BİR ENTELEKTÜEL GÖÇÜN ANATOMİSİ: FRİTZ NEUMARK TÜRK KAMU MALİ YÖNETİMİNİN ve DEVLET MUHASEBE SİSTEMİNİN İNŞASI

Yıl 2018, Cilt: 20 - MODAV 15. Uluslararası Muhasebe Konferansı Özel Sayısı, 92 - 106, 27.12.2018

Ceral Aldemir , Gülşah Atağan

Öz

Fritz Neumark’ın muhasebe düşüncesinin çağdaş anlayış içerisinde gelişmesine çeşitli yönlerden katkıları olmuştur. Neumark’ın katkıları, Alman etkisinde kalınan üçüncü dönem içerisinde ifade etmek mümkündür. Üçüncü dönem 1947 ve 1960 yılları arasına rastlamaktadır ve bu dönemde en önemli gelişme olarak da vergi reformunun gerçekleşmesi gösterilebilmektedir. Vergi reformunun gerçekleşmesinde de yine Alman etkisi yaşanmış ancak gerçekleşen aktarımın özellikle eğitim reformunda rol oynayan bilim adamları ile birlikte olmuştur. Neumark ve Almanya’da öğrenim gören hesap uzmanı Ali Alaybek’in vergi reformunda aktif rolleri olmuştur. Örneğin, 1949 yılında tamamlanıp 1950 yılında yürürlüğe girmiş bulunan vergi reformuna ilişkin mevzuat eskisine kıyasla daha çok geniş bir mükellef kitlesinin muhasebe konuları ile yakından ilgilenmesini gündeme getirmiştir. Bu reform ile birlikte gelen bazı hükümlerin muhasebe üzerindeki etkileri günümüzdeki muhasebe uygulamalarının temelini atmıştır. Bu çalışmada Neumark tarafından yayınlanan raporlar ve çalışmalar esas alınarak Türk kamu mali yönetiminin ve devlet muhasebe sisteminin vergi temelli nasıl inşa edildiği dönemin kamu politikaları bağlamında ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Fritz Neumark, reform, muhasebe sistemleri, kurumsal dönüşüm

AN ANOTOMY OF AN INTELLECTUAL MIGRATION: FRITZ NEUMARK THE CONSTRUCTION OF TURKISH PUBLIC FINANCIAL MANAGEMENT AND STATE ACCOUNTING SYSTEM

Öz

Fritz Neumark has contributed in various ways to the development of accounting thinking in contemporary understanding. Neumark's contributions can be expressed in the third semester, under German influence. The third period is between 1947 and 1960, and the most important development in this period is the realization of tax reform. In the realization of the tax reform, there was also German influence, but the actual transfer took place especially with the scientists who played a role in education reform. Neumark and accountant Ali Alaybek, who studied in Germany, have been active in tax reform. For example, the legislation on tax reform, which was completed in 1949 and entered into force in 1950, has brought to the agenda that a larger amount of taxpayers are interested in accounting issues. The effects on accounting of some of the provisions that came with this reform laid the foundations of today's accounting practices. In this study, based on the reports and studies published by Neumark, the way in which the Turkish public financial management and the state accounting system are constructed on a tax basis will be discussed in the context of public policy.

