ŞİİR VE BİLİNÇALTI: EDİP CANSEVER ÖRNEĞİ

Yıl 2016, Sayı: 1 - Bahar, 1 - 16, 27.11.2016

Mustafa Karabulut

Öz

Şiir, gerek anlam derinliği, gerekse imge dünyası bakımından edebiyat türleri içerisinde önemli yere sahiptir. Şiir bireyin bilinç ve bilinçaltı taraflarına hitap eden bir tür olarak psikoloji bilimi ile yakın ilişkiler kurar.

Bilinçaltı, Sigmund Freud'un psikanaliz kuramında geliştirilmiş bir kavramdır. Buna göre; bilinç yapısı görülen bilinç durumlarının arkasında çok daha derinde ve görünmez bir bölgede çalışan başka bir yapıdır.

Psikanalistler, bireyin bilinçaltı yönünü ortaya çıkararak, çocukluk yıllarında karşılaştığı ve hayatında izler bırakan unsurları ortaya koymayı onu tedavi etmeyı esas alır. Psikanaliz, insanın bilinçli fikir, duygu, ilgi ve davranışlarının bilinçaltı ile yakından ilgili olduğunu öne sürmektedir. Psikanalizin ortaya çıkması ve tutunmasında Sigmund Freud’un bilinçaltı üzerine yaptığı çalışmaların önemli yeri vardır. Bilinçaltı, hem biyolojik kalıtsal olan ilkel cinsellik ve saldırganlık içgüdülerinden, hem de baskı altına alınmış düşünceler, anılar, istekler ve dürtülerden meydana gelir. Bireyin bilinçaltındaki unsurlar onu huzursuzluğa ittiği için bilince doğrudan çıkamaz, ancak bazen bir şekilde kendisini gösterir. Bilinçaltına itilmiş yaşanmışlıklar, duygu ve düşünceler rüya ve hayaller ile de ortaya çıkabilir. Freud da insan davranışlarını açıklamada bilinçaltının verilerinden yararlanmıştır.

Cumhuriyet dönemi Türk şiirinde II. Yeni şiirinin en önemli isimlerinden olan Edip Cansever, şiirlerinde bilinçaltı unsurlarını ustaca kullanmıştır. Bu makalede amacımız, şiirde bilinçaltı unsurlarının nasıl yer aldığını Edip Cansever’in şiirlerinden seçtiğimiz örneklerle ortaya koymaktır.

Kaynakça

• Atlı, Ferda (2012). “Edebi Metnin Ve Yaratıcılığın Kaynağına Ulaşan Yol: Psikanalitik Edebiyat Eleştirisi” Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History or Turkic, Volume 7/3 Summer, Ankara, s.257-273.
• Cansever, Edip (2008). Sonrası Kalır I, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Cansever, Edip (2008). Sonrası Kalır II, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Cebeci, Oğuz (2009). Psikanalitik Edebiyat Kuramı, İthaki Yayınları, İstanbul.
• Cüceloğlu, Doğan (2000). İnsan ve Davranışı, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Dirlikyapan, Murat Devrim (2003). İkinci Yeni Dışında Bir Şair: Edip Cansever, Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Dirlikyapan, Murat Devrim (2007). Phoenix’in Evrimi: Edip Cansever’de Dramatik Monolog, Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.
• Emre, İsmet (2006). Edebiyat ve Psikoloji, Anı Yayıncılık, Ankara.
• Freud, Sigmund (2009). Düşlerin Yorumu I, (Çev. Emre Kapkın), İstanbul: Payel Yayınları.
• Freud, Sigmund (2010). Düşlerin Yorumu II, (Çev. Emre Kapkın), Payel Yayınları, İstanbul.
• Freud, Sigmund (1994). Kendi Kendine Psikanaliz, (Çev. Tahsin Büyükören), İstanbul: Düşünen Adam Yayınları.
• Jones, Ernest (2007). “Psikanaliz ve Folklor”, (Çev. Banu Yılmaz), Millî Folklor, 2007, Sayı 74.
• Jung, Kalr Gustave (1996). Analitik Psikolojinin Temel İlkeleri/Konferanslar, çev. Kamuran Şipal, Cem Yayınevi: İstanbul.
• Karabulut, Mustafa (2011a). “Cahit Sıtkı Tarancı’nın Şiirlerine Psikanalitik Bir Yaklaşım”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 6/3 Summer.
• Karabulut, Mustafa (2011b). “Edip Cansever’in “Medüza” Şiirine Varoloşçu Bir Bakış”, Erdem dergisi, Sayı: 61, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Karabulut, Mustafa (2013). Edip Cansever Şiiri, Öncü Kitap Yayınları, Ankara.
• Kavaz, İbrahim (1999). Sait Faik Abasıyanık, Şûle Yayınları, İstanbul.
• Korkmaz, Ramazan (2009). “Metaforik Dönüştürme Biçimleri ve Efendi-Köle Diyalektiği Bakımından Beyaz Kale”, bilig, Yaz.
• Köprülü, Özlem (2014). “Bilinçdışı Ve Dil”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 9/3 Winter 2014, s. 951-958.
• Moran, Berna (1999). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Saydam, M. Bilgin (1997). Deli Dumrul'un Bilinci, Metis Yayınları, İstanbul.
• Şahin, Veysel (2009). “Necip Fazıl Kısakürek’in Şiirlerinde ‘Hayat ve Ölüm’ Trajedisi”, Erdem dergisi, Sayı: 53, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara.
• Oktay, Ahmet (2008). İmkânsız Poetika, İthaki Yayınları, İstanbul.
• Onaran, Mustafa Şerif (2002). “Ömer Edip’ten Edip Cansever’e Şiirli Yol”, Varlık, S.1135/Nisan.
• Öcal, Oğuz (2009). “Edip Cansever’in Şiirleri Üzerine Bir İnceleme”, Kırıkkale Üniversitesi Soayal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Kırıkklale.
• Yıldırım, Fariz (2009). “Turgut Uyar’ın Şiirlerinde Uyumsuzluk ve Yabancılaşma İzleği”, Erdem dergisi, Sayı: 53, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara.