KATILIM BANKALARININ BAĞIMSIZ DENETİM RAPORLARININ İÇERİK ANALİZİ İLE İNCELENMESİ

Yıl 2025, Cilt: 24 Sayı: 74, 191 - 208, 16.01.2025

Selin Coşkun

https://doi.org/10.55322/mdbakis.1517451

Öz

Bu çalışmada temel amaç Türkiye’de faaliyette bulunan katılım bankalarının bağımsız denetim raporlarının içerik analizi ile denetçi kuruluş nezdinde değerlendirilmesidir. Bu çerçevede Türkiye’de faaliyette bulunan katılım bankalarının bağımsız denetim raporları üzerine bir inceleme gerçekleştirilmiştir. Çalışmada kamu ve özel olmak üzere 6 katılım bankasına ait 2019-2023 yıllarına ait 30 adet bağımsız denetçi raporu içerik analizi yöntemi ile incelenmiştir. Bağımsız denetim raporlarında bağımsız denetçi görüşleri, kilit denetim konuları, kilit denetim konuları ele alınış şekilleri, denetim ücretleri, denetçi büyüklüğü gibi konu başlıkları incelenmiştir. Çalışma sonucunda bankalara yönelik olumlu denetçi görüşünün hâkim olduğu, sınırlı verilen denetçi görüş dayanaklarının temel sebebinin ise bankaların ayırmış olduğu karşılıkların ilgili mevzuat ve muhasebe standartları ilkelerine aykırı bir şekilde sunulmasından dolayı olduğu tespit edilmiştir. Bankalara denetim hizmeti veren denetim firmalarının tamamının 4 büyük olarak ifade edilen denetim firmalarından oluştuğu tespit edilmiştir. Denetçiler tarafından en çok belirlenen kilit denetim konusu ise “TFRS 9 Finansal Araçlar Standardı” kapsamında “finansal varlıklara ilişkin sınıflama, ölçüm ve değer düşüklüğünün finansal tablolara alınması ve açıklamalar” başlıklı konu olduğu görülmüştür. Bankaların en çok denetim ücretini raporlama dönemine ait denetim hizmetleri için ödedikleri belirlenmiştir. Çalışmada katılım bankalarına denetim hizmeti veren denetim firmalarının daha çok sorumlu denetçi olarak erkek denetçi atadıkları tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Katılım Bankaları, Bağımsız Denetim Raporları, Denetim Firmaları

EXAMINING THE INDEPENDENT AUDIT REPORTS OF PARTICIPATION BANKS WITH CONTENT ANALYSIS

Öz

The main purpose of this study is to evaluate the independent audit reports of participation banks operating in Turkey by the auditor institution through content analysis. In this context, an examination was carried out on the independent audit reports of participation banks operating in Turkey. In the study, 30 independent auditor reports belonging to 6 participation banks, public and private, between 2019 and 2023 were examined using the content analysis method. Topics such as independent auditor opinions, key audit issues, ways of handling key audit issues, audit fees, auditor size were examined in the independent audit reports. As a result of the study, it was determined that the positive auditor opinion towards the banks was dominant, and the main reason for the limited auditor opinion bases was that the provisions set aside by the banks were presented in violation of the principles of the relevant legislation and accounting standards. It has been determined that all audit firms that provide audit services to banks consist of audit firms referred to as the Big 4. It was observed that the key audit issue most frequently identified by auditors was the subject titled "Classification, measurement and recognition of impairment and disclosures regarding financial assets” within the scope of “TFRS 9 Financial Instruments Standard”. It was determined that banks paid the most audit fees for audit services during the reporting period. In the study, it was determined that audit firms providing audit services to participation banks mostly appointed male auditors as responsible auditors.

