Kadına Yönelik Şiddet Haberlerinin Eleştirel Söylem Analizi: Mutlu Kaya Örneği

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 1, 1 - 16, 29.07.2021

Ebru Nergiz , Nalan Akın

Öz

Medyanın ülkemizde toplumsal cinsiyet açısından kadına, erkeğe bağımlı bir rol biçmesi, kadına yönelik şiddetin yanı sıra erkek egemenliğini pekiştiren bir yapının üzerine inşa etmesi haber söylemi yolu ile gerçekleşmektedir. Bu çalışmanın amacı, kadına yönelik cinsiyetçi toplumsal bakış açısının ve ataerkil toplumsal yapının haber söylemine nasıl yansıdığını incelemektir. Çalışmada, Türkiye’de kadına yönelik şiddetin gazete haberlerinde yer alan söylem biçimleri incelenmiştir. Bu amaçla Diyarbakır’da 2015 yılında silahlı şiddete maruz kalarak kamuoyu oluşturan Mutlu Kaya olayı haberlerinin eleştirel söylem analizi yapılmıştır. Mutlu Kaya İstanbul’da katılacağı bir televizyon programı öncesi başından silahla vurularak %92 engelli kalmış ve kamuoyunun tepkilerine sebep olmuştur. Bu haberlerin basın yoluyla şiddeti yeniden üretmesi ve toplumsal cinsiyetçi yaklaşımın medya yolu ile aktarımı incelenmiştir. Basının cinsiyetçi söylem ve ataerkil egemen kodlarını açığa çıkardığı ve şiddeti yeniden ürettiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kadına Yönelik Şiddet, Haber Söylem Analizi, Van Dijk

