), “Death and the Afterlife in Hittite Thought”, J. M. Sasson (ed.), Civilizations of the Ancient Near East III, pp. 2021–2030.
• HAAS, Volkert (2007), “Hittite Rituals against Threats And Other Diseases and Their Relationship to the Mesopotamian Traditions”, Disease in Babylonia, Cuneiform Monographs,V. 36, Editors: Finkel and Markham (Mark) Geller Leiden, Brill, pp. 100-119.
• HOFFNER, Harry A. (1998), Hittite Myths, Ed. Harry A. Hoffner, Gary M. Beckman, Scholars Press, Atlanta.
• KARAKÖZ, Kübra (2019), Eski Mezopotamya ve Anadolu’da (MÖ 2. Bin) Demon İnancı, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Tarih Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli.
• KASSIAN, Alexei S. (2000),Two Middle Hittite Rituals Mentioning fZiplantawija, Sister of the Hittite King mTuthalija II/I, Paleograph, Moscow.
• KISIKLI, Songül (2006), MÖ 2. Binde Orta Anadolu Madenciliği ve Orta Anadolu Ticaretinde Madenin Konumu, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Aydın.
• MURAT, Leyla (2012), “Hititlerde Su Kültü,” Tarih Araştırmaları Dergisi, 31/51, ss. 125-158.
• REYHAN, Esma (2002). Hitit Kaynaklarında Kizzuyatnalı Kadın Maştigga’ya ait Ritüel Metinler, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara.
• REYHAN, Esma (2003), “Hitit Büyü Ritüellerinin Uygulama Şekilleri Üzerine Bir İnceleme”, Archivum Anatolicum-Anadolu Arşivleri, C 6, S 2, ss. 111-142.
• REYHAN, Esma (2016), “Hitit Arşivlerinde Kizzuwatna Kökenli “Tanrıları Çağırma Ritüelleri”, TAD, 35/60, s.1-38.
• SAVAŞ, Savaş Özkan (2006), Çivi Yazılı Belgeler Işığında Anadolu’da (İ.Ö.2.Bin Yılında) Madencilik ve Maden Kullanımı, Ankara, TTK Yayınları.
• SEVİNÇ, Fatma (2007), Hititlerde Ölülere ve Yeraltı Tanrılarına Sunulan Kurbanlar, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Ankara.
• SIEGELOVÁ, JANA – HIDETOSHI TSUMOTO (2011), “Metals and Metallurgy in Hittite Anatolia”, Insights into Hittite History and Archaeology, Eds: H. Genz and D. P. Mielke, Peeters, Paris.
• SİR GAVAZ, Özlem (2011), Hitit Krallarının Kült Gezileri ve Tanrılar İçin Düzenledikleri Merasimler, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Eskiçağ Tarihi Bilim Dalı, Doktora Tezi, Ankara.
• SÜEL, Aygül (1986), “Belgelere Göre Hitit Tapınakları Nasıl Korunuyordu”, X. Türk Tarih Kongresi Bildirileri, Cilt, 2, Ankara, TTK, ss. 515-522.
• TURGUT, Murat (2018), Hitit Dini Ritüellerinde Kullanılan Objeler, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Tarih Bilim Dalı, Doktora Tezi, Konya.
• ÜNAL, Ahmet (2003), Hititler Devrinde Anadolu II, İstanbul, Arkeoloji ve Sanat Yayınları.