CUMHURİYET’İN 100. YILINDA MUHASEBE MESLEĞİNİN GELİŞİMİ

Yıl 2025, Cilt: 24 Sayı: 74, 123 - 146, 16.01.2025

Fatih Coşkun Ertaş , Mihriban Coşkun Arslan

https://doi.org/10.55322/mdbakis.1486903

Öz

Muhasebe düşüncesi ve muhasebe mesleği, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk dönemlerinden itibaren belirgin bir gelişim süreci yaşamış ve ülkenin ekonomik yapılanmasında önemli bir rol oynamıştır. Bu çalışmanın amacı, Cumhuriyet’in ilk döneminde muhasebe mesleğinin henüz örgütlü bir yapıya sahip olmamasından başlayarak, muhasebenin gelişiminde etkili olan durumları derinlemesine araştırmaktır. Özellikle, Sümerbank Hesap Planı gibi önemli kilometre taşlarının incelenmesiyle birlikte, 1950’lerden itibaren vergi reformu ve diğer yasal düzenlemelerin muhasebe mesleğini nasıl etkilediği üzerinde durulmuştur. Ayrıca, 1980’lerden sonra yaşanan piyasa ekonomisine geçiş sürecinde Türkiye ekonomisi ile muhasebe mesleği arasındaki ilişki ve muhasebenin bugünkü konumu da değerlendirilmiştir. Bu makale, Cumhuriyet’in 100 yıllık geçmişinde muhasebe mesleğinin gelişimini anlamak ve gelecekteki stratejilerini belirlemek adına önemli bir kaynak oluşturmayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Muhasebe Tarihi, Türkiye Muhasebe Mesleği Tarihi, 3568 Sayılı Meslek Kanunu

THE DEVELOPMENT OF THE ACCOUNTING PROFESSION IN THE 100TH ANNIVERSARY OF THE REPUBLIC

Öz

Accounting thought and the accounting profession have experienced a significant development process since the early periods of the Republic of Turkey and have played an important role in the economic structuring of the country. The aim of this study is to investigate in depth the situations that were effective in the development of accounting, starting from the fact that the accounting profession did not yet have an organized structure in the first period of the Republic. In particular, the study examines important milestones such as the Sümerbank Chart of Accounts, as well as how tax reform and other legal regulations from the 1950s onwards have affected the accounting profession. In addition, the relationship between the Turkish economy and the accounting profession during the transition to a market economy after the 1980s and the current position of accounting are also evaluated. This article aims to be an important source for understanding the development of the accounting profession in the 100-year history of the Republic of Turkey and for determining its future strategies.

Anahtar Kelimeler

History of Accounting, History of Accounting Profession in Turkey, Professional Law No. 3568

