Holistic Conservation Approach to Intangible Cultural Heritage and Places of Eyüp

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 1, 678 - 703, 30.07.2024

Mehmet Ali Karagöz , Mine Topçubaşı

https://doi.org/10.30785/mbud.1458699

Öz

Dating back to the Byzantine period, the province of Eyüp in Istanbul is home to a multi-layered structure that was sacred to Muslims during the Ottoman period and today, is an important settlement with both tangible and intangible cultural heritage. In this study, Eyüp’s tangible and intangible cultural heritage and places are discussed regarding the idea of their joint protection in UNESCO's Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage. With this in mind, Eyüp’s intangible cultural heritage was identified from the literature and area works; classified according to the categories in its contract; and associated buildings, spaces, textures, and regions were identified. As a result of these identifying factors, it has been observed that social practices related to religious belief continue in Eyüp, however, handicrafts have almost lost their importance and could disappear while some gastronomy remains. In parallel, it was understood that the intangible cultural heritage sites examined were also negatively affected and some were destroyed. As a result, suggestions have been presented to protect both the tangible and intangible cultural heritage together and in situ.

Anahtar Kelimeler

Eyüp, tangible cultural heritage, intangible cultural heritage (ICH), place.

Bütüncül Koruma Yaklaşımı ve Eyüp’ün Somut Olmayan Kültürel Mirası ve Mekânları

Öz

Tarihi Bizanslılara kadar dayanan, Osmanlı Döneminde ve günümüzde de Müslümanlar için kutsaliyet içeren ve çok katmanlı bir yapıya sahip olan Eyüp, içerisinde barındırdğı somut ve somut olmayan kültürel mirası ile önemli bir yerleşim yeridir Bu çalışmada Eyüp'ün somut ve somut olmayan kültürel mirası ve mekanları, UNESCO'nun Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi'nde ortak olarak korunması düşüncesi çerçevesinde ele alınmaktadır. Bu düşünceyle Eyüp’ün somut olmayan kültürel mirası literatür ve alan çalışmaları ile tespit edilmiş, sözleşmesindeki kategorilere göre sınıflandırılmış, bunlarla ilişkili yapılar, mekânlar, dokular ve bölgeler tespit edilmiştir. Tüm bunların sonucunda Eyüp’te dini inanca dair olan toplumsal uygulamaların devam ettirildiği, el sanarlarının neredeyse önemini yitirdiği ve kayboymaya yüz tuttuğu, gastronomi varlığının da bir kısmının devam ettiği görülmüştür. Bunlara paralel olarak da incelenen somut olmayan kültürel miras mekânlarının da olumsuz etkilendiği, bazılarının da yok olduğu anlaşılmıştır. Sonuç olarak hem somut hem de somut olmayan kültürel mirasın bir arada ve yerinde korunmasına yönelik öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Eyüp, somut kültürel miras, somut olmayan kültürel miras, mekân.

