İÇ VE BAĞIMSIZ DENETÇİLER ARASINDAKİ İLİŞKİLERİN, ÜST YÖNETİM DESTEĞİNİN VE İÇ DENETİMİN BAĞIMSIZLIĞININ İÇ DENETİMİN ETKİNLİĞİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

Yıl 2018, Cilt: 20 - MODAV 15. Uluslararası Muhasebe Konferansı Özel Sayısı, 590 - 613, 27.12.2018

Gökhan Özer , Mehmet Günlük , Kübra Okutan

Öz

Bu çalışmada iç ve bağımsız denetçiler arasındaki ilişkilerin, üst yönetimin desteğinin ve iç denetimin bağımsızlığının iç denetimin etkinliği üzerindeki etkisi araştırılmaktadır. Geliştirilen modelin değişkenlerine dayalı olarak oluşturulmuş anket, İstanbul’da faaliyet gösteren iç denetimi bulunan ve bağımsız denetim yaptırma zorunluluğuna sahip olan 81 firmaya uygulanmıştır. Yapılan analiz sonuçları; iç denetimin bağımsızlığı ve iç denetime üst yönetim desteğinin iç denetimin etkinliğini anlamlı bir biçimde etkilediği, buna karşın iç ve bağımsız denetçiler arasındaki ilişkilerin iç denetimin etkinliğine herhangi bir katkısının olmadığı sonucunu ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Denetçiler, İç Denetim, İç Denetimin Bağımsızlığı, Üst Yönetim Desteği, İç Denetimin Etkinliği

THE EFFECTS OF THE RELATIONSHIP BETWEEN INTERNAL AND EXTERNAL AUDITORS, MANAGEMENT’S SUPPORT AND THE INDEPENDENCE OF THE INTERNAL AUDITORS ON INTERNAL AUDIT EFFECTIVENESS

Öz

In this study, it is aimed to investigate the effect of some factors such as the relationship between internal and external auditors, the support of senior management and the independence of internal audit on internal audit effectiveness. The questionnaire, which is based on the variables of the developed model, has been applied to 81 firms in İstanbul who have internal audit and the obligation to carry out external audits. Results of the analysis show that the independence of the internal audit and the support of senior management significantly affect the effectiveness of the internal audit, and the relations between the internal and external auditors do not contribute any contribution to the internal audit effectiveness.

Anahtar Kelimeler

Auditors, internal audit, independence of internal audit, management support, internal audit effectiveness

