The Place of Hacı Bayram Veli Mosque and its Surroundings in Ankara City Identity

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 1 - JASA_2023, 8(1), 146 - 160, 31.07.2023

Filiz Karakuş , Ekrem Bahadır Çalışkan

https://doi.org/10.30785/mbud.1250784

Öz

The city of Ankara has hosted many civilizations since prehistoric times and has many historical buildings from various periods. The Hacı Bayram Veli Mosque, built by Hacı Bayram Veli, the founder of the Bayramiyye (Bayramilik) Sect, is located in Altındağ District, Ulus historical city center, next to the Temple of Augustus. This study starts with a literature and archive review on the city's identity and Hacı Bayram Veli Mosque. It includes the results of a survey study prepared to determine the place of the mosque and its surroundings in the urban identity of Ankara. The survey results were analyzed, and the results were interpreted in terms of Ankara's urban identity. The study draws attention to the Hacı Bayram Veli Mosque and its surroundings, an important focal point for Ankara and one of the indispensable points of the historical city center of Ankara. Although there are various art and architectural history studies on the Hacı Bayram Veli Mosque, there are almost no studies regarding urban identity. In this context, the study is important and will fill a gap in this area.

Anahtar Kelimeler

Ankara, urban identity, Hacı Bayram Veli Mosque, focal point

Teşekkür

The article complies with national and international research and publication ethics. Ethics committee approval in the study was taken from the Ethics Committee of the University of Ankara Yıldırım Beyazıt with the decision no 2022-18.

Hacı Bayram Veli Camisi ve Çevresinin Ankara Kent Kimliğindeki Yeri

Öz

Tarih öncesi çağlardan bu tarafa birçok medeniyete ev sahipliği yapmış olan Ankara kentinde çeşitli dönemlerden kalan çok sayıda tarihi yapı bulunmaktadır. Hacı Bayram Veli Camisi, Altındağ İlçesi, Ulus tarihi kent merkezinde, Augustus Tapınağı’nın yanında yer almakta ve Bayramiyye (Bayramilik) Tarikatı’nın kurucusu olan Hacı Bayram Veli tarafından yaptırılmıştır. Bu çalışma kent kimliği ve Hacı Bayram Veli Camisi üzerine yapılan bir literatür ve arşiv taraması ile başlayıp caminin ve çevresinin Ankara kent kimliğindeki yerinin tespiti için hazırlanan bir anket çalışmasının sonuçlarını içermektedir. Yapılan anket sonuçları analiz edilmiş ve sonuçlar Ankara kent kimliği açısından yorumlanmıştır. Çalışmanın amacı, Ankara kenti için önemli bir odak noktası ve Ankara tarihi kent merkezinin vazgeçilmez noktalarından biri olan Hacı Bayram Veli Camisi ve çevresine dikkat çekmektir. Hacı Bayram Veli Camisine ilişkin çeşitli sanat ve mimarlık tarihi çalışmaları olmasına rağmen bu alanın kent kimliği açısından ele alındığı çalışmalar yok denecek kadar azdır. Bu bağlamda ele alındığında çalışmanın oldukça önemli olduğu ve bu alandaki bir açığı dolduracağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ankara, kent kimliği, Hacı Bayram Veli Camii, odak noktası