Kaynakça

• Artan, T. (1995). Eyüp. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), 7, 1-6.
• Atatürk Kitaplığı. (2020). Access Address (28.06.2020): https://ataturkkitapligi.ibb.gov.tr/Content/publications/53/alman_mavileri_2_ 1913_1914_1_dunya_savasi_oncesi_istanbul_haritalari.pdf
• Atatürk Kitaplığı. (2024). Access Address (28.06.2020): https://ataturkkitapligi.ibb.gov.tr/Stamboul: Eyoub, plan d’assurances/Jacques Pervititch.
• Ayvansarayı, H. (1864). Hadîkakatü’l-Cevâmi (Cilt 1). İstanbul: Matbaa-i Amire.
• Aydın, D. (1998). Eyüp'te Mihrişah Valide Sultan Külliyesi ve Koruma Öneriler,. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı Rölöve-Restorasyon Programı. Accessed from database Access Address (12.05.2020):https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Basat, E. M. (2013). Somut ve Somut olmayan kültürel mirası birlikte koruyabilmek, Milli Folklor(100), 61-71.
• Bektaş, C. (2001). Eyüp'deki Çocuk Oyuncakları İşliği ve Müzesi. Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla V. Eyüpsultan Sempozyumu, (s. 80-95). İstanbul.
• Çalışlar Yenişehirlioğlu, F. (2000). Eyüp Çömleçiler Mahallesi Araştırmaları. Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla III. EYüpsultan Sempozyumu (s. 42-51). İstanbul: Eyüpsultan Belediyesi Kültür Yayınları.
• Çetin, O. (2019). Osmanlı Mezar Taşları Etrafında Gelişen Kültür, Medeniyet ve İnanç Dünyası üreine bir İnceleme: Eyüp Örneği. Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı yayımlanmış yüksek lisans tezi.
• Dölen, E. (1994). Feshane. In Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi (Vol. 3, pp. 297-298). İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Kurumu.
• Efendioğlu, M. (2011). Eyüp Sultan ve Gelenek. Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla XI. Eyüpsultan Sempozyumu (pp. 22- 27). İstanbul: Eyüpsultan Belediyesi Kültür Yayınları.
• Ensari Kara, F. (2003). Sahabe, Ensar ve Eyüp'te Yatan Sahabeler, Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla VI. Eyüpsultan Sempozyumu: Tebliğler (10-12 Mayıs 2002), 2003, s. 28-43
• Ersoy İnci, P. (2006). Eyüp oyuncakçılığı geleneği. Milli Folklor(69), 188-191.
• Eyüpsultan Belediyesi. (2024). Access Address (03.02.2024). https://www.eyupsultan.bel.tr/
• Geleş, F. (2015). İstanbul Çocuk Oyucakçıları. In Büyük İstanbul Tarihi (pp. 479-485). İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
• Gelir Çelebi, A. (2017). Somut Olmayan Kültürel Miras "İmaret Geleneği" ve Osmanlı İmaretleri . İstanbul: Kadir Has Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Lisans Programı. Accessed from database Access Address (12.05.2020): https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Google Earth. (2024). Access Address (01.04.2024): hhttps://earth.google.com/web/@41.04468558,28.93995987,1.62578601a,6244.16912861d,35y,0h,0t,0r
• Göktaş, U. (1994). Eyüb Sultan Ziyaretleri. In Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi (Vol. 3, pp. 243-244). İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı.
• Gülçayır, S. (2011). Somut olmayan kültürel mirasın kosrunması sözleşmesi üzerine eleştirel bir okuma. Milli Folklor(92), 5-12.
• Gürpınar, A. (2014). Toys In A Globalızıng Cıty: Contemporary Productıon Networks And Desıgn Characterıstıcs Of Toys In Istanbul. İstanbul: İstanbul Technical University Graduate School of Science Engineering and Technology Department of Industrial Product DesignIndustrial Product Design Programme Ph.d. Thesis. Accessed from database Access Address (12.05.2020):https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Hançer, E. (2005). Eyüp Ereni Kiliseleri. Eyüp Sempozyumu VIII (pp. 164-175). İstanbul: Eyüp Belediyesi.
• Haskan, M. N. (1996). Eyüpsultan Tarihi. İstanbul: Eyüpsultan Belediyesi.
• Hasol, D. (2014). Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü. İstanbul: Yem Yayın.
• Isparta'nın Somut Olmayan Kültürel Mirası. (2019). Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi.
• İBB Şehir Haritası. (2024). Access Address (01.04.2024): https://sehirharitasi.ibb.gov.tr/
• İstanbul Municipality Inventory. (2017). Inventory List.
• Kalafat, Y. (2008). Hz. Eyyub Türbe ve Mağarası Etrafında Gelişen Halk İnançları . Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla X. Eyüpsultan Sempozyumu (pp. 2-9). İstanbul: Eyüpsultan Belediyesi Kültür Yayınları.