Kaynakça

• Ahmad, H., R. Othman ve K. Jusoff. 2009. “The effectiveness of internal audit in Malaysian public sector”, Journal of Modern Accounting and Auditing, 5 (9), 53–62.
• Akyel, R. 2010. “Yönetimde İç Kontrol, İç Denetim ve Dış Denetim Fonksiyonlarının Birbirleri İle İlişkileri ve Türk Kamu Yönetiminde Uygulanmalarının Değerlendirilmesi”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19 (3), 1-22.
• Alagöz, A. 2008. “İşletmelerde İç Kontrol Sisteminin Önemi ve Denetim Komiteleri İle İç Denetim Birimi İlişkisinin Hata ve Hilelerin Önlenmesindeki Rolü”, Güncel İşletmecilik Konuları, Ed. Zeki DOĞAN ve Mehmet Emin İNAL, Tablett Yayınları, 95-126.
• Al-Garni, A. 2008. “Government auditing in Saudi Arabia: Auditors’ opinion in the General Audit Bureau”, Institute of Public Administration, 48 (1), 39–79.
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S., ve Yıldırım, E. 2005. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, İstanbul, Sakarya Kitabevi Yayınları.
• Alzeban, A., ve D. Gwilliam. 2014. “Factors affecting the internal audit effectiveness: A survey of the Saudi Public sector”, Journal of International Accounting, Auditing, and Taxation, 23,74-86.
• Apostolou, B., W.R. Pascwah ve J.R. Strawscr. 1993. “The Effects of Senior Internal Auditor Behaviour on Staff Performance and Satisfaction”, Accounting and Business Research, 23: 90, 110-122.
• Arena, M., ve G. Azzone. 2009. “Identifying organizational drivers of internal audit effectiveness”, International Journal of Auditing, 13, 43–60
• Asairy, S. 1993. Evaluating the extent of effectiveness of internal auditing: An applied study on the Saudi joint stock companies (Masters dissertation). Saudi Arabia: King Abdulaziz University.
• Ayyıldız, S. Ü., M. Günlük, M. ve S. Erbey. 2006. “Muhasebe Öğretim Elemanlarının Uzaktan Eğitim ve Uzaktan Muhasebe Eğitimine Yönelik Tutumları Üzerine Bir Araştırma”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 32, 85-97.
• Baheri, J., Sudarmanto ve I.S. Wekke. 2017. “The Effect of Management Support to Effectiveness of Internal Audit for Public Universities”, Journal of Engineering and Applied Sciences, 12:1696-1700.
• Bilgin N. 2005. Tarımsal Kooperatiflerde Güven Duygusunun Ortakların Kooperatife Bağlılıkları ve Performans Algılarına Etkisi: Tariş’te Bir Uygulama (Doktora Tezi), Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gebze/KOCAELİ
• Brierley, J., H. El-Nafabi ve D. Gwilliam. 2003. “An examination of internal audit in the Sudanese public sector”. Research in Accounting in Emerging Economies, 5, 177–195.
• Brislin, R.W. 1970. “Back-translation or cross-cultural research”, Journal of Cross-Cultural Psychology, 1, 185-216.
• Bülbül, S. 2001. Çözümsel İstatistik, İstanbul, Alfa Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş. 2009. Veri Analizi El Kitabı, Pegem A. Yayıncılık, Ankara.
• Carmichael, D.R., J.J. Willingham ve C.A. Schaller. 1996. Auditing concepts and methods. A Guide to current theory and practice, 6th edition, McGraw-Hill ed.
• Ceyhan, İ.F. 2010. İç Denetim ve Kurumsallaşma (Y. Lisans Tezi), Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Chun, C. 1997. “On the functions and objectives of internal audit and their underlying conditions”, Managerial Auditing Journal, 12 (4/5), 247-250.
• Cohen, A. ve G. Sayag. 2010. “The effectiveness of internal auditing: An empirical examination of its determinants in Israeli organizations”, Australian Accounting Review, 20 (3), 296–307.
• Cristina, B.A ve P. Cristina. 2009. “Measuring and assessment of internal audit’s effectiveness”, Annals of Faculty of Economics, 3 (1), 784-790.
• Çıtak, N. 2009. “Yaratıcı Muhasebe Hileli Finansal Raporlama mıdır?”, Mali Çözüm Dergisi, 91, 81-109.
• Dittenhofer, M. 2001. “Internal audit effectiveness: An expansion of present methods”, Managerial Auditing Journal, 16(8), 443–450.
• Drogalas G, S. Alampourtsidis ve A. Koutoupis. 2014. “Value-added approach of Internal Audit in the Hellenic Police”, Corporate Ownership Control, 11 (4), 692-698.
• Drogalas, G., T. Karagiorgos ve K. Arampatzis. 2015. “Factors associated with Internal Audit Effectiveness: Evidence from Greece”, Journal of Accounting and Taxation, 7 (7), 113-122.
• Erkan, M. ve N. D. Arıcı. 2011. “Hata ve Hile Denetimi: Sermaye Piyasası Kuruluna Kayıtlı Halka Açık Anonim Şirketlere İlişkin Düzenlemeler”, Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, 33, 29-43.