Kaynakça

• 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu
• 6762 Sayılı Türk Ticaret Kanunu
• Arıkan, Y., & Güvemli, B. (2013). Türkiye’de Muhasebe Mesleğinin Gelişimi ve İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, Sayı: 5, 33-67. https://dergipark.org.tr/tr/pub/muftad/issue/30124/325025
• Ataman, B. ve Gökçen, G. (2021). Finansal raporlama standartlarına uygun hesap planı (Frshp) ile tekdüzen planı (Tdhp) bilanço hesap gruplarının karşılaştırılması ve değerlendirmesi. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(1), 151-159.
• Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu. (2012). BDDK’nın Kuruluşu ve Yapısı, BDDK’nın Faaliyetleri, BDDK’nın Denetimine Tabi Kuruluşlar. chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/23979/mod_resource/content/1/BBDK_pdf.pdf
• Berk, G. G. (2016). Sümerbank İşletmelerinde Tasarıma Dair İçerik Analizi: Sümerbank Süreli Yayınları Üzerine Bir Çalışma. Yedi, (16), 111-120. https://dergipark.org.tr/tr/pub/yedi/issue/24741/261615
• Dinç, E., & Atasel O. (2016). Türkiye’deki Muhasebe Anlayışının Gelişim Süreci Ve Mevcut Durumun İncelenmesi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 6(12), 267 - 283. chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.ktu.edu.tr/dosyalar/sbedergisi_ed4e9.pdf
• Durmuş, A. H., & Arat, M. E. (2014). İşletmelerde Muhasebe Organizasyonu. Marmara Üniversitesi Nihad Sayar Eğitimi Vakfı Yayınları No: 496/730, İstanbul.
• Erdoğan, A., & Kapcı, H. Z. (2018). II. Dünya Savaşı Sürecinde Sümerbank. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 32(45), 83-108. https://dergipark.org.tr/tr/pub/erusosbilder/issue/41602/450224
• Ertaş, F.C. (2021). Muhasebe Bilgi Sistemi Yönetimi. Seçkin Yayınevi, Ankara.
• Ertaş, F.C., & Çetin, K. (2009). Türkiye’de Şirketleşme ve Ekonomik Değişkenlerle Olan Etkileşimi: 1995-2008. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (43), 85-96. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mufad/issue/35673/396801
• Eşkinat, R., & Gerek, S. (1992). Türkiye’de KİT’lerin Günümüze Kadar Olan Gelişimi. Eskişehir Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(1), 35-44. https://dergipark.org.tr/tr/pub/anadoluibfd/issue/48366/612488 Gücenme, Ü., & Poroy Arsoy, A. (2006). Türkiye’de Cumhuriyet Döneminde Muhasebe Eğitimi. Mali Çözüm Dergisi, 76, 308-328. chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://archive.ismmmo.org.tr/docs/malicozum/malicozum_kongreozel/17%20umitgucenme_aylinporoyarsoy.pdf
• Güvemli, O. (2017). Cumhuriyet’in Muhasebe Düşüncesi - Batılılaşma Sürecinin Üçüncü Evresi- (1923-1950). Muhasebe Ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (12), 29-54. https://dergipark.org.tr/tr/pub/muftad/issue/30117/324917
• Güvemli, O. (2018). Türkiye Muhasebe Mesleğinde Yüz Elli Yıllık Yalnızlık (1839- 1989). Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (14), 23-63. https://dergipark.org.tr/tr/pub/muftad/issue/33608/373066
• Güvemli, O., Aytulun, A., & Şişman, B. (2013). Türkiye’de Muhasebe Mesleğinin Gelişmesi ve İlk Meslek Örgütlenmesi: Türkiye Muhasebe Uzmanları Derneği - 1942. Muhasebe Ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi (4), 19-49. https://dergipark.org.tr/tr/pub/muftad/issue/30125/325042
• Güvemli, O., Güvemli, B., & Aslan, M. (2018). Cumhuriyet’in Muhasebe Düşüncesinde İkinci Evre: Liberal İktisat Politikalarını Uygulama Dönemi (1950-1980). Muhasebe Ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (14), 157-201. https://dergipark.org.tr/tr/pub/muftad/issue/33608/373083
• İstanbul YMM Odası, (2006). Kurumsal Muhasebe Düzeni ve Bunun Türkiye’deki Durumu, İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Odası Raporu. chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.istanbulymmo.org.tr/Data/Platform/1200.pdf
• Karaçor, Z., & Alptekin V. (2006). 1980 Sonrası İstikrar Politikaları Işığında Türkiye Ekonomisinin Trend Analizi Yardımıyla Değerlendirilmesi. Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 6(11), 306-342. https://dergipark.org.tr/tr/pub/susead/issue/28430/302843
• Kaştan, Y. (2006). Cumhuriyet Döneminde Nüfus Hareketlerinin Fonksiyonu, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 65-76. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunisosbil/issue/2817/37926
• Koçtürk, O. M., & Gölalan, M. (2010). 1923-1950 Türkiye Ekonomisinin Yapısal Analizi, Üçüncü Sektör Kooperatifçilik, 45(2): 48-65. https://atif.sobiad.com/index.jsp?modul=makale-detay&Alan=sosyal&Id=AWKqdLbpIwYof_IhoPt4
• Memiş, Ş. (2020). 20. Yüzyıl Türkiye Ekonomisi Üzerine Kısa Bir Analiz (1923-2000). Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (66), 263-284. https://dergipark.org.tr/tr/pub/dpusbe/issue/57463/778658
• Polatoğlu, M. G. (2021). Türkiye’nin Kalkınmasında Sümerbank Ve Etkinliği (1933-1987). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, (37), 261-306. https://dergipark.org.tr/tr/pub/aamd/issue/65656/1015978
• Rakıcı, C., & Aktuğ, M. (2020). Gelir Kavramına Yönelik Farklı Görüşler Ve Türk Vergi Sisteminin Gelire Yaklaşımı. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(4), 879-904.
• https://dergipark.org.tr/tr/pub/basbed/issue/58861/838905
• Sermaye Piyasası Kurulu. (2024). https://spk.gov.tr/
• Sipahi, B., & Küçük, İ. (2011). Türk Ticaret Kanunları ve Muhasebenin Gelişimine Etkilerinin 160 Yıllık Öyküsü. Muhasebe Ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (1), 181-193. https://dergipark.org.tr/tr/pub/muftad/issue/30128/325082
• Şahinkaya, S. (2019). Cumhuriyetimizin İlk Sanayi Sayımı 1927: “Bir Hesaplaşma Hazırlığı”, Çalışma ve Toplum, 1(60), 79-208. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ct/issue/71826/1155462
• Türkiye Muhasebe Uzmanları Derneği. (2017). 1942-2017 75.yıl Anısına. Kongreler Kitapçığı. https://www.tmud.org.tr/Files/Arsiv/TMUDKONGRELERKiTABi2017.pdf
• Yavuzaslan Söylemez, S. (2022). Historical Development Of Uniform Account Plans In Turkey (1923-1971). Muhasebe Ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (22), 97-124. https://dergipark.org.tr/en/pub/muftad/issue/68210/962315