KURGUDAN GERÇEKLİĞE: EDEBİYATIMIZDA VE BİR NUMUNE OLARAK İNŞA MECMUALARINDA SEBEB-İ TELİFLERE DAİR

Yıl 2023, Sayı: 15, 72 - 89, 30.03.2023

Gökhan Alp

https://doi.org/10.32579/mecmua.1255543

Cited By: 1

Öz

Osmanlı sahası Türk edebiyatı, farklı sahalara sirayet eden binlerce numune ile çeşitli başlıklar altında tetkik edilmek durumundadır. Edebî geleneğin tespitine birçok açıdan medar olacak mektuplardan terekküp eden, devrin tarihî, siyasî, sosyal yönünü aksettiren ve taşıdığı bazı bilgiler bakımından tek kaynak durumunda olan inşa mecmuaları bu noktada önem arz etmektedir. Manzum eserler ile temeyyüz eden edebiyatımızda tezkirelerin gölgesinde kalan bu çerçevenin çok çeşitli konu başlıkları altında ele alınacağı bir yazı dizisi söz konusudur. Ele aldığımız mevcut çalışma inşa mecmualarının kaleme alınma sebebine dair bir kapsam ile bu yazı dizisinin bir numunesini oluşturmaktadır. Genel kabuller etrafında sebeb-i telife dair yorumlamaların gerçek ve kurgusal metin düzleminde ele alınması, konunun bağlamının kendi paradigmaları ile okunması ve nihayetinde inşa mecmularında eserlerin sebeb-i teliflerine dair izahatlar çalışmanın muhteviyatını oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İnşa, Münşeat, Mecmua, Sebeb-i telif

Kaynakça

• Abik, A. D. (1993). ‘Alî Şîr Nevâyî’nin risaleleri, Târih-i enbiyâ ve hükemâ, târîh-i mülûk-ı ‘Acem, Münşeât, metin-gramatikal indeks-sözlük. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Ayan, G. (2009). Anadolu sahasında yazılan bazı “Yusuf u Züleyha” mesnevilerinde sebeb-i telifler. Turkish Studies, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 34(3), 227-272.
• Çalışkan, E. (2018). Münşeât-ı azîziyye fi-âsâr-ı Osmâniyye, inceleme-metin. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• Çalışkan, F. (2012). Yazılı anlatıma ilişkin bir eser: Ahmet Rasim’in “İlâveli hazîne-i mekâtib yahud mükemmel münşeat” adlı eserinin incelenmesi ve metni. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Balıkesir Üniversitesi.
• Durmuş, T. I. (2011). Mısr-ı hünerde kendüyi satmak gerek kişi: Tezkire önsözleri, divan dibaceleri ve sebeb-i teliflerde sanatçı kendisini nasıl satar. Bilig, 52, 65-81.
• Ebûbekir Kânî (2023), Münşeât-ı Kânî/Kânî’nin mektupları. (G. Alp, Haz.). Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Esir, H. A. (2013). Lâmiî Çelebi Münşeât’ının giriş bölümünde Lâmiî Çelebi ile ilgili bilgiler. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8 (13), 103-111.
• Fâik Reşad. (1310/1893). Fenn-inşâ. Karabet Matbaası.
• Fazlıoğlu, İ. (2003). Osmanlı döneminde “bilim” alanındaki Türkçe telif ve tercüme eserlerin Türkçe oluş nedenleri ve bu eserlerin dil bilincinin oluşmasındaki yeri ve önemi. Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi, 3, 151-184.
• Fevrî. (2019). Ahlâk-ı Mehmed Paşa, şairin gözüyle bir devlet adamı portresi. (M. A Karavelioğlu, Haz.). Gece Akademi.
• Haksever, H. İ. (1995). Eski Türk edebiyatında münşeatlar ve Nergisi’nin münşeatı. [Yayımlanmamış doktora tezi]. İnönü Üniversitesi.
• Haksever, H. İ. (1999). Münşeat mecmualarında sebeb-i telif. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3, 55-64.
• Haksever, H. İ. (2011). Ahmed-i Dâînin Teressül’ü