• Kara, F. (1994). Eyüp. In Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi (Vol. 3, pp. 254-250). İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı.
• Koçu, R. (1971). İstanbul Ansiklopedisi (Vols. 9-10). İstanbul: Koçu Yayınları.
• Koz, M. S. (1993). Adak Yerleri. In Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi (pp. 65-66). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Kuşu, S. (2019). XVIII. Yüzyılın İlk Çeğreğinde Eyüp'te Sosyal ve Ekonomik Hayat. Edirne: T.C. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı. Accessed from database Access Address (12.05.2020):https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Mimarizm. (2020). Access Address (28.06.2020): http://www.mimarizm.com/makale/dunden-bugune- feshane_113705.
• Oğuz, M. Ö. (2013). Terim olarak somut olmayan kültürel miras. Millî Folklor (100), pp. 5-13.
• Oğuz, M. Ö. (2007). Folklor ve kültürel mekan. Millî Folklor(76), pp. 30-32.
• Öcal, M. (1993). Amin Alayı. In TDV İslam Ansiklopedisi (Vol. III., p. 63). İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Özcan, A. (1993). TDV İslâm Ansiklopedisi. Retrieved from TDV İslâm Araştırmaları Merkezi: https://islamansiklopedisi.org.tr/culus
• Özcan, A. (2002). Kılıç Alayı. In Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (pp. 407-410). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayın Matbaacılık ve Ticaret İşletmesi.
• Sevindik, B. (2010). Koruma planı Bulunan Kentsel Sit Dokularında Mekanı Fiziki Mekan Değişimi-Eyüp Örneği. İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Soyhan, C. (1997). Eyüp Çömlekçiliği. Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla I. Eyüpsultan Sempozyumu (pp. 79-81). İstanbul: Eyüpsultan Belediyesi Kültür Yayınları.
• Şeker, M. (1984). Müslüman Türklerde sosyal dayanışma müessesi olarak vakıflar. Vakıf Haftası Dergisi(1), 112-126.
• T.C. Vakıflar Genel Müdürlüğü. (2020, 06 08). Retrieved from https://www.vgm.gov.tr/faaliyetler/hayir- hizmetleri/asevi-hizmeti
• Tanman, M. B. (1994). Eyüp Sultann Külliyesi. In Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi (Vol. 3, pp. 237-243). İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı.
• Tanman, M. B. (2015). İstanbul Tekkeleri. In Büyük İstanbul Tarihi (pp. 410-427). İstanbul: İSAM ve İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı Kültür A.Ş.
• Tchilingirian, H. (2019). Ermeni Kilisesi. İstanbul: Aras Yayıncılık.
• Türk Dil Kurumu. (2020). Retrieved from Türk Dil Kurumu Sözlükleri: https://sozluk.gov.tr/
• UNESCO. (2003). Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi. Paris: United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization.
• Uyanıker, N. (2010). Eyüp Sultan Türbesi Etrafında Teşekkül Eden Efsanelerin Tespiti" ve İncelenmesi. İstanbul: T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Türk Halk Edebiyatı Bilim Dalı Yayımlanmış Doktora Tezi. Accessed from database Access Address (12.05.2020): https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Yalçın, H. (2004). Eyüp Oyuncakları Müzesi. Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla VIII. Eyüpsultan Sempozyumu (pp. 64-73). İstanbul: Eyüpsultan Belediyesi Kültür ve Turizm Müdürlüğü.
• Yandex. (2024). Access Address (01.04.2024): ttps://yandex.com.tr/harita/115710/eyupsultan/satellite/? ll=28.943234%2C41.061047&z=14
• Yaşar, A. (2004). 18. Yüyılın Sonunda Eyüp Kahvehaneleri. Tarihi, kültürü sanatıyla VIII. Eyüpsultan Sempozyumu (s. 263-265). İstanbul: Eyüp Belediyesi.
• Yaşar, A. (2005). Osmanlı şehir mekânları: Kahvehane literatürü. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 3,
• Yenen, Z., Akın, O., & Yakar, H. (2000). Eyüp Dönüşüm Sürecinde Sosyal Ekonomik Mekansal Yapı. İstanbul: Eyüp Belediyesi Yayını.
• Yenişehirlioğlu, F. (2005-2006). İstanbul'da XV. Yüzyıldan Beri Devam Eden Bir Üretim: Eyüp Çömlekçiliği. Voyvoda Caddesi Toplantıları. Salt Araştırma. Retrieved 06 15, 2020, from https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/168087
• Yücel, E. (1994). Eyüp Mezarlığı. In Düden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi (Vol. 3, p. 252). İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı.