FAALİYET TABANLI MALİYETLEME: KAMU HASTANESİ GÖZ SAĞLIĞI BÖLÜMÜNDE BİR UYGULAMA

Yıl 2021, Cilt: 20 Sayı: 62, 103 - 140, 09.01.2021

Pınar Kurt , Metin Saban , Fikret Çankaya

Öz

Sağlık hizmetlerine doğru kaynak ayırabilmek için, sunulan sağlık hizmetlerinin gerçek maliyetlerinin bilinmesi gerekmektedir. Sağlık sektöründe maliyet analizlerinin gerçekçi bir şekilde yapılması, maliyetlerin düşürülmesine, sağlık hizmetlerinin etkin, verimli ve kaliteli bir şekilde sunulmasına katkı sağlayacağı gibi çevreye de olumlu katkı sağlayacaktır. Bu bağlamda, sunulan sağlık hizmetlerinin maliyetlerini daha doğru ve gerçekçi bir şekilde hesaplaması açısından modern bir yöntem olan Faaliyet Tabanlı Maliyetleme (FTM) yönteminin hastane işletmelerinde kullanılması önemli hale gelmektedir. Çalışmada, öncelikle FTM yöntemi ile ilgili genel bilgiler verildikten sonra bir uygulama yapılmıştır. Çalışmanın amacı, hastanelerde FTM yönteminin uygulanabilirliğini vaka analizi yardımıyla göstermektir. Çalışmada, bir kamu hastanesinin göz sağlığı bölümünde poliklinik, anjiyo ve lazer ile cerrahi hizmet alan hastaların birim maliyetlerinin FTM yöntemine göre hesaplaması yapılmıştır. Sonuç olarak bu çalışma, FTM yönteminin hastanelerde uygulanabilir olduğunu ve yöneticilerin alacakları stratejik kararlarda faydalı olacağını göstermesi açısından bilime ve topluma katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

FTM, Faaliyet Tabanlı Maliyetleme, Hastane Maliyetleri

ACTIVITY-BASED COSTING: A CASE STUDY IN THE OPHTHALMOLOGY DEPARTMENT OF STATE HOSPITAL

Öz

In order to allocate the right resources for health care services, the actual costs of these health care services need to be understood. A realistic cost analysis in the health sector will contribute to the reduction of costs and the provision of more effective, efficient and high quality health care as well as positively impact the environment. In order to calculate the costs of health care services more accurately and realistically, it is important to utilize a modern method known as Activity Based Costing (ABC) in hospital enterprises. In this study, after giving a general information about the ABC method, an actual case was exercised. The purpose of the study is to show the applicability of ABC method in hospitals with the case analysis. In the study, the unit costs of patients receiving polyclinic, angio and laser surgery in the eye health department of a public hospital were calculated by utilizing the ABC method. In conclusion, this study is thought to contribute to science and public in terms of demonstrating the applicability of the ABC method in hospitals and the benefit for the health care professionals in making strategic decisions.

