Antik Yunan Felsefesinde Müziğin Etik ve Saflaştırıcı Gücü

Yıl 2022, Sayı: 13, 246 - 255, 30.03.2022

Rıfat Vedat Yıldırım

https://doi.org/10.32579/mecmua.1063268

Öz

Hammamizade İsmail Dede Efendi özel meşk defterine, “Musîki ahlak-ı beşeri tasfiye eden bir ilm-i şeriftir.” diye yazdığında belki de yüzlerce yıl öncesinden gelen bir gelenekle bunu dile getiriyordu. Müziğin pek çok özelliğinden insan üzerindeki pek çok etkisinden bahsedilir, bunlarda biri de insan ahlakı üzerindeki saflaştırıcı gücü ve hatta doğrudan ahlakî etkisidir. Bilimsel bir yönü de olan bir sanat etkinliğinin, müziğin, felsefî açıdan bakacak olursak, “estetik” kaygılar güden bir etkinliğin aynı zamanda “etik” ile ilgili, belki de ahlakî demek daha yerinde olabilir, bir amaç doğrultusunda da işlevselliğinden bahsedilebilmektedir.
Yunan filozofları müziğin sadece hoş bir eğlence olmadığına, aynı zamanda belirli insan davranışlarını da ortaya çıkarabileceğine inanıyorlardı. Belirli duygusal ve ruhsal özelliklerle ilgili bir mod sistemi geliştirmişlerdi. Her mod ihtiva ettiği sesler ile belli mizaç ve duyguları karakterize ediyordu. Pythagoras’un takipçileri ve sonrasında Platon ve Aristo, müziğin bu ahlaki gücünü sadece modlara değil müzikal ritme de atfetmişlerdi. Platon, Aristo ve Aristoksenes modlar ve ritmik elementlerle beraber müzik icrasında seçilen enstrümanların da etkili olduğundan bahsetmişlerdir.
Bu noktada müziğin dönüştürücü etkisinden bahsetmek gerekir. İlahi ahengin somutlaşmış, cisimleşmiş ve duygulara hitap eden tezahürü olan müziğin, ruhları dönüştürme etkisine de sahip olduğu düşünülüyordu.
Bu çalışmanın konusu Eski Yunan felsefesinde müziğin ahlakı dönüştürücü ve saflaştırıcı etkisi olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Müzik, ethos, etik, physis, harmonia, katharsis

Kaynakça

• Antiochus of Ascalon (Stanford encyclopedia of philosophy). (n.d.). In Stanford encyclopedia of philosophy. https://plato.stanford.edu/entries/antiochus-ascalon/ adresinden Ocak 25, 2022'de alınmıştır.
• Barney, R. (2005). Nomos and Phusis. https://www.encyclopedia.com/humanities/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/nomos-and-phusis adresinden Ocak 25, 2022'de alınmıştır.
• Cozma, C. (1998, 10-15, Ağustos). The Ethical Values of The Music Art of The Ancient Greeks: A Semiotic Essay, Twentieth World Congress of Philosophy. Boston, Massachusetts, ABD. https://doi.org/10.5840/wcp20-paideia1998349
• Fubini, E. (2014). Müzikte Estetik (2. Baskı). Dost Kitabevi Yayınları.
• Guthrie, W. K. C. (2011). Yunan Felsefe Tarihi 1, Sokrates Öncesi İlk Filozoflar ve Pythagorasçılar (1. Baskı). (E. Akça, Çev.) Kabalcı Yayınevi (1962)
• Gülen, B. N. P. (2016). An Enquiry on Physis–Nomos Debate: Sophists, Synthesis Philosophica 61 (1), 39–53. https://doi.org/10.21464/sp31103
• Harmonia. (2021, 3 Ocak). In Wikipedia, Özgür Ansiklopedi. https://en.wikipedia.org/wiki/Harmonia adresinden Ocak 25, 2022'de alınmıştır.
• Lockwood, T.C. (2005). Physis and Nomos in Aristotle’s Ethics. The Society for Ancient Greek Philosophy Newsletter, 327, 23-35. https://orb.binghamton.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1326&context=sagp
• Physis. (2021, 30 Aralık). In Wikipedia, Özgür Ansiklopedi. https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Physis&oldid=1062820181 adresinden Ocak 25, 2022'de alınmıştır.
• Schoen-Nazzaro, M. B. (1978). Plato and Aristotle on the Ends of Music. Laval théologique et philosophique, 34(3), 261–273. https://doi.org/10.7202/705684ar
• The goddess Physis in Greek mythology. (n.d.). In Greek legends and myths. https://www.greeklegendsandmyths.com/physis.html adresinden Ocak 25, 2022'de alınmıştır.
• Wellesz, E. (1962). A History of Byzantine Music and Hymnography, Oxford University Press.