ENTELEKTÜEL SERMAYE FİRMA FİNANSAL PERFORMANS İLİŞKİSİ: BIST SINAİ ENDEKSİ FİRMALARI ÜZERİNE BİR EKONOMETRİK ANALİZ

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 1, 70 - 97, 31.03.2023

Reşat Sakur , Bener Güngör

https://doi.org/10.31460/mbdd.1081481

Cited By: 2

Öz

Bilgi temelli sermaye olarak ifade edilen entelektüel sermaye işletmelerin bilançolarında görünmeyen maddi olmayan varlıklardan oluşmaktadır. İnsan sermayesi, yapısal sermaye ve müşteri sermayesi olarak üç bileşenden meydana gelen entelektüel sermaye ölçülebilir hale getirilerek işletmelere rekabet avantajı sağlamıştır. Çalışmada, Borsa İstanbul Sınai endeksinde yer alan 177 firmadan, 2008-2015 yılları verisine ulaşılabilen 102 firmanın entelektüel sermaye finansal performans ilişkisi, alt sektörler bazında ve panel veri analizi yöntemi ile analiz edilmiştir. Çalışma sonucunda, entelektüel sermayenin finansal performans üzerinde genel olarak olumlu bir etkiye sahip olduğu, sektör firmalarının insan sermayesine önem verdikleri fakat yapısal sermayenin işletmelerde yeterli düzeyde olmadığı sonuçlarına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Entelektüel Sermaye, BIST SINAI endeksi, VAIC Yöntemi, Panel Veri Analizi

THE RELATIONSHIP BETWEEN INTELLECTUAL CAPITAL AND FIRM FINANCIAL PERFORMANCE: AN ECONOMETRIC ANALYSIS ON BIST SINAI INDEX FIRMS

Öz

Intellectual or knowledge-based capital is an intangible asset that does not appear on the balance sheets. It consists of human, structural and customer capital components, is measurable, and has been providing a competitive advantage to businesses. In the study, the intellectual capital-financial performance relationship of 102 Borsa Istanbul Industrial Index companies with available data is analyzed on the basis of sub-sectors, by panel data analysis method, for the years 2008-2015. The results show that intellectual capital has a positive effect on financial performance, companies attach importance to human capital, but structural capital is not yet at a sufficient level in enterprises.

