TÜRK TEZYÎNATINDAKİ YARI ÜSLUPLAŞTIRMA ANLAYIŞININ “PORTAKAL ÇİÇEĞİ” ÖRNEĞİNDE İNCELENMESİ

Yıl 2019, Sayı: 8, 85 - 97, 30.09.2019

Aynur Maktal(erbaş)

https://doi.org/10.32579/mecmua.536731

Cited By: 2

Öz

Türk tezyinatının temellendirildiği esasların başında tabiatın gözlemlenmesi, analitik bakışla incelenmesi ve bunları sanatçının kendi yorumlama becerisi ile sunması gelir. Bu ilkeler dönem ve çeşitli kültür etkileşimleriyle farklılıklar gösterse de temelde kendine özgü yorumlama anlayışını bir biçimde hâkim kılmaktadır. Kültürümüzün farklı dönemlerinde motiflerin bazılarına sembolik anlamların yüklenmiş olmasında da bu etkiyi görmek mümkündür. Türk tezyinatındaki motiflerde, klasik dönemde tam üsluplaştırma hâkim iken gerek yeni arayışlar gerekse batı kültürü etkisiyle bu dönemden sonra yarı üsluplaştırma etken olmuştur. Bu usulde, tabiat elemanlarının belirgin özellikleri, sanatçı tarafından bilinçli olarak abartılarak vurgulanmıştır.Tam olarak üsluplaştırılmış olan motiflerin aksine, yarı üsluplaştırılmış motifler, kendi karakteristik özelliklerini kısmen yansıttıkları gibi geleneğimizde nüanslı tahrir ismiyle adlandırılan incelip kalınlaşan çizgilerle de bu motifler hareketlilik kazanmışlardır. Yorumlanmış olan tasarımlar açıklamalarıyla birlikte sunulmuştur. Türk süsleme sanatlarında bazı motifler de semboliktir. Yarı üslplaştırılmış motifler çiçeklerin karakteristik çizgilerinin abartılmış halleridir. Bu üslupta motifler tabiatta doğal halde bulunan çiçeklerin grafiksel anlatımıdır. Bir başka deyişle çiçeklerin anatomik yapılarını gösteren şemalardır. Yarı üsluplaştırılmış motifler, Türk süsleme sanatlarının doğayı taklit etmediğinin en güzel göstergesidir. Bu üslupta sanatçı doğayı izler ancak onu taklit etmez. Onu sadece yorumlar.
Bu çalışmamızda tezyinatımızda bir döneme damgasını vurmuş olan yarı üsluplaştırılmış motiflerin yorumlama ilkeleri esas alınarak portakal çiçeği örneği üzerinden özgün tasarımlar hazırlanmıştır. Portakal çiçeğinin karakteristik özellikleri abartılarak yorumlamalar yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

tasarım, , motif, , üslup

Kaynakça

• Atasoy,N urhan (2011). Hasbahçe: Osmanlı Kültüründe Çiçek ve Bahçe, Milenyum Yayıncılık, İstanbul.
• Arseven, Celâl Esad(1970). Türk Sanatı, Cem Yayınevi, İstanbul.
• Ayvazoğlu, B.(2016). Aşk Estetiği, Kapı Yayınları, İstanbul.
• Birol, İ. & Derman, Ç.(2012).Türk Tezyini Sanatlarında Motifler, Kubbealtı Neşriyatı, İstanbul.
• Birol İ.(2012). Türk Tezyini Sanatlarında Desen Tasarımı Çizim Tekniği ve Çeşitleri, 5. Baskı, Kubbealtı Neşriyatı, İstanbul.
• Birol, İ.(1999) .“Türklerin sanata bakışı ve tezyinî sanatlarda desen çizme tekniği” Türkler Ansiklopedisi, Eczacıbaşı Yayınları, Ankara, s.308-315.
• Derman, Ç. (2015). “Türk Tezhip Sanatının Muhteşem Çağı: 16. Yüzyıl”, Hat ve Tezhip Sanatı, (Editör: Ali Rıza Özcan), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. Ankara, s. 343-359.
• Devellioğlu, F. (2012). Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat, Aydın Kitabevi Yayınları. Ankara
• Doğanay, Aziz (2015). “Hatayî Üslubu Motifler”, (Editör: A. Rıza ÖZCAN), Hat ve Tezhip Sanatı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, s. 437-449.
• Ersoy, Ayla (1988). Türk Tezhip Sanatı, Akbank Yayınları, İstanbul.
• Keskiner, Cahide (2000). Türk Süsleme Sanatlarında Stilize Çiçekler–Hatai, Türk Tarih Kurumu Yayınları.,Ankara
• Mesara, Gülbün (2015). “Kanunî Sultan Süleyman’ın Sernakkaşı Kara Memi” (Editör: Ali Rıza Özcan), Hat ve Tezhip Sanatı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, s.361-377.
• Özkeçeci, İ. (2008). Türk Sanatında Kompozisyon, İstanbul. Özkeçeci, İ.& Özkeçeci Ş. B.(2007).Türk Sanatında Tezhip, İstanbul. Serin, M. (2003). Hat Sanatı ve Meşhur Hattatlar, Kubbealtı Neşriyatı, İstanbul.
• Tanındı, Zeren (1993). “Türk Tezhip Sanatı””, Başlangıcından Bugüne Türk Sanatı (Editör: N. Diyarbekirli, & Mehmet Önder), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, s.397-406.
• ( www.sonhaberler.com/ilkbahar-kokusu-portakal-cicekleri,2018)