• Ertekin, K. 2017. “Bağımsız Denetimde Bir Dönüm Noktası: Enron Olayı ve Sarbanes - Oxley Yasası”, Mali Çözüm Dergisi, Mayıs-Haziran, 101-119.
• Geretya, M. ve K. Lehnb. 1997. “The Causes and Consequences of Accounting Fraud”, Managerıal and Decision Economıcs, 18: 587–599.
• Goodwin, J. 2004. “A comparison of internal audit in the private and public sectors”, Managerial Auditing Journal, 19(5), 640-50.
• Gönen, S. 2009. “İç Kontrol Sisteminin Unsurlarından Kontrol Ortamının İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma”, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 1, 192-217.
• Gramling, A., M. Maletta, A. Schneider ve B. Church. 2004. “The role of the internal audit function in corporate governance: A synthesis of the extant internal auditing literature and directions for future research”, Journal of Accounting Literature, 23, 194–244.
• Gwilliam, D. ve h. El-Nafabi. 2002. “The possibility of transition to public sector modern auditing techniques and procedures found in developing countries; the case of Sudan”, Accounting Research, The Saudi Accounting Association, 6 (2), 161–196.
• Haimon, Z. 1998. Evaluating the effectiveness of internal auditing in municipalities in Israel (Ph.D. thesis). UK: City University Business School
• Hay, D., R.W. Knechel ve H. Ling. 2008. “Evidence on the impact of internal control and corporate governance on audit fees”, International Journal of Auditing, 12, 9-24.
• İslamoğlu, A.H. ve Ü. Alnıaçık. 2016. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. 5. Baskı, Beta Basım A.Ş.
• Jameson M.A. 1988. Practical guide to creative accounting. London: Kogan Page; 1988
• Josheski, D. ve B. Jovanova. 2012. “External audit and relation between internal auditors, supervisory body and external auditors of the banking sector in the Republic of Macedonia”, MPRA Paper No. 39754, Online at https://mpra.ub.uni-muenchen.de/39754/
• Kalaycı, S. 2006. Faktör Analizi, SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, Editör: S. Kalaycı, Ankara, Asil Yayınları.
• Kalkınoğlu, M. 2003. “İç Kontrol Sistemi”. Vergi Dünyası, 265, 70-78.
• Karagiorgos T, G. Drogalas, I. Eleftheriadisve P. Christodoulou. 2009. “Efficient Risk Management and Internal Audit”, International Journal of Management Research and Technology, 3 (2), 429-436.
• Kinney, W. 2000. “Research opportunities in internal control quality and quality assurance”, Auditing, 19, 83-90.
• Kinney, W. 2001. “Accounting scholarship: what is uniquely ours?”, Accounting Review.76, 275-284.
• Kline, R.B. 2005. Principles and practice of structural equation modeling (2nd ed.). New York: The Guilford Press
• Korkmaz, U. 2007.Küçük, E. ve Ş. Uzay. 2009. “Hileli Finansal Raporlamanın Oluşumu ve Doğurduğu Sorunlar”. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32. 239-258.
• Mc Gorry, S.Y. 2000, “Measurement in a cross-cultural environment: survey translation issues”, Qualitative Market Research: An International Journal, 3 (2), 74-81.
• Melville, R. 2003. “The contribution internal auditors make to strategic management”, International Journal of Auditing, 7 (3), 209-222.
• Mihret, D.G. ve A.W. Yismaw. 2007. “Internal audit effectiveness: An Ethiopian public sector case study”, Managerial Auditing Journal, 22 (5), 470–484.
• Mohamud, A.I. ve D.M. Salad. 2013. “Internal auditing and operational risk management for some selected remittance companies in Mogadishu Somalia”, African Journal of Business Management, 7 (35), 3374-3380.
• Mulugeta S. 2008. Internal Audit: Report ingrelationship in Ethiopian public enterprises (Y. Lisans Tezi), Addis Ababa University, Faculty of Business and Economics Department of Accounting.
• Munro, L. ve J. Stewart. 2011. “External auditors’ reliance on internal auditing: further evidence”, Managerial Auditing Journal, 26 (6), 464-481.
• Nagy, A.L. ve W.J. Cenker. 2002. “An assessment of the newly defined internal audit function”, Managerial Auditing Journal, 17 (3), 130-137.
• Norusis, M. P. (1993). SPSS for Windows. Base System. Chicago: SPSS Inc.
• Okutan, K. 2016. İç Denetimin Etkinliğini Etkileyen Faktörler (Y. Lisans Tezi), İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı
• Özbek, Ç. 2012. Kurumsal Yönetim, Risk Yönetimi, İç Kontrol,1. Baskı, İstanbul, Türkiye İç Denetim Enstitüsü Yayınları.