Anahtar Kelimeler

Participation Banks, Independent Audit Reports, Audit Firms

Kaynakça

• Ada, Ş., Yardımcıoğlu, M. (2021). Bağımsız denetim kalitesi üzerinde etkili olan faktörler üzerine bir yapısal eşitlik modellemesi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 13 (4), 3467-3485.
• Akçay, A., ve Bilen, A. (2018). Denetim kalitesi ve göstergeleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (40), 227-256.
• Akdoğan, N. (2020). Borsa İstanbul (BİST) şirketlerinin 2017 ve 2018 yıllarındaki denetim görüşleri ile bağımsız denetçi raporlarında verilen görüşün dayanağının incelenmesine yönelik bir araştırma. Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, 19(59), 1-18.
• Akdoğan, N., Güdü, E. S., Işık, A., Sevindik, İ., Şahin, D., & Özkan, G. (2018). 2014-2016 Yılları arasında BİST şirketleri ile ilgili denetim görüşleri. Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, 18(54), 1-18.
• Ayanoğlu, Y., & Dölen, T. (2020). Sınırlı olumlu görüş verilen denetim raporlarının içerik analizi. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(3), 703-720.
• Aydın, A., & Çürük, T. (2017). Bağımsız denetçinin finansal tablolara ilişkin görüş oluşturma ve raporlama standardından kaynaklanan yükümlülükleri. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26(2), 226-238.
• Bakan, S., & Dursun, A. (2020). Bilgisayar destekli denetim tekniklerinin denetim riskine etkileri: istanbul’da faaliyet gösteren bağımsız denetim kuruluşlarında bir uygulama. Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, (61) : 55-82.
• Blandón, J.G., & Bosch, J.M.A. (2013). Audit firm tenure and qualified opinions: New evidence from Spain. Spanish Accounting Review, 16(2), 118-125.
• Bozkurt, N. (2006). Muhasebe denetimi. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Carson E., Ferguson A., ve Simnett, R. (2006). Australian audit reports: 1996–2003. Australian Accounting Review, 16(40), 89-96.
• Defond, M., Zhang, J. (2013). A review of archival auditing research. Journal of Accounting and Economics, 58(2-3), 275-326.
• Erden, B. & Yanık, R. (2022). Sektörel gelişimde bağımsız denetim ve kamu denetimi birlikteliği: Katılım bankacılığı örneği. Journal of Academic Value Studies, 8(3), 204-219.
• Erdoğan, S., ve Kutay, N. (2016). Türkiye’de bağımsız denetim şirketlerinin karakteristiklerinin bağımsız denetim gelirleri üzerindeki etkisi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 12(27), 105-122.
• Güredin E. (2010). Denetim ve Güvence Hizmetleri (13. Baskı). İstanbul: Türkmen Kitabevi Yayınları.
• Karyağdı Güngör, N., Koca, N. (2022). Bağımsız denetim kalitesi muhasebe bilgi kalitesini etkiler mi? Yapılan çalışmalar açısından bir değerlendirme. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(14), 147-164.
• Keleş, D. (2022). İslami finansal kurumların bağımsız denetim raporlarının içerik analizi yöntemiyle incelenmesi: Katılım bankaları örneği. İ. Çemberlitaş (Ed.), İslami Finansal Kurumlar Üzerine Güncel Teorik ve Uygulamalı Çalışmalar (s. 99-112). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Özveren, C. ve Türel, A. (2021). Türkiye’de bağımsız denetim raporları: 2016-2020 yılları arası bir inceleme. Hitit Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 429-441.
• Yaşar, A. (2015). Olumsuz denetim görüsü ve bağımsız denetçi değişikliği arasındaki ilişki: borsa istanbul sanayi şirketleri üzerine bir uygulama. Muhasebe ve Finansman Dergisi(65), 81-96.
• Yaşar, A. & Çetin, E. (2023). BİST Şirketleri bağımsız denetim raporlarının sorumlu denetçi cınsıyeti yönünden incelenmesi. Muhasebe ve Finans İncelemeleri Dergisi, 6(1), 84 – 94.
• Yaylalı, İ. (2024). Sürekli denetim, bağımsız denetim ve hile denetimi etkinliği: Denetçi görüşüne etkisi. Denetişim(29), 80-96.