Kaynaştırma Sınıflarında Bulunan Görme Yetersizliği Olan Öğrenciler Hakkında Paydaş Tutum ve Stratejilerinin İncelenmesi

Yıl 2021, , 43 - 65, 29.12.2021

Gülay Çelik , Banu Altunay

https://doi.org/10.52826/mcbuefd.953367

Öz

Bu çalışmada kaynaştırma sınıflarında bulunan görme yetersizliği olan öğrencilerle ilgili normal gelişim gösteren akran ve akran ailelerinin tutumları incelenmiştir. Ayrıca öğretmenlerin kaynaştırma sınıflarında bulunan görme yetersizliği olan öğrencileri için yaptıkları uyarlamalar/düzenlemeler belirlenmiştir. Bu kapsamda araştırmada akran ve akran ailelerinin tutumlarını belirlemek amacıyla nicel araştırma yöntemlerinden tarama modeli ile görme yetersizliği olan öğrencilerin öğretmenlerinden görüş almak için nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması kullanılmıştır. Antalya İl Milli Eğitim Müdürlüğüne bağlı Muratpaşa, Konyaaltı ve Kepez İlçesinde bulunan okullar araştırmanın çalışma evrenini oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini ise bu okullarda öğrenim gören 476 öğrenci ve 476 öğrenci ailesi oluşturmuş ve kolaylıkla bulunabilen örnekleme yöntemi ile veri toplanmıştır. Aynı zamanda görüşme yöntemi kullanılarak sınıfında görme yetersizliği olan öğrenci bulunan 19 öğretmenle görüşme yapılmıştır. Çalışma sonuçlarına göre normal gelişim gösteren öğrenci ailelerinin görme yetersizliği olan öğrencilere yönelik olumlu tutumları artıkça normal gelişim gösteren öğrencilerin de görme yetersizliği olan akranlarına yönelik olumlu tutumlarının arttığı belirlenmiştir. Araştırma bulguları tartışılmış ve uygulamalara yönelik önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Özel gereksinimli öğrenci, Özel eğitim, Görme yetersizliği, Kaynaştırma eğitimi

Examining the Stakeholder Attitudes and Strategies for Visually Impaired Students in Inclusive Class

Öz

In this study the attitude levels of the normally developing peers of visually impaired students towards them in the inclusive classrooms is examined. Besides, adaptations/regulations by the teachers for the students with visual impairment in inclusive classrooms are identified. In this context, survey model, one of the quantitative research methods, was used to investigate the attitudes of peers and their families and a case study, one of the qualitative research methods, was used to obtain opinions from visually impaired students’ teachers. Schools in Muratpaşa, Konyaaltı and Kepez Districts of Antalya Provincial Directorate of National Education constitute the study universe of the research. The sample of the study consisted of 476 students studying in these schools and their families and data were collected by sample survey method. Also, 19 teachers with visually impaired students in their classes were interviewed. According to the results of the study, it was determined that as the attitudes of the students’ families who showed normal development changed in a positive manner towards the visually impaired students, the attitudes of the students who showed normal development towards their visually impaired peers also changed positively. The findings of this study were discussed and suggestions for practice were found.