Anahtar Kelimeler

Intellectual Capital, BIST Industrial Index, VAIC Method, Panel Data Analysis

Kaynakça

• Adesina, K.S. (2019). Bank Technical, Allocative and Cost Efficiencies in Africa: The Influence of Intellectual Capital. The North American Journal of Economics and Finance, 48, 419-433. https://doi.org/10.1016/j.najef.2019.03.009
• Akbulut, G., Hüseyni, İ., & Eren, M. (2013). 2008 Küresel Krizi ve OECD Ülkelerinin Veri Zarflama Analizi Tekniği ile Kaynak ve Ölçek Etkinlikleri Analizi, Euroasian International Conferance in Russia, 2-10. https://hdl.handle.net/20.500.12440/521
• Akgüç, Ö. (2010). Finansal Yönetim, (8. Baskı). İstanbul: Avcıol Basım Yayın.
• Altan, S. (2014), Entelektüel Sermaye ve Okul Performansı: Özel Ortaokullarda Bir Araştırma, (Yayın No.376564) [Doktora Tezi, Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Altunoğlu, A.E. (2012). Konaklama İşletmelerinde Entelektüel Sermaye Bileşenlerinin İncelenmesi: Kuşadası Örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 26(2), 297-312. https://dergipark.org.tr/en/pub/atauniiibd/issue/2705/35564
• Andreeva, T., & Garanina, T. (2016). Intellectual Capital Elements Interaction and Company Financial Performance: Evidence from Russia. In ECIC2016-Proceedings of the 8th European Conference on Intellectual Capital: ECIC2016 (p. 19), Academic Conferences and Publishing Limited.
• Bharathi K.G. (2008). Intellectual Capital and Corporate Performance in Indian Pharmaceutical Industry. Journal of Intellectual Capital, 9(4), 684-704. https://doi.org/10.1108/14691930810913221
• Bontis, N. (1998). Intellectual Capital: An Exploratory Study that Develops Measures and Models. Management Decision, 36(2), 63-76. https://doi.org/10.1108/00251749810204142
• Bozbura, F.T., & Toraman, A. (2010). Türkiye'de Entelektüel Sermayenin Ölçülmesi ile İlgili Model Çalışması ve Bir Uygulama. İTÜ Dergisi/d, 3(1), 55-66. http://itudergi.itu.edu.tr/index.php/itudergisi_d/article/view/709
• Chen Goh, P. (2005). Intellectual Capital Performance of Commercial Banks in Malaysia. Journal of Intellectual Capital, 6(3), 385-396. https://doi.org/10.1108/14691930510611120
• Clarke, M., Seng, D., & Whiting, R.H. (2011). Intellectual Capital and Firm Performance in Australia. Journal of Intellectual Capital, 12(4), 505-530. https://doi.org/10.1108/14691931111181706
• Çetin, A. (2005). Entelektüel Sermaye ve Ölçülmesi, Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, 20(1), 373-385. https://dergipark.org.tr/en/pub/muiibd/issue/482/4197
• Dženopoljac, V., Janoševic, S., & Bontis, N. (2016). Intellectual Capital and Financial Performance in The Serbian ICT Industry. Journal of Intellectual Capital, 17(2), 373-396. https://doi.org/10.1108/JIC-07-2015-0068
• Ekim, N., Acar, M., & Uçan, O. (2019). Entelektüel Sermayenin Finans Sektöründe Değer Yaratmadaki Rolü: Türk Bankacılık Sektöründe Bir Araştırma. Verimlilik Dergisi, 4, 37-63. https://dergipark.org.tr/en/pub/verimlilik/issue/49238/428148
• El-Bannany, M. (2008). A study of Determinants of İntellectual Capital Performance in Banks: the UK Case. Journal of İntellectual Capital, 9(3), 487-498. https://doi.org/10.1108/14691930810892045
• Elmas, B., & Gözel, M. (2020). Sermaye Yapısı ve Firma Performansı İlişkisi: BİST Otomotiv Sektörü Üzerine Ampirik Bir Çalışma. Bingöl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(2), 219-235. https://doi.org/10.33399/biibfad.763864
• Firer, S., & Mitchell Williams, S. (2003). Intellectual Capital and Traditional Measures of Corporate Performance. Journal of Intellectual Capital, 4(3), 348-360. https://doi.org/10.1108/14691930310487806
• Firer, S., & Stainbank, L. (2003). Testing The Relationship Between Intellectual Capital and A Company’s Performance: Evidence from South Africa. Meditari Accountancy Research, 11(1), 25-44. https://hdl.handle.net/10520/EJC72462
• Genç, A.K. (2018), Entelektüel Sermaye ve Büyük Ölçekli İşletmelerin Katma Değerine Etkisi: Türkiye’de Bir Araştırma. (Yayın No:516770) [Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. YÖK Ulusal Tez Merkezi https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Ghosh, S.K., & Mondal, A. (2009). Intellectual Capital and Financial Performance: Evidence from the Indian Banking Industry. [Conference Presentation] In Proceedings of the 1st European Conference on Intellectual Capital: ECIC (p. 217). Academic Conferences Limited. https://doi.org/10.1108/14691931311323887
• Görmüş, Ş.A., & Erem, I. (2014). Entelektüel Sermaye ve Unsurlarının Finansal Performans Üzerine Etkisi; Bilişim Sektöründe Bir İnceleme, Finans ve Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, 51(592), 65-82. https://app.trdizin.gov.tr/publication/paper/detail/TVRjNU1EWTJOZz09
• Gülhan, Ü., & Uzunlar, E. (2011). Bankacılık Sektöründe Kârlılığı Etkileyen Faktörler: Türk Bankacılık Sektörüne Yönelik Bir Uygulama. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(1), 341-368. https://dergipark.org.tr/en/pub/ataunisosbil/issue/2827/38307