Anahtar Kelimeler

Fritz Neumark, reform, accounting systems, institutional transformation

Kaynakça

• Açıkmeşe, S. A. 2004. “Uluslararası İlişkiler Teorileri Işığında Avrupa Bütünleşmesi”, Uluslararası İlişkiler, 1 (1), 1-32.
• Afşar, Ö. A. 2017. “Rasyonel Kurumsalcılık ve Sosyolojik Kurumsalcılık Açısından Avrupalılaşma Yaklaşımı”, Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 17, 65-84.
• Akçay, S. 2017. “Kamu Mali Yönetiminde Devlet Muhasebesinin Rolünün Etkinleştirilmesi Çabaları Ve Bütünleşik Yeni Devlet Muhasebesine Geçiş”, International Journal of Disciplines Economics & Administartive Sciences Studies, 3 (3), 162-176.
• Altıparmak, A. 2002. “Türkiye’de Devletçilik Döneminde Özel Sektör Sanayiinin Gelişimi”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (13), 35-59.
• Andic, F., A. Reisman. 2007. Migration and Transfer of Knowledge: Refugees from Nazism and Turkish Legal Reform.
• Arıkan, Y., B. Güvemli. 2013. “Türkiye‟de Muhasebe Mesleğinin Gelişimi ve İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası”, MUFTAV Dergisi, Sayı: 5, 33-67.
• Boratav, K. 2006. Türkiye iktisat tarihi, 1908-2007. İmge kitabevi.
• Buyruk, Ö. 2012. “Türk Vergi Tarihinde 1950 Büyük Vergi Reformu: Nedenleri, Temelleri ve Getirdikleri”, Vergi Dünyası, Ağustos Sayısı, Erişim Tarihi: 14.06.2018, Erişim yeri: http://www.vergidunyasi.com.tr/Makaleler/5907
• Demirci, A. G. 2015. “Devlet Muhasebesinin Türkiye’deki Tarihsel Gelişimi Ve Tahakkuk Esaslı Devlet Muhasebesinin Karşılaştırmalı Olarak Analizi”, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Yönetimi ABD, Yönetim Organizasyon Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Devlet Planlama Teşkilatı, VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planı, Kamu Mali Yönetiminin Yeniden Yapılandırılması ve Mali Saydamlık Özel İhtisas Komisyonu Raporu, (2000).
• Dişli, M., M. İpek ve B. Aydın. 2007. Merkezi Yönetim Muhasebesi, Ankara.
• Gökçen, G. 2003. Devlet Muhasebesi Teori Uygulamalar Önerileri, Ankara.
• Güvemli, O. 2001. Türk Devletleri Muhasebe Tarihi Cumhuriyet Dönemi XX. Yüzyıl, İstanbul: Proje Danış A.Ş.
• Güvemli, O., A. Aytulun, A. ve B. Şişman. 2013.“ Türkiye‟de Muhasebe Mesleğinin Gelişmesi ve İlk Meslek Örgütlenmesi: Türkiye Muhasebe Uzmanları Derneği-1942”, MUFTAV Dergisi, Sayı: 4, 19-49.
• Hall, P. A. and R.C. Taylor. 1996. “Political Science and the Three New Institutionalisms”. Political Studies, 44 (5), 936-957.
• http://www.idarehukuku.net
• Karaarslan, E. 2002. “Tahakkuk Esaslı Muhasebe ve Devlet Hesaplarında Şeffaflık,” Mali Kılavuz Dergisi, No. 15.
• Karaaslan, E. 2005. “Devlet Muhasebesi Olgusu ve Ülkemizde Devlet Muhasebesi Standartları”, TÜRMOB Yayın: 276, Ankara.
• Karaarslan, E. 2006. Ülkemizde Devlet Muhasebesinin Serüveni. http://www.erkankaraarslan.org/wp-content/uploads/2012/10/20.3-%C3%9CLKEM%C4%B0ZDE-DEVLET-MUHASEBES%C4%B0N%C4%B0N-SER%C3%9CVEN%C4%B0.pdf.
• Koç, O. ve A. Kıray. 2012. “Kamu Örgütlerinin Değişiminde Kurumsal Çevreyi Oyuna Sokmak:Ptt Örneğinde Nitel Bir Araştırma”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22 (2), 219-237.
• Neumark, F. 1946. “Türkiye’de ve Yabancı Memleketlerde Gelir Vergisi”, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul, 1946, 272-273.
• Neumark, Fritz. 2017. Boğaziçi’ne Sığınanlar, Çeviren: Şefik Alp Bahadır, Birinci Baskı,İstanbul: Kopernik Kitap Yayıncılık Hizmetleri Sanayi Ticaret Ltd. Şti.
• Öz, A. E. 2007. “Devlet Muhasebesi İle İlgili Yeni Yasal Düzenlemeler Ve Tekdüzen Muhasebe Sistemi İle Uyumlaştırma Çalışmalarının İncelenmesi Ve Değerlendirilmesi”, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Muhasebe Bilim Dalı, Ankara.
• Öz, E. ve F. Çevikcan. 2010. “Vergi Kanunlarıyla Getirilen Düzenlemelerin Muhasebe Uygulamalarına Etkisi”, Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 2 (1), 113-128.
• Scott, W. R. 2003. Organizations: Rational, Natural and Open Systems, New Jersey: Prentice Hall.
• Steinmo, S. 2008. Historical Institutionalism. In Approaches and Methodologies in the Social Sciences: A Pluralist Perspective, Edited by Donatella Della Porta and Michael Keating. New York: Cambridge University Press, 118-138.
• Şahin, O. ve A. İ. Büyükkurt. 2016. “Gelir Vergisinin Ortaya Çıkışı ve Türkiye’de Gelir Vergisine Geçiş Döneminde Yaşanan Tartışmalar” Erişim tarihi: 14.06.2018 https://s3.amazonaws.com/academia.edu.documents/35265405/3_PDF.pdf?AWSAccessKeyId=AKIAIWOWYYGZ2Y53UL3A&Expires=1529182988&Signature=u9uaWaOiTd0cYPIuOmYOQZouQGo %3D&response-content-disposition=inline%3B%20filename%3DGELIR_VERGISININ_ORTAYA_CIKISI_VE_TURKIY.pdf
• Taş, R. 1995. “Türk Mali Sisteminin Uzun Dönem (1923-1980) Gelişiminin Yapısal Ve Oransal Analiz Yöntemleriyle Değerlendirilmesi” Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 50 (01).
• Thoenig, JC. 2003. Institutional Theories and Public Institutions: Traditions and Appropriateness. Peters Guy and Jon Pierre. Sage, pp.22, 2003, Handbook of Public Administration.
• Uçma, T. 2012. “Türkiye’deki Muhasebe Sisteminin Gelişiminin Kurumsal Teori Çerçevesinde Açıklanması”, Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, Mufad Yayınları, Sayı: 2,Ocak, 145-178.
• Yıldırım, Z. Ve Ö. Çetinkaya. 2006. Devlet Muhasebesi Teori ve Uygulama, Bursa