Anahtar Kelimeler

Student with special needs, Special education, Visually impairment, Inclusion

Kaynakça

• Akay, E. (2011). Kaynaştırma eğitimi alma konusunda eğitime yönelik eğitim verilmeyen ilköğretim lisansı eğitimi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Anadolu Üniversitesi, Eskişehir, Türkiye.
• Akay, E., Uzuner, Y. & Girgin, Ü. (2014). Kaynaştırmadaki işitme engelli öğrencilerle gerçekleştirilen destek eğitim odası uygulamasındaki sorunlar ve çözüm gayretleri. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi-Journal of Qualitative Research in Education, 2(2), 43-68. https://doi.org/10.14689/issn.2148-2624.1.3s3m
• Akçamete, G. & Ceber, H. (1999). Kaynaştırılmış sınıflardaki işitme engelli ve işiten öğrencilerin sosyometrik statülerinin karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 2(3), 64-74. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000039
• Aktaş, C. & Küçüker, S. (2002). Bilişsel-duyuşsal odaklı bir programın ilköğretim öğrencilerinin fiziksel engelli yaşıtlarına yönelik sosyal kabul düzeylerine etkisinin incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 3(2), 15-25. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000061
• Altunay Arslantekin, B. (2018). Görme yetersizliği olan öğrenciler. A. Cavkaytar, D. E. Tekin (Ed.), Kuramdan uygulamaya sınıf öğretmenliği seti: özel eğitim ve kaynaştırma içinde (s. 141-176). Ankara: Eğiten Kitap.
• Altunay, B. (2013). Görmeyen ve görme kaybı olan öğrenciler. A. Cavkaytar (Ed.) Özel Eğitim içinde. Ankara: Vize.
• Barr, J. J., & Bracchitta, K. (2008). Effects of contact with individuals with disabilities: Positive attitudes and majoring in education. The Journal of Psychology, 142(3), 225-244. https://doi.org/10.3200/JRLP.142.3.225-244
• Battal, İ. (2007). Sınıf öğretmenlerinin ve branş öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimine ilişkin yeterliliklerinin değerlendirilmesi (Uşak ili örneği). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Batu, E. S. (2000). Kaynaştırma, destek hizmetler ve kaynaştırmaya hazırlık etkinlikleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 2(04), 35-45. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000050
• Becker, B. J. (1989). Gender and science achievement: A re-analysis of studies from two mega-analyses. Journal of Research In Science Teaching, 26, 141-169.
• Bishop, V. E. (2004). Teaching visually impaired children (3rd ed.). USA: Charles C. Thomas Publisher.
• Creswell, J. W., & Clark, V. L. P. (2017). Designing and conducting mixed methods research. Sage publications.
• Çiftçi, İ. (1997). Normal çocukları bilgilendirmenin özürlü yaşıtlarına yönelik tutumlarına etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Diken, İ. H. & Sucuoğlu, B. (1999). Sınıfında zihin engelli çocuk bulunan ve bulunmayan sınıf öğretmenlerinin zihin engelli çocukların kaynaştırılmasına yönelik tutumlarının karşılaştırılması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 2(3), 25-39. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000042
• Dyson, L. L. (2005). Kindergarten children’s understanding of and attitudes toward people with disabilities. Topics in Early Childhood Special Education, 25, 95-105. https://doi.org/10.1177/02711214050250020601
• Engin, A. O., Tösten, R., Kaya, M. D. & Köselioğlu, Y. S. (2014). İlköğretim öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamasıyla ilgili tutum ve görüşlerinin değerlendirilmesi (Kars İli Örneği). Kafkas Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, 13, 27-44.
• Erkuş, A. (2013). Davranış bilimleri için bilimsel araştırma süreci. Ankara: Seçkin.
• Ergül, C., Atılgan, H., Doğan, M., Altunay, B., Ökcün Akçamuş, M. Ç., Işıtan, S., Sezginsoy Şeker, B. & Aydın, B. (2021). Engeli olan çocuklar için ilkokul değerlendirme çerçevesi öğretmen kılavuzu fasikül 4: Değerlendirme uyarlamaları ve içerik değişiklikleri. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı/UNICEF. 20 Temmuz 2021 tarihinde http://odsgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2021_07/14164509_Fasikul-4-lkokulDegerlendirmeCervesiOgretmenKilavuzu.pdf adresinden erişildi.
• Fishbein, M. (1967). Attitude and the prediction of behavior. In M. Fishbein (Eds.), Readings in attitude theory and measurement. New York: Wiley.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2011). How to design and evaluate research in education. New York: McGraw-Hill Humanities/Social Sciences/Languages.