• Güney, Y. (2011), Entelektüel Sermaye Ölçüm Yöntemleri: İMKB'de İşlem Gören Bilişim Sektörü İşletmeleri Üzerine Bir Uygulama. (Yayın No: 285844) [Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi SBE]. YÖK Ulusal Tez Merkezi https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Güngör, B., & Kaygın, C.Y. (2015). Dinamik Panel Veri Analizi ile Hisse Senedi Fiyatını Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(9), 149-168. https://dergipark.org.tr
• Johnson, W.H. (1999). An Integrative Taxonomy of Intellectual Capital: Measuring The Stock and Flow of Intellectual Capital Components in The Firm. International Journal of Technology Management, 18(5-8), 562-575. https://www.inderscienceonline.com/doi/abs/10.1504/
• Joshi, M., Cahill, D., Sidhu, J., & Kansal, M. (2013). Intellectual Capital and Financial Performance: An Evaluation of The Australian Financial Sector. Journal of Intellectual Capital, 14(2), 264-285. https://doi.org/10.1108/14691931311323887
• Karacan, S., & Ergin, E. (2011). Bankalarin Entelektüel Sermayesi ile Finansal Performansi Arasindaki Iliski/Intellectual Capital and Financial Performance in the Banking Sector. Business and Economics Research Journal, 2(4), 73. https://ideas.repec.org/a/ris/buecrj/0065.html
• Kayalı, C.A., Yerel, A.N., & Ada, Ş. (2007). Entelektüel Katma Değer Katsayısı Yöntemi Kullanılarak Entelektüel Sermayenin Firma Değeri Üzerindeki Etkisinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma. Yönetim ve Ekonomi, CB Ün, 14(1), 67-90. https://dergipark.org.tr/tr/pub/yonveek/issue/13686/165619
• Korkmaz, T., Yıldız, B., & Gökbulut, R.İ. (2010). Testing the Validity of CAPM in ISE National 100 Index with Panel Data Analysis. Istanbul University Journal of the School of Business, 39(1), 95-105. https://avesis.istanbul.edu.tr/yayin
• Kurgun, O., & Akdağ, G. (2013). Entelektüel Sermaye ve Örgüt Performansı İlişkisi: Akdeniz Bölgesindeki Otel İşletmelerinde Bir Araştırma. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 2(2), 155-176. https://dergipark.org.tr/en/pub/nevsosbilen/issue/19735/211173
• Maditinos, D., Chatzoudes, D., Tsairidis, C., & Theriou, G. (2011). The Impact of Intellectual Capital on Firms' Market Value and Financial Performance. Journal of Intellectual Capital, 12(1), 132-151. https://doi.org/10.1108/14691931111097944
• Murthy, V., & Mouritsen, J. (2011). The Performance of Intellectual Capital: Mobilising Relationships between Intellectual and Financial Capital in A Bank. Accounting, Auditing ve Accountability Journal, 24(5), 622-646. https://doi.org/10.1108/09513571111139120
• Nguyen, T.L. (2016). Assessing Knowledge Management Values By Using Intellectual Capital to Measure Organizational Performance (Publication No: 10249504). [Doctoral dissertation. Florida: Nova Southeastern University] ProQuest Dissertations & Theses Global.
• Nimtrakoon, S. (2015). The Relationship Between Intellectual Capital, Firms’ Market Value and Financial Performance: Empirical Evidence from the ASEAN. Journal of Intellectual Capital, 16(3), 587-618. https://doi.org/10.1108/JIC-09-2014-0104
• Noradiva, H., Parastou, A., & Azlina, A. (2016). The Effects of Managerial Ownership on the Relationship between Intellectual Capital Performance and Firm Value. International Journal of Social Science and Humanity, 6(7), 514-518 chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/viewer.
• Pal, K., & Soriya, S. (2012). IC Performance of Indian Pharmaceutical and Textile Industry. Journal of Intellectual Capital, 13(1), 120-137. https://doi.org/10.1108/14691931211196240
• Patthirasinsiri, N., & Wiboonrat, M. (2017). Measuring Intellectual Capital of Science Park Performance for Newly Established Science Parks in Thailand‖. Kasetsart Journal of Social Sciences. 40(1). Sf: 82-90. http://kjss.kasetsart.org
• Pazarlıoğlu, M.V., & Gürler, Ö.K. (2007). Telekomünikasyon Yatırımları ve Ekonomik Büyüme: Panel Veri Yaklaşımı. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, 44(508), 35-43. https://dergipark.org.tr/tr/pub/fpeyd
• Pilkova, A., Volna, J., Papula, J., & Holienka, M. (2013). The Influence of Intellectual Capital on Firm Performance among Slovak SMEs. In Proceedings of the 10th International Conference on Intellectual Capital, Knowledge Management and Organisational Learning (ICICKM-2013) (pp. 329-338). https://books.google.com.tr/books
• Pulic, A. (1998, January). Measuring the Performance of Intellectual Potential in Knowledge Economy. In 2nd McMaster Word Congress on Measuring and Managing Intellectual Capital by the Austrian Team for Intellectual Potential, 1-20.
• Pulic, A. (2004). Intellectual Capital–Does it Create or Destroy Value? Measuring business excellence. 8(1), 62-68. https://doi.org/10.1108/13683040410524757