Anahtar Kelimeler

ABC, Activity Based Costing, Hospital Costs

Kaynakça

• Ağyar, E. (2006). Hastane İşletmelerinin Yönetimi Açısından Çağdaş Maliyetleme Yöntemlerinden Faaliyet Tabanlı Maliyetleme ve Kalite Maliyetlemenin Değerlendirilmesi: Bir Uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Akbulut, F. (2017). Hastanelerde Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Yöntemi ve Genel Cerrahi Biriminde Örnek Bir Uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Aldogan, M., Austill, D.A., Kocakülâh, M.C. (2014). The Excellence of Activity-Based Costing in Cost Calculation: Case Study of a Private Hospital in Turkey. Journal of Health Care Finance, 41(1), 1-25.
• Alkan, A.T. (2005). Faaliyet Tabanlı Maliyet Sistemi ve Bir Uygulama. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13, 38-56.
• Alrashdan, A., Momani, A. ve Ababneh, T. (2012). Activities Identification for Activity-Based Cost Management Applications of The Diagnostics Outpatients Procedures. Journal for Healthcare Quality, 34(1), 35-43.
• Arnaboldi, M. ve Lapsley, I. (2005). Activity Based Costing in Healthcare: a UK Case Study. Research in Healthcare. Financial Management, 10(1), 61‐75.
• Arslan, S. (2008). Faaliyet Tabanlı Maliyetleme ve Bir Hastane İşletmesi Üzerinde Uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Arzova S.B. (2002). Faaliyet Tabanlı Maliyet Yönetimi. Türkmen Kitabevi, İstanbul.
• Aslan, T. (2019). Faaliyet Tabanlı Maliyetleme: Hastane İşletmesi Uygulaması. Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 20(1), 149-163.
• Atalay, B. (2014). Sağlık İşletmelerinde Zamana Dayalı Faaliyet Tabanlı Maliyetleme ve Bir Hastane Uygulaması. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Aydın, A. (2011). Zamana Dayalı Faaliyet Tabanlı Maliyet Sistemi İle Hizmet Karlılık Analizi: Diş Hekimliği Fakültesinde Uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
• Ayvaz, E. (2014). Sağlık Kurumlarında Faaliyet Tabanlı Maliyet (Bir Kamu Hastanesi Örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Banerjee, A., Deaton, A. ve Duflo, E. (2004). Health, Health Care, and Economic Development: Wealth, Health, and Health Services in Rural Rajasthan. American Economic Review, 94(2), 326-330.
• Bengü, H. ve Arslan, S. (2009). Hastane İşletmesinde Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Uygulaması. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(2), 55-78.
• Bruggeman, W., Everaert, P., Anderson, S.R. ve Levant, Y. (2005). Modeling Logistics Costs Using Time-Driven ABC: A Case in A Distribution Company. Working Paper, 332, 1-47.
• Can, M. (2017). Bir Eğitim ve Araştırma Hastanesinde Üremeye Yardımcı Tedavi (ÜYTE) Uygulamalarının Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Yöntemi İle Analizi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Muğla.
• Cannavacciuolo, L. Illario, M., Ippolito, A. ve Ponsiglione, C. (2017). An Activity-Based Costing Approach for Detecting Inefficiencies of Healthcare Processes. Business Process Management Journal, 21(1), 55-79.
• Cohen, M.D., Hawes, D.R., Hutchins, G.D., Mcphee, W.D., Lamasters, M.B., ve Fallon R.P. (2000). Activity-Based Cost Analysis: A Method of Analyzing The Financial and Operating Performance of Academic Radiology Departments. Radiology, 275(3), 708-716.
• Cooper, R. ve Kaplan, R.S. (1992). Activity-Based Systems: Measuring Costs of Resource Usage. Accounting Horizons, 1-13.
• Çakmak, V. (2007). Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Yöntemi ve 112 Acil Sağlık Hizmetlerinde Uygulanmasına İlişkin Bir Örnek. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Çankaya, F. ve Aygün, D. (2006). Faaliyet Tabanlı Maliyetleme: Kamu Hastanesi Uygulaması. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (İlke), 17, 93-119.
• Doğan, S. ve Çakıcı, C. (2016). Faaliyet Tabanlı Maliyet Yöntemi ve Bir Uygulama. Küresel İktisat ve İşletme Çalışmaları Dergisi, 5(10), 38-51.
• Ege, İ. ve Kurtlar, M. (2018). Faaliyet Tabanlı Maliyetleme ve Bir Hastane İşletmesinde Uygulama. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 20(3), 679-704.
• Ergün, F.A. (2011). Faaliyet Tabanlı Maliyetleme ve Patoloji Laboratuvarı Uygulaması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Esmeray, A. (2006). Hastanelerde Maliyetleme ve Faaliyete Dayalı Maliyetlemeye İlişkin Bir Uygulama. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Federowicz, M.H., Grossman, M.N, Hayes, B.J. ve Riggs, J. (2010). A Tutorial on Activity-Based Costing of Electronic Health Records. Qual Manag Health Care, 19(1), 86-89.
• Grandlich, C. (2004). Using Activity-Based Costing In Surgery. AORN J, 79(1),189-192.
• Gujral, S., Dongre, K., Bhindare, S., Subramanian, P.G., Narayan, H., Mahajan, A. ve Nair, C.N. (2010). Activity-Based Costing Methodology As Tool for Costing in Hematopathology Laboratory. Indian Journal of Pathology and Microbiology, 53(1), 68-74.
• Hada MS, Chakravarty A. ve Mukherjee P. (2014). Activity-Based Costing of Diagnostic Procedures at A Nuclear Medicine Center of A Tertiary Care Hospital. Indian J Nucl Med., 29, 241-5.