• Gök, G. & Erbaş, D. (2011). Okulöncesi eğitimi öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimine ilişkin görüşleri ve önerileri. International Journal of Early Childhood Special Education, 3(1), 66-87.
• Göl, B. (2014). Kaynaştırma eğitimi alan görme yetersizliği olan ve gören öğrencilerin akran ilişkilerinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Gül, S. O. & Vuran, S. (2015). Normal sınıflara devam eden özel gereksinimli öğrencilerin kaynaştırma uygulamasına ilişkin görüşleri ve karşılaştıkları sorunlar. Eğitim ve Bilim, 40(180), 169-195. https://doi.org/10.15390/EB.2015.4205
• Hatice, Y. & Altıparmak, S. (2010). Hemşirelik öğrencilerinin engellilere yönelik tutumlarının belirlenmesi. Yeni Tıp Dergisi, 27(2), 80.
• Hu, L.T., & Bentler, P.M. (1999). Cut off criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling, 6(1), 1-55. https://doi.org/10.1080/10705519909540118
• İşlek, Ö. (2020). Görme yetersizliği olan öğrenciler için genişletilmiş müfredat. P. Piştav Akmeşe ve B. Altunay (Ed.), İşitme yetersizliği ve görme yetersizliği olan çocuklar ve eğitimi içinde. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kargın, T. (2004). Kaynaştırma: Tanımı, gelişimi ve ilkeleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 5(2), 1-13. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000080
• Kargın, T., Acarlar, F. & Sucuoğlu, B. (2003). Öğretmen, yönetici ve anne-babaların kaynaştırma uygulamalarına ilişkin görüşlerinin belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 4(2), 55-76. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000207
• Kargın, T. & Baydık, B. (2002). Kaynaştırma ortamındaki işiten öğrencilerin işitme engelli akranlarına yönelik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 3(2), S. 27-39. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000064
• Kayaoğlu, H. (1999). Bilgilendirme programının normal sınıf öğretmenlerinin kaynaştırma ortamındaki iş itme engelli çocuklara yönelik tutumlarına etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Keskin, G., Bilge, A., Engin, E. & Dülgerler, Ş. (2010). Zihinsel engelli çocuğu olan anne-babaların kaygı, anne-baba tutumları ve başa çıkma stratejileri açısından değerlendirilmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 11(1), 30-37.
• Küçüker, S. (1997). Bilgi verici psikolojik danışmanlık programının zihinsel özürlü çocukların kardeşlerinin özürle ilgili bilgi düzeylerine ve özürlü kardeşlerine yönelik tutumlarına etkisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Lindzey, G., Gilbert, D., & Fiske, S. T. (1998). The handbook of social psychology. Oxford University.
• Metin, H. & Altunay, B. (2020). Kaynaştırma öğrencileriyle çalışan sınıf öğretmenlerinin fen bilimlerinin öğretimine yönelik görüşlerinin incelenmesi. Turkish Studies, 15(5), 2481-2505. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.44152.
• Ostapczuk, M., Musch, J., & Moshagen, M. (2011). Improving self-report measures of medication non-adherence using a cheating detection extension of the randomised-response-technique. Statistical Methods in Medical Research, 20(5), 489-503. https://doi.org/10.1177/0962280210372843
• Öncül, N. & Batu, E. S. (2005). Normal gelişim gösteren çocuk annelerinin kaynaştırma uygulamasına ilişkin görüşleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 6(2), 37-54. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000090
• Özbaba, N. (2000). Okul öncesi eğitimcilerin ve ailelerin özel eğitime muhtaç çocuklar ile normal çocukların entegrasyonuna (kaynaştırılmasına) karşı tutumları. (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Özdamar, K. (1999). Paket programlar ile istatistiksel veri analizi. Eskişehir: Kaan Kitabevi.
• Özdemir, H. & Ahmetoğlu, E. (2012). Okul öncesi öğretmenlerinin yaşları ve mesleki deneyimleri açısından kaynaştırma uygulamalarına ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Journal of Educational and Instructional Studies in the World, 2(1), 68-74.
• Özkubat, U. & Özdemir, S. (2012). Görme yetersizliğinden etkilenmiş ve normal gelişim gösteren çocukların sosyal becerilerinin karşılaştırılması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 13(1), 1-14. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000163
