KAMU İÇ DENETÇİLERİNİN RİSK DEĞERLENDİRME FAALİYETLERİNE YÖNELİK BİR ÖNERİ: BULANIK ÇIKARIM SİSTEMLERİNİN KULLANILMASI

Yıl 2018, Cilt: 20 - MODAV 15. Uluslararası Muhasebe Konferansı Özel Sayısı, 33 - 65, 27.12.2018

Hakan Seldüz Nurullah Umarusman

Öz

5018 sayılı kanuna göre iç denetçilerin görevlerinden biri nesnel risk analizlerine dayanarak kamu idarelerinin yönetim ve kontrol yapılarını değerlendirmektir. Risk değerlendirmesinde bireysel önyargılardan kaynaklanan sübjektif davranışlar, denetimin felsefesiyle çelişmektedir. Riskin içerdiği belirsizliğe ve insan davranışlarına uygun olan bulanık çıkarım sistemleri objektif sonuçlar sağlayabilir. Bu çalışmada, Maliye Bakanlığı-İç Denetim Koordinasyon Kurulu-Kamu İç Denetiminde Risk Değerlendirme Rehberi’ndeki açıklamalardan hareketle hem geleneksel hem bulanık çıkarım yoluyla bir uygulama üzerinde karşılaştırma yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

iç denetim, risk değerlendirme, bulanık çıkarım sistemi

A PROPOSAL FOR RISK ASSESSMENT ACTIVITIES OF INTERNAL AUDITORS: USING FUZZY INFERENCE SYSTEMS

Öz

According to Law number 5018, assessing management and control structures of public administrations based on objective risk analyses is one of the duties of internal auditors. Subjective behaviors arising from individual prejudices are in contradiction with auditing philosophy. Fuzzy inference systems that are appropriate for uncertainty, which risk involves, and for human behaviors might provide objective results. In this study, a comparison of traditional and fuzzy inference methods is made over an application based on explanations in Ministry of Finance-the Internal Audit Coordination Board-Risk Assessment Guide for Public Internal Audit.