Kaynakça

• Affiliations. (2007). Place, Sense of Place and Presence, http://www.benogo.dk/publications/Place,SoP- and-Presence-1.pdf
• Aktüre, S. (1981). 16.yy öncesi Ankara Üzerine Bilinenler. E. Yavuz ve Ü. N. Uğurel. (Editörler), Tarih İçinde Ankara. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları, 1-47.
• Aslan, S. & Kiper, P. (2016). Kimlik ve bellek sorunu sarmalında kentler: Amasra kenti örneğinde fırsatlar ve tehditlerin değerlendirilmesi. Idealkent, 7(20), 881–905.
• Avcıoğlu, S. (2016). Tarihi çevrelerde kentsel koruma ve kentsel yenileme eğilimleri: yasal ve yönetsel çerçeve. Kent Araştırmaları Dergisi (Journal of Urban Studies), 20(7): 698-719.
• Aydınlı, S. (1982). Mimarlıkta Görsel Analiz, İTÜ Mimarlık Fakültesi Baskı Atölyesi, İstanbul.
• Bayramoğlu, F. (1982). Hacı Bayram Veli (Yaşamı-Soyu- Vakfı), c. 1, İstanbul: Türk Tarih Kurumu, s.14.
• Bilsel, F. C., Bilsel, S. G. & Bilsel, A. A. (1999). Kuramsal Yaklaşımlardan Kentsel Mekan Tasarımına, 1. Ulusal Kentsel Tasarım Kongresi “Kentsel Tasarım Bir Tasarımlar Bütünü”, M.S.Ü., İstanbul.
• Bilsel, G. (2002). Kent Kültürü-Kültürel Süreklilik-Kimlik Sorunsalı ve Yaşanılası Kentsel Mekan Kavramı Üzerine”, Kentleşme ve Yerel Yönetimler Sempozyumu Bildirileri, Adana Kent Konseyi Yerel Gündem 21 yay., no:5, Adana.
• Bosch, E. (1948). Ankara’da Antik Devir Hamamının müessesi, III. Tarih Kongresi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Carmona, M., Heath, T., Oc, T. & Tiesdell, S. (2003). Public Places-Urban Spaces: The Dimensions of Urban Design", Architectural Press, Oxford.
• Cebecioğlu, E. (1991). Hacı Bayram Veli, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Çöl, Ş. (1998). Kentlerimizde Kimlik Sorunu ve Günümüz Kentlerinin Kimlik Derecesini Ölçmek İçin bir Yöntem Denemesi, MSÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi, İstanbul.
• Erdoğan, A. (1998). Altındağ’ın Manevi Coğrafyası. Ankara: Altındağ Belediyesi Yayınları.
• Eyice, S. (1972). Ankara’nın Eski Bir Resmi. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Erken, S. (1983). Türkiye’de Vakıf Abideler ve Eski Eserler I, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Erzen, A. (1946). İlkçağ’da Ankara. 2. Baskı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Güler, T., Şahnagil, S. & Güler, H. (2005). Kent kimliğinin oluşturulmasında kültürel unsurların önemi: Balıkesir üzerine bir inceleme. Paradoks Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, 16(12), 85–104
• Güvenç, B. (1991). Kentlerin kimliği ve Antalya örneği üzerine notlar, öneriler, örnekler. Mimarlık Dergisi, 01: 244
• Fıratlı, N. (1955). Ankara şehri içinde rastlanan ilkçağ yerleşmesinden bazı izler ve üç araştırma yeri, Belleten, 19(75): 315.
• Haber7. (2022). Access Address (12.12.2022): https://ramazan.haber7.com/etkinlikler/haber/3089314-haci- bayram-i-veli-turbesi-ziyarete-kapandi
• Hasol, D. (2002). Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, 8. Baskı, İstanbul, s:257.
• Ilgigazetesi (2022). Access Address (12.12.2022): http://www.ilgazetesi.com.tr/haci-bayram-camii-aciliyor- 99832h.htm
• Karacagil, Z. (2021). Ankara’nın Zihinsel Haritası, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antropoloji Ana Bilim Dalı, Ankara.
• Kultur Portalı, (2022). Access Address (12.12.2022): https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/ankara/gezilecekyer/haci-bayram-camii, Hamit Yalçın