• Özyürek, M. (2006). Engellilere yönelik tutumların değiştirilmesi. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Quigney, T. (1997). Special education and school administrator preparation programs: Finding the missing link. B.C. Journal of Special Education, 21(2), 59-70.
• Sucuoğlu, B. & Akalın, S. (2010). Kaynaştırma sınıflarına alternatif bir bakış: Çevresel davranışsal değerlendirme ile öğretimsel özelliklerin incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 11(1), 19-37. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000144
• Sucuoğlu, B. & Kargın, T. (2006). İlköğretimde kaynaştırma uygulamaları: Yaklaşımlar, yöntemler ve teknikler. İstanbul: Morpa Yayınları.
• Şahin, F. & Güldenoğlu, B. (2013). Engelliler konusunda verilen eğitim programının engellilere yönelik tutumlar üzerindeki etkisi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 2(1), 214-239.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2001). Using multivariate statistics (4th ed.). Needham Heights, MA: Allyn & Bacon.
• Tavil, Y.Z. & Karasu, N. (2013). Aile eğitim çalışmaları: Bir gözden geçirme ve meta-analiz örneği. Eğitim ve Bilim, 38(168), 85-95.
• Tavil, Y.Z. & Özyürek, M. (2009). Gerçekçi bilgilendirme ve etkileşimde bulunmanın özel eğitim öğretmen adaylarının engelli kişilere yönelik tutumlarının değişmesine etkisi. Ekev Akademi Dergisi, 13(39), 265-276. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2018.-431449
• T.C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı (2009). Özürlülük eğitimi: Toplum özürlülüğü nasıl anlıyor temel araştırması.
• Tufan, M. & Yıldırım, Y. (2013). Okul öncesi öğretmenlerinin erken müdahale ve kaynaştırma kavramları hakkındaki bilgi düzeylerinin ve özel gereksinimli çocuklar için yaptıkları öğretimsel uyarlamaların incelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education-CIJE, 2(4), 1-13.
• Tuncer, T., Karasu N., Altunay, B. & Güler, Ö., (2011). Türkçe ilköğretim kitaplarında engel ve engellilik: bir doküman analizi örneği. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(2) 439-457. https://doi.org/10.9779/PUJE725
• Ünal, F. (2010). Kaynaştırma uygulamasının yapıldığı sınıflardaki, öğretmen, normal gelişim gösteren öğrenci ve engelli öğrenci velilerinin kaynaştırmaya yönelik tutumlar. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Ünal, N. ve Baran, G. (2012). Zihinsel engelli çocukların annelerinin çocuk yetiştirme tutumları ile normal gelişim gösteren çocukların zihinsel engelli kardeşlerine yönelik davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(3), 783-792.
• Vural, M. ve Yıkmış, A. (2008). Kaynaştırma sınıfı öğretmenlerinin öğretimin uyarlanmasına ilişkin yaptıkları çalışmaların belirlenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(8), 141-159.
• Wang, L. H. (2004). Kindergarten teachers’ attitudes toward multicultural education in Taiwan (Unpublished Doctoral Dissertation), The Pennsylvania State University, USA.
• Yazıcıoğlu, T. (2020). Destek eğitim odalarında görev yapan öğretmenlerin gözüyle destek eğitim odaları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 21(2), 273-297. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.584392
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. (8. Basım). Ankara: Seçkin.
• Yıldırım, Y. & Güven, D. (2012). Değer ölçütleri kapsamında özel eğitim sınıf öğrencilerinin bedensel engelli bireyler hakkındaki görüş ve tutumları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), s. 1475-1490.
• Yılmaz, E. & Batu, E. S. (2016). Farklı branştan ilkokul öğretmenlerinin bireyselleştirilmiş eğitim programı, yasal düzenlemeler ve kaynaştırma uygulamaları hakkındaki görüşleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 17(03), 247-268. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.267316
• Yılmaz, M. & Ünal, V. (2017). Üniversite gençliğinin engellilere yönelik tutumlarının incelenmesi: Sivas Örneği, International Journal of Social, 57, 341-358.
• Ünal, V. ve Yıldız, M. (2017). Üniversite gençliğinin engellilere yönelik tutumlarının incelenmesi: Sivas Örneği, International Journal of Social, 57, 341-358. https://doi.org/10.9761/JASSS7010
• Yin, R. K. (2003). Case study research: Desing and methods, USA: Sage.