Anahtar Kelimeler

internal audit, risk assessment, fuzzy inference system

Kaynakça

• Akyel, R. 2010. “Türkiye’de İç Kontrol Kavramı, Unsurları ve Etkinliğinin Değerlendirilmesi”, Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. Yönetim ve Ekonomi, 17 (1), 83-97.
• Allegrini, M., G. D'Onza, L. Paape, R. Melville ve G. Sarens. 2006. “The European Literature Review on Internal Auditing”, Managerial Auditing Journal, 21 (8), 845-853.
• Arena, M., M. Arnaboldi ve T. Palermo. 2017. “The Dynamics of (Dis)integrated Risk Management: A Comparative Field Study”, Accounting, Organizations and Society, 62, 65-81.
• Bayrakçı, E. ve A. Demirel. 2017. “İç Denetimin Yapısal ve İşlevsel Sorunlarının Türkiye’deki Üniversiteler Bağlamında Analizi”, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 19 (33), 52-60.
• Can, A.V. 2010. “Krizin Muhasebesi ve Muhasebenin Krizi”, Mali Çözüm, 97, 21-47.
• COSO. 1992. Internal Control-An Integrated Framework. Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission, AICPA, Jersey City, NJ, USA.
• COSO. 2004. Enterprise Risk Management-Integrated Framework: Application Techniques, Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission, AICPA, Jersey City, NJ, USA.
• COSO. 2013. Internal Control-Integrated Framework: Executive Summary, Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission, AICPA, Jersey City, NJ, USA.
• Cömert, N. 2013. Denetim Süreci ve İç Kontrol, Denetim, 2. Baskı, Editör: Erdoğan, M.Eskişehir, Anadolu Üniversitesi, ISBN- 978-975-06-1272-5.
• Dabbağoğlu, K. 2009. “İç Kontrol Sistemi”, Journal of Qafqaz University, 26, 109-115.
• European Commission, 2006. Welcome to the World of PIFC Public Internal Financial Control. Publications Office. http://ec.europa.eu/budget/library/biblio/documents/ control/ brochure_pifc_en.pdf (Erişim Tarihi: 10.02.2018).
• Görmen, M. 2017. “Kamuda İç Denetim Performansının Ölçümünde Bir Model Önerisi:Dengeli Başarı Göstergesi (DBG) Yaklaşımı”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(3), 975-997.
• Güner, M. F. 2009. “Kamu İdarelerinin Etkin Yönetiminde İç Kontrol Uygulamalarının Rolü”,Maliye Dergisi, 157 (Temmuz-Aralık), 183-195.
• Hayne, C. ve C. Free. 2014. “Hybridized Professional Groups and Institutional Work: COSO and the Rise of Enterprise Risk Management”, Accounting, Organizations and Society, 39,309–330.
• İç Denetçilerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik. 12.07.2006 Tarih ve 26226 Sayılı Resmi Gazete.
• Kamu İç Denetim Rehberi. İç Denetim Koordinasyon Kurulu. Ankara: Eylül 2013.
• Kamu İç Denetiminde Risk Değerlendirme Rehberi. İç Denetim Koordinasyon Kurulu. http://www.idkk.gov.tr/Sayfalar/Mevzuat/Ucuncul%20Duzey%20Mevzuat/ RiskDegerlendirmeRehberi.aspx (Erişim Tarihi: 18.01.2018).
• Karacaer, S. ve N. İbrahimoğlu. 2003. “İşletme Yönetiminde Muhasebe Bilgi Sistemi, İç Kontrol, Verimlilik İlişkisi ve Önemi”, H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21 (1), 211-228.
• Karcıoğlu, R. ve E. Kurnaz. 2017. “Kamu Kurumlarında İç Denetim Faaliyetlerinin Yürütülmesinde Karşılaşılan Başlıca Sorunların Tespiti: Kamu İç Denetçilerine Yönelik Bir Araştırma”, İGÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (2), ICEFM 2017 Özel Sayısı, 67-88.
• Kesik, A. 2005. “5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu Bağlamında ve AB Sürecinde Türk Kamu İç Mali Kontrol Sistemi”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9, 94-114.
• Khaleghi, S., S. Givehchi ve S. Karimi. 2013. “Fuzzy Risk Assessment and Categorization, Based on Event Tree Analysis (ETA) and Layer of Protection Analysis (LOPA): Case Study in Gas Transport System”, World Applied Programming, 3, (9), 417-426.
• Kinney, W. R. 2003. Auditing Risk Assessment and Risk Management Processes, Research Opportunities in Internal Auditing, Editörler: Bailey, A., Gramling, A. ve Ramamoorti, S.Altamonte Springs, FL, USA : The Institute of Internal Auditors Research Foundation. ISBN 0-89413-498-1.
• Klir, G.J. ve B. Yuan. 1995. Fuzzy Set Theory: Foundations and Applications, New York, US:Prentice-Hall.
• Lai, Y.J. ve C.L. Hwang. 1992. Fuzzy Mathematical Programming. Berlin: Springer- Verlag.
• Lawry, J. 2006. “Vague Concepts and Fuzzy Sets”, Modelling and Reasoning with Vague Concepts. Studies in Computational Intelligence, Vol. 12. Boston, MA, US: Springer. ISBN-978-0-387-29056-0
• Mamdani, E. H. ve S. Assilian. 1975. “An Experiment in Linguistic Synthesis with a Fuzzy Logic Controller”, International Journal of Man- Machine Studies, 7, 1-13.
• Majumder, D., J. Debnathb ve A. Biswasb. 2013. “Risk Analysis in Construction Sites Using Fuzzy Reasoning and Fuzzy Analytic Hierarchy Process”, International Conference on Computational Intelligence: Modeling Techniques and Applications (CIMTA) 2013, Procedia Technology, 10, 604 – 614.
• Markowski, A. S. ve M.S. Mannan. 2009. “Fuzzy Logic for Piping Risk Assessment (pfLOPA)”, Journal of Loss Prevention in the Process Industries, 22, 921–927.
• Markowski, A. S., M.S. Mannan, A. Kotynia ve H. Pawlak. 2011. “Application of Fuzzy Logic to Explosion Risk Assessment”, Journal of Loss Prevention in the Process Industries, 24,780-790.
• Mustafa, M. A. ve J.F. Al-Bahar. 1991. “Project Risk Analytic Assessment Using the Hierarchy Process”, IEEE Transactions on Engineering Management, 38 (1), 46-52.
• Özkardeş, L. 2017. “Kurumsal Firmaların İç Kontrol, İç Denetim ve Riske Yaklaşımları”, Journal of Yasar University, 12 (47), 192-201.
• Power, M. 2013. “The Apparatus of Fraud Risk”, Accounting, Organizations and Society, 38, 525–543.
• Shang K. ve Z. Hossen. 2013. “Research Paper: Applying Fuzzy Logic to Risk Assessment and Decision-Making”, Casualty Actuarial Society, Canadian Institute of Actuaries, Society of Actuaries, 1-59. https://www.soa.org/Files/Research/Projects/research-2013-fuzzy-logic.pdf.
• Shevchenko, P. V. ve M.V. Wüthrich. 2006. “The Structural Modelling of Operational Risk via Bayesian inference: Combining Loss Data with Expert Opinions”, The Journal of Operational Risk 1(3), 3-26.
• Shapiro, A. F. ve M-C. Koissi. 2015. “Research Paper: Risk Assessment Applications of Fuzzy Logic”, Casualty Actuarial Society, Canadian Institute of Actuaries, Society of Actuaries, 1-112. https://www.soa.org/Files/Research/Projects/2015-risk-assess-apps-fuzzy-logic.pdfa (Erişim Tarihi: 20.02.2018).
• Şen Z. 2009. Bulanık Mantık İlkeleri ve Modelleme. Genişletilmiş 3. Baskı, İstanbul, Su Vakfı, Yayınları. ISBN-978-975-6455-42-5.
• Takagi, T. ve M. Sugeno. 1985. “Fuzzy Identification of Systems and Its Applications to Modeling and Control”, IEEE Transactions on Systems, Man and Cybernetics, 15(1), 116-132.
• Toroslu, M. V. 2014. Türk Ticaret Kanunu Kapsamında İç Kontrol ve İç Denetim. İstanbul,Vedat Kitapçılık.
• Türedi, H., Ü. Zor ve F. Gürbüz. 2015. “Risk Odaklı İç Denetim”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 66, 1-20.
• Usul, H., İ. Titiz ve B.A. Ateş. 2011. “İç Kontrol Sisteminin Kurumsal Yönetimin Oluşumundaki Etkinliği: Marmara Bölgesi Belediye İşletmelerine Yönelik Bir Uygulama”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 49, 48-54.
• Wu, W., G. Cheng, H. Hu ve Q. Zhou. 2013. “”Risk Analysis of Corrosion Failures of Equipment in Refining and Petrochemical Plants Based on Fuzzy Set Theory”, Engineering Failure Analysis, 32, 23–34.
• Zadeh, L.A. 1965. “Fuzzy Sets”, Information and Control, 8, 338-353.
• 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu. 24.12.2003 Tarih ve 25326 Sayılı Resmi Gazete.