• Liggett, H. & Perry, D.C. (1995). Spatial Practices, London, Sage.
• Lynch, K. (1981). A Theory of Good City Form. MA: MIT Press.
• Marczyk, G., DeMatteo, D. & Festinger, D. (2005). Essential of Research Design and Methodology. John Wiley & Sons Ltd.
• Nasar, J. L. (1998). The Evaluative Image of the City, Sage pub., London.
• Neill, W. J. V. (1997). Memory, collective identity and urban design: The "of Berlin's Palast Der Republic, Journal of Urban Design, Vol. 2 Issue 2.
• Norberg-Schulz, C. (1979). Genius Loci: Towards a Phenomology of Architecture, New York: Rizzoli-International Publications, Inc.
• Ocakçı, M. (1993). Şehir Kimliği ve Çevre İlişkileri, İTÜ Mimarlık Fakültesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Ders Notları, İstanbul.
• Ocakçı, M. & Southworth, M. (1995). Elements of Urban Identity: The Case of the Beykoz District of Istanbul, IURD, Working Paper 650, University of California, Berkeley.
• Ocakçı, M. & Türk, Y. A. (2012). Kentsel Planlama Ansiklopedik Sözlük. In M. Ersoy (Ed.), Kentsel Planlama Ansiklopedik Sözlük (pp. 226–228).
• Oktay, D. (2018). Kent kimliğine bütüncül bir bakış. İdealkent, 3(2), 8–19.
• Öney, G. (1971). Anadolu’da Türk Devri Yapıları, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara
• Özdede, S., Doğan, D. & Zengin, M. (2021). Kolektif bellekte antik kentlerin izi: Denizli kenti örneği, Journal of Architectural Sciences and Applications, 6(2): 688-703.
• Öztürk, N. (1986). Vakıfları Çerçevesinde Hacı Bayram Zaviyesinde Sosyal ve Kültürel Hayat, IV. Vakıf Haftası Yay. Haz. Abdülkerim Erdoğan, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, 167-180.
• Prohansky, H.B., Abbe, K.F. & Kaminof, R. (1983). Place i̇dentity: physical world socialization of the self, Journal of Environmental Psychology 3(1): 57-83.
• Relp, E. (1976). Place and Placelessness, London: Pion Limited.
• Suher, H., Ocakçı, M. & Karabay, H. (1996). İstanbul Metropoliten Kent Planlama Sürecinde Kent Kimliği ve Kent İmgesi, Habitata Doğru İstanbul 2020 Sempozyumu-Bildiriler, İstanbul: İTÜ.
• Suher, H. (2006). İmar Planı’ndan-Bölge Planlama, Sanayileşme, Kentleşme, Koruma Gereği, Kamu Yararına Geçiş, İTÜ Mimarlık Fakültesi-Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Şehircilik Semineri, Taşkışla, http://sehirbolge.itu.edu.tr/duyuru/handesuhe.htm
• Tekeli, İ. (1991). Bir Kentin Kimliği Üzerine Düşünceler. Kent Planlaması Konuşmaları, Ankara: TMMOB Mimarlar Odası Yayınları. ss.79-89.
• Texier, C. (1839). Description de I’Asie Mineure: Pt. 1; vol. 1. Paris: Firmin-didot.
• Topçu, K. (2011). Kent kimliği üzerine bir araştırma: Konya örneği. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(2).
• Tunçer, M. (2019). Korunamayan Kültürel Miras, Hacı Bayram Veli Camisi, Augustus Tapınağı Çevresi, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Turan, S. & Ercoşkun, Ö. Y. (2017). Meydanlardaki İsim Değişikliklerinin Kent Belleğine Etkisi: Ankara Örneği The Impact of Name Changes on Urban Memory: A Case Study on Ankara. 2(1), 55–68.
• Türk Dil Kurumu (TDK). (2007). Türk Dil Kurumu Sözlüğü http://www.tdk.gov.tr
• Ünügür, M. (1996). İstanbul’un değişen kent kimliği üzerine. Arkitekt Dergisi, sayı:12.
• Ünügür, S., M. & Beyhan, Ş. G. (2005). Çağdaş gereksinmeler bağlamında sürdürülebilir turizm ve kimlik modeli, İTÜ Dergisi, A Mimarlık, Planlama, Tasarım, 4(2): 79-87.
• Wittek, F. (1936). Orta zamanlarda Ankara, Çığır, sayı 43-44, s.50.