Kaynakça

• Arabacı, Bahar (2014), Çalışan Kadınların Cinsiyet Ayırımcılığına Yönelik Algıları: Bursa Dokuma Sanayi Örneği, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), KLU Üniversitesi, Kırklareli.
• Aslan, Kemal (2004). Haber Nasıl Okunur? Haberde İdeoloji, Söylem. İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi.
• Charon, Jean Marie (1992). Medya Dünyası, Çev., Oya Tatlıpınar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çelenk, Sevilay (2010). “Kadınların Medyada Temsili ve Etik Sorunlar.” Televizyon Haberciliğinde Etik. Bülent Çaplı, Hakan Tuncel (der.) içinde. Ankara: Fersa Matbaacılık. 229-236.
• Devran, Yusuf (2010). Haber Söylem İdeoloji. İstanbul: Başlık Yayın Grubu.
• Dijk, Van A. Teun (2015). “Critical Discourse Analysis,” The Handbook of Discourse Analysis, Second Edition. Edited by Deborah Tannen, Heidi E. Hamilton, and Deborah Schiffrin, John Wiley & Sons, Inc. Published.
• Dijk, Jan Van (2016). Ağ Toplumu. Çev. Özlem Sakin. İstanbul: Kafka Epsilon Yayınevi.
• Erdoğan, Mehmet (2011). Medyada Cinsiyete Dayalı Ayırımcılıkla Mücadelede Medya Grupları, (Uzmanlık Tezi), TC Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Fairclough, Noman (2003). Söylemin Diyalektiği. Çev., Barış Çoban, Söylem ve İdeoloji, Haz., Barıs Çoban, Zeynep Özarslan, İstanbul : Su Yay.
• Güneş, Ahmet (2020). “Yazılı Basında Haber Söylemi: 24 Haziran 2018 Cumhurbaşkanlığı ve Milletvekili Seçim Haberlerinin Çözümlenmesi.” Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, XLVIII, 2020/1, 54-75.
• Gürses, Fatma (2017). “Kadın Cinayetlerinin Haber Söylemi: Münevver Karabulut Ve Özgecan Aslan Haberleri Üzerine Eleştirel Bir Değerlendirme.” Ankara Üniveritesi SBF Dergisi, Cilt (72), No.3,s. 541-568
• İnceoğlu, Yasemin ve Sözeri, Ceren (2012). “Nefret Suçlarında Medyanın Sorumluluğu: Ya sev ya da terk et ya da.” Nefret Söylemi ve /veya Nefret Suçları. Yasemin İnceoğlu, (der.) içinde. İstanbul: Ayrıntı Yayınevi. 23-37.
• İnal, Ayşe M. (1996). Haberi Okumak. İstanbul: Temuçin Yayınları.
• Karaduman, Sibel (2017). “Eleştirel Söylem Çözümlemesinin Eleştirel Haber Araştırmalarına Katkısı ve Sunduğu Perspektif.” Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 4 (2), 31-46.
• Keskin, E. Zerrin (2004). “Türkiye’de Haber İncelemelerinde Van Dijk Yöntemi.” Haber Hakikat ve İktidar İlişkisi. Dursun Çiler (der.) içinde. Ankara: Kesit Tanıtım. 391-407.
• Köker, Eser (2012). "Kadınların Medyadaki Hak İhlalleriyle Baş Etme Stratejileri.” Kadın Odaklı Habercilik.Sevda Alankuş (Haz.) içinde. İstanbul: IPS İletişim Vakfı Yayınları: 10 Hak Haberciliği Dizisi:2. 119-150.
• Mora, Necla (2005). “İletişim Araçlarında Yeniden Üretilen Cinsiyetçilik ve Toplumda Yansıması.” Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 2 (1): 131-147.
• Özarslan, Zeynep. (2013). “Sinemada Nefret Söylemi,” Medya Ve Nefret Söylemi Kavramlar, Mecralar, Tartışmalar. Mahmut Çınar (ed.) içinde. İstanbul: Hrant Dink Vakfı. 177-197.
• Potter, Jonathan (2004). “Söylemsel Psikoloji ve Söylem Analizi.” Doğunun ve Batının Yerelliği.Sibel A. (der.) içinde. İstanbul: Alfa Yayıncılık. Sancar, Serpil.(2013). Erkeklik: İmkânsız İktidar, Ailede, Piyasada ve Sokakta Erkekler. İstanbul: Metis Yayınevi.
• Samet, Ceyhan (2014). Yazılı Medyada Kadına Yönelik Şiddet Haberlerinde Kullanılan Dilin Ve Görsellerin İncelenmesi, (Uzmanlık Tezi), Aile Ve Çalışma Bakanlığı Kadın Statüsü Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Sözen, Edibe (2014). Söylem Belirsizlik, Mübadele, Bilgi/Güç ve Rafleksivite. Ankara: Birleşik Yayınevi.
• Sözen, Edibe (1997). Medyatik Hafıza. İstanbul: Timaş Yayınevi
• Şahin, Yasin (2017). “Foucallt’da Söylem Analizi.” Sosyal Ve Kültürel Araştırmalar Dergisi, SKAD,1
• Tanrıöver, Hülya Uğur (2012). “Medyada Kadınların Temsil Biçimleri ve Kadın Hak İhlalleri.” Kadın Odaklı Habercilik. 10 Hak Haberciliği Dizisi. Sevda Alankuş (Haz.) İstanbul: IPS İletişim Vakfı Yayınları. 150-169.
• Toker Erdoğan, Müge (2010), Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinin Sağlanmasında Medya Okuryazarlığının Rolü, (Yayınlanmış Uzmanlık Tezi), T.C. Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Ülkü, Güler (2004). “Söylem Çözümlemesinde Yöntem Sorunu ve Van Dijk Yöntemi.” Haber Hakikat ve İktidar İlişkisi. Çiler Dursun (der.) Ankara: Elips Yayınevi.
• Yeşil, Fatma ve Yıldırım, Arif (2019). “Toplumsal Cinsiyet ve Medyadaki Söylemi: Evlilik Programları.” Selçuk İletişim Cilt 12, Sayı 1:232-254.
• Wodak, Ruth (2001). “What CDA is about –a summary of its history, important concepts and its develeopments,” R Wodak- M. Meyer (ed.), Methods of Critical Discourse Analysis, 1-14
• Türkiye Gazeteciler Cemiyeti, Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi, s 1. https://www.tgc.org.tr/bildirgeler/türrkiye-gazetecilik-hak-ve-sorumluluk-bildirgesi.html (Erişim tarihi: 15.03.2021).
• Hürriyet Gazetesi, https://www.hurriyet.com.tr/gundem/mutlu-yu-kim-vurdu-29042694 (Erişim tarihi: 15.03.2021).
• Milliyet Gazetesi, (https://www.gazeteoku.com/gazeteler/2015-05-18/milliyet-gazetesi (Erişim tarihi: 25.03.2021).
• bbc internet sitesi, https://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/05/150520_mutlu_kaya_aile (Erişim tarihi: 15.03.2021).
• Hürriyet Gazetesi, https://www.hurriyet.com.tr/gundem/mutlu-kayayi-vuran-erkek-arkadasi-ates-ederken-mutluyu-gormedim30268012. (Erişim tarihi:19.03.2021).
• Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu, http://kadincinayetlerinidurduracagiz.net/veriler/2947/kadin-cinayetlerini-durduracagiz-platformu-202. (Erişim tarihi:19.03.2021).
• Türkiye Gazeteciler Cemiyeti, Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi, s 1 https://www.tgc.org.tr/bildirgeler/türrkiye-gazetecilik-hak-ve-sorumluluk-bildirgesi.html