• Rossi, F., & Celenza, D. (2014, October). Value Added Intellectual Coefficient (VAICTM) and Financial Performance: Empirical Evidence from the Italian Manufacturing Sector. In Proceedings of the 6th European Conference on Intellectual Capital, ECIC 2014. Academic Conferences Limited: Slovak Republic. https://books.google.com.tr/books
• Salehi, M., Enayati, G., & Javadi, P. (2014). The Relationship Between Intellectual Capital with Economic Value Added and Financial Performance. Iranian Journal of Management Studies, 7(2), 245-269. doi: 10.22059/IJMS.2014.36618
• Sardo, F., Serrasqueiro, Z., & Alves, H. (2018). On the Relationship between Intellectual Capital and Financial Performance: A Panel Data Analysis on SME hotels‖. International Journal of Hospitality Management, 75, 67-74. https://doi.org/10.1016/j.ijhm.2018.03.001
• Shiu, H.J. (2006). The Application of the Value Added Intellectual Coefficient to Measure Corporate Performance: Evidence from Technological Firms. International Journal of Management, 23(2), 356-365. https://www.proquest.com/openview/edb7df6316052d570c97a9f4f9bee306/1?pq-origsite=gscholar&cbl=5703
• Soylu, N. (2020). Entelektüel Sermaye Etkinliğinin Veri Zarflama Analizi ile Değerlendirilmesi: BİST Teknoloji Şirketlerine Yönelik Bir Araştırma. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 85, 269-286. https://doi.org/10.25095/mufad.673738
• Ståhle, P., Ståhle, S., & Aho, S. (2011). Value Added İntellectual Coefficient (VAIC): A Critical Analysis. Journal of Intellectual Capital, 12(4), 531-551. https://doi.org/10.1108/14691931111181715
• Stewart, T.A. (1997). Entelektüel Sermaye: Kuruluşların Yeni Zenginliği, Çev. Nurettin Elhüseyni, İstanbul: Kontent Kitap, BZD Yayınları.
• Suyadal, M., (2019). Entelektüel Sermaye, Finansal Performans ve Makroekonomik Faktörler: Dünya Bankaları Üzerine Ampirik Bir Uygulama, (Yayın no:553744) [Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü]. YÖK Ulusal Tez Merkezi http://hdl.handle.net/11684/2276
• Şahin, O., & Alabay, M.N. (2011). KOBİ’lerde Entelektüel Sermayenin Firma Performansı Üzerine Etkileri. Journal of Süleyman Demirel University Institute of Social Sciences, 2(14), 249-268 https://dergipark.org.tr/en/pub/sbe/issue/23234/248085
• Tarı, R. (2011). Ekonometri, 7. Baskı, Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Tatoğlu, F.Y. (2012). Panel Veri Ekonometrisi: Stata Uygulamalı. İstanbul: Beta Basım Yayın.
• Topaloğlu, E.E., & Bayrakdaroğlu, A. (2012). Entelektüel Sermayenin Türk Bankacılık Sektörü Üzerindeki Etkisini Belirlemeye Yönelik Bir Alan Araştırması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 41(41). 332-352 https://dergipark.org.tr/en/pub/esosder/issue/6155/82720
• Ting, W.K., & Lean, H. (2009). Intellectual Capital Performance of Financial Institutions in Malaysia. Journal of Intellectual Capital, 10(4), 588-599. https://doi.org/10.1108/14691930910996661
• Ulucan, A. (2002). İSO 500 Şirketlerinin Etkinliklerinin Ölçülmesinde Veri Zarflama Analizi: Farklı Girdi Çıktı Bileşenleri ve Ölçeğe Göre Getiri Yaklaşımları ile Değerlendirmeler. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 57(02), 185-202 DOI: 10.1501/SBFder_0000001749
• Verbeek, M. (2008). A Guide to Modern Econometrics. John Wiley ve Sons.
• Yalama, A. (2005). Entelektüel Sermayenin Entelektüel Katma Değer Katsayısı (VAIC) ile Ölçülmesi ve Veri Zarflama Analizi (DEA) Yöntemi Kullanılarak Kârlılığa Etkisinin Sınanması: İMKB'ye Kote Bankalarda Uygulaması. (Yayın No: 18805) [Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir] YÖK Ulusal Tez Merkezi https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Yıldız, S. (2010). Entelektüel Sermaye: Teori ve Araştırma. Yayınyeri: Türkmen Yayınevi.
• Yıldız, S. (2011). Entelektüel Sermayenin İşletme Performansına Etkisi: Bankacılık Sektöründe Bir Araştırma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11/3, 11-28. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ausbd/
• Yong, J.Y., Yusliza, M.Y., Ramayah, T., & Fawehinmi, O. (2019). Nexus between Green Intellectual Capital and Green Human Resource Management. Journal of Cleaner Production, 215, 364-374. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2018.12.306
• Yörük, N., & Erdem, M.S. (2008). Entelektüel Sermaye ve Unsurlarının, İMKB’de İşlem Gören Otomotiv Sektörü Firmalarının Finansal Performansı Üzerine Etkisi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22(2), 397-413. https://dergipark.org.tr/en/pub/atauniiibd/issue/2694/35479
• Yükser, B. (2017). Dönüştürücü Liderliğin Rekabet Üstünlüğü ve Entelektüel Sermaye Performansı ile İlişkisi: Bankacılık Sektöründe Bir Uygulama, (Yayın No: 479285) [Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü] YÖK Ulusal Tez Merkezi https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorgudSonucYeni.jsp