• Özbirecikli, M. 2006. “Bağımsız Denetçinin Müşteri Firmanın Yolsuzluk Eylemi Karşısındaki Tutumu: Şirket Yolsuzluk Vakaları ve Yasal Düzenlemeler Çerçevesinde Bir İnceleme”, Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, 5(18),1-18.
• Özdamar, K. 2002. Paket Programlar ile İstatistiksel Veri Analizi (çok değişkenli analizler), İstanbul, Kaan Kitabevi.
• Özkul, F. U. ve P. Pektekin. 2009. “Muhasebe Yolsuzluklarının Tespitinde Adli Muhasebecinin Rolü ve Veri Madenciliği Tekniklerinin Kullanılması”, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 11 (4), 57-88.
• Ravichandran, T. ve R. Arun. 1999. “Total Quality Management in Information Systems Development: Key Constructs and Relationship”, Journal of Management Information Systems, 16 (3), 119-156.
• Rezaee, Z. 2005. “Causes, Consequences, and Deterence of Financial Statement Fraud”, Critical Perspectives on Accounting, 16 (3), 280–290.
• Roth, J ve D. Espersen. 2002. “Internal Auditors Role in Corporate Governance”, Institute of Internal Auditors Research Foundation, Altamonte Springs, Florida.
• Sarens, G. ve I. De Beelde. 2005. “Internal auditors‟ perception about their role in risk management: a comparison between US and Belgian companies”, Managerial Auditing Journal. 21 (1), 63-80.
• Sawyer, L.B. 1995. “An internal audit philosophy”, The Internal Auditor, 52 (4), 46-55.
• Sevim, Ş. ve A. Eliuz. 2007. “Denetim Komitelerinin İç Denetimin Etkinliği Üzerindeki Rolleri ve İMKB’de Bir Araştırma”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 36, 60-70.
• Sharma, S. 1996. Applied multivariate techniques. John Wiley&Sons Inc., New York.
• Simunic, Da. 1984. “Audıtıng, Consultıng, and Audıtor Independence”, Journal of Accounting Research, 22 (2), 679-702.
• Spira, LF ve M. Page. 2003. “Risk management: The reinvention of internal control and the changing role of internal audit”, Accounting, Auditing and Accountability Journal, 16 (4), 640-661.
• Stern, G. M. 1994. “15 ways internal auditing departments are adding value”, Internal Auditor, 51 (2), 30-33.
• Tuan, K. 2015. “İç Denetçi ve Bağımsız Denetçi Arasındaki Koordinasyon ve İşbirliğinin Denetim Standartları Açısından Değerlendirilmesi”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3 (18), 319-329.
• Tuan, K. ve M. Ü. Memiş. 2007. “İç Denetimin Yönetim Fonksiyonlarının Yerine Getirilmesindeki Rolü”. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 35, 1-14.
• Ufuk, U. 2016. Bağımsız Denetim ve İç Kontrol Etkileşimi: İç Kontrol Eksikliklerinin Üst Yönetimden Sorumlu Olanlara ve Yönetime Bildirilmesi Durumu (Y. Lisans Tezi), Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı
• ULUSLARARASI İÇ DENETİM STANDARTLARI (UİDS), 2016, İç Denetçiler Enstitüsü
• Usul, H., İ. Titiz ve B. Ateş. 2011. “İç Kontrol Sisteminin Kurumsal Yönetimin Oluşumundaki Etkinliği: Marmara Bölgesi Belediye İşletmelerine Yönelik Bir Uygulama”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 49, 48-54.
• Uyar, M. 2018. “Muhasebe Denetimi ve İç Kontrol Sisteminin İşletmelerde İnovasyon Yapma Yeteneğine Etkileri Üzerine Ampirik Bir İnceleme”, İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (1), 149-168.
• Uysal, Ö. Ö. 2004. “Sarbanes Oxley Yasası ve Sermaye Piyasası ve Borsa Kurulunun Düzenlemeleri Açısından Bağımsız Denetim Olgusu”, Muhasebe ve Denetime Bakış,17-30.
• Uzay, Ş. 1999. “İşletmelerde İç Kontrol Sistemini İncelemenin Bağımsız Dış Denetim Karar Sürecindeki Yeri ve Türkiye’deki Denetim Firmalarına Yönelik Bir Araştırma”. Sermaye Piyasası Kurulu. Yayın No:132, Ankara.
• Van der Schyf, D.B. 2000. “Obstacles in Establishing and Operating a Public Sector Internal Auditing Function in a Developing Country: The South African Experience”, Meditari Accountancy Research, 8 (1), 145-181.
• Van Gansberghe, C. 2005. “Internal auditing in the public sector: A consultative forum in Nairobi, Kenya, shores up best practices for government audit professionals in developing nations”, Internal Auditor, 62 (4), 69–73.
• Wang, X. 1997. “Development trends and future prospects of internal audit”, Managerial Auditing Journal, 12 (4/5), 200-204.
• Yee, C.S.L., A. Sujan, K. James ve J.K.S. Leung. 2008.“Perceptions of Singaporean Internal Audit Customers Regarding the Role and Effectiveness of Internal Audit”, Asian Journal of Business and Accounting, 1 (2), 147-174.
• Zhang, Y., J. Zhou ve N. Zhou. 2007. “Audit committee quality, auditor independence and internal control weaknesses”, Journal of Accounting and Public Policy, 26 (3), 300-327.