• Jalalabadi, F., Milewicz, A., Sohail, R.S., Hollier, L. H. ve Reece, E.M. (2018). Activity-Based Costing. Seminars in Plastic Surgery, 32(4), 182-186.
• Javid, M., Hadian, M., Ghaderi, H., Ghaffari, S.. ve Salehi, M. (2015). Application of The Activity-Based Costing Method for Unit-Cost Calculation in A Hospital. Global Journal of Health Science, 8(1), 165-172.
• Jericó, C.M. ve Castilho, V. (2010). Cost Management: The Implementation of The Activity-Based Costing Method In Central Sterilizing Services. Revista da Escola de Enfermagem da USP, 44(3), 734-741.
• Karasioğlu, F. ve Çam, A.V. (2008). Sağlık İşletmelerinde Maliyet Analizi: Karaman Devlet Hastanesinde Birim Muayene Maliyetlerinin Hesaplanması. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), 15-24.
• Keskin, A. ve Billerlioğlu, H. (2017). Sağlık İşletmelerinde Sezaryen Ameliyatı Faaliyetinin Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Yöntemine Göre Analizi. World of Accounting Science, 19(1), 207-245.
• Kılıç, B. (2019). Sürece Dayalı Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Yönteminin Sağlık Sektöründe Uygulanabilirliği ve Ağız Diş Sağlığı Polikliniğinde Bir Uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Cerrahpaşa Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Koçaş, M. (2019). Laboratuvar Maliyetlerinin Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Yöntemiyle Analizi: Bir Kamu Hastanesinde Uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Kujacic, M., Blagojevic, M., Sarac D. ve Vesovic V. (2015). The Modified Activity-Based Costing Method in Universal Postal Service Area: Case Study of The Montenegro Post. Inzinerine Ekonomika-Engineering Economics, 26(2), 142-151.
• Kurt, P. (2018). Hastane İşletmelerinde Faaliyet Tabanlı Maliyetleme ve Sürece Dayalı Faaliyet Tabanlı Maliyetleme: Kamu Hastanesinde Bir Uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bartın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bartın.
• Kurt, P., Saban, M., Çankaya, F. ve Annaç, M.C. (2019). Time-Driven Activity-Based Costing in The Ophthalmology Department of State Hospital: A Case Study. Fresenius Environmental Bulletin, 28(4), 2754-2770.
• McBain, R.K., Jerome, G., Leandre, F., Browning, M., Warsh, J., Shah, M., Mistry, B. Faure, P.A., Pierre, C., Fang, A.P, Mugunga, J.C., Gottlieb, G., Rhatigan, J. ve Kaplan, R. (2018). Activity-Based Costing of Health-Care Delivery, Haiti. Bull World Health Organ., 96(1), 10-17.
• Muto, H., Yuji, T., Suzuki, S., Yokooka, Y., Abe, T., Sase, Y., Terashita, T. ve Ogasawara, K. (2011). Filmless Versus Film-Based Systems in Radiographic Examination Costs: An Activity-Based Costing Method. BMC Health Services Research, 11(246), 1-7
• Ortaköylü, M.G., Altın, S. Bahadır, A., Ürer, H.N., Koşar, F. ve Coşkun, A. (2016). Activity-Based Costing Management and Hospital Cost in Patients With Chronic Obstructive Pulmonary Disease. Eur. J. Gen. Med. 13(2), 116–126.
• Polat, L. (2008). Zaman Sürücülü Faaliyet Tabanlı Maliyetleme ve Bir Sanayi İşletmesi Uygulaması. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Saban, M. ve Erdoğan, N. (2014). Maliyet ve Yönetim Muhasebesi, 6. Baskı. Beta Basın Yayınevi, İstanbul.
• Saban, M. ve İrak Güğerçin, G. (2009). Çağdaş Maliyet Yönetimi Sistemlerinden Sürece Dayalı Faaliyet Tabanlı Maliyetleme. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 5(10), 97-108.
• Ross, T.K. (2004). Analyzing Health Care Operations Using ABC. Journal of Health Care Finance, 30(3), 1-20.
• Roszita, I., Nur, M.A., Zafirah, A. ve Aljunid, S.M. (2018). The Cost of Radiology Procedures Using Activity Based Costing (ABC) for Development of Cost Weights in Implementation of Casemix System in Malaysia. Jurnal Sains Kesihatan Malaysia, 16(1), 155-162.
• Seldüz H. (2011). Sağlık Kurumlarında Faaliyet Haritaları Temelinde Faaliyete Dayalı Maliyet Yönetimi ve Bir Uygulama. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
• Turney, P ve Stratton, A.J. (1992). Using ABC to Support Continuous Improvement, Management Accounting, 74(3), 46-50
• Unutkan, Ö. (2010). Faaliyet Tabanlı Maliyet Sistemi ve Bir Uygulama. Mali Çözüm Dergisi, 97, 87-106.
• Ülker, Y. (2002). Faaliyet Tabanlı Maliyetlemede Ön Maliyetleme Simülasyonu ve Plastik Gıda Kapları Ambalaj Sanayiinde Bir Uygulama. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Ülker, Y. ve İskender, H. (2005). Doğru Maliyet Hesaplamada Güvenilir Bir Sistem: Faaliyet Tabanlı Maliyetleme ve John Deere Örneği. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(13), 189-217.
• Yereli A. N. (2009). Activity-Based Costing and Its Application in A Turkish University Hospital. AORN Journal. 89(3), 573-591.
• Yolci, M. ve Tanyıldızı, H. (2018). Study of Activity-Based Cost Analysis in Health Sector: Calculation of Radiology Unit Costs In A Special Hospital. Hitit University Journal of Social Sciences Institute, 11(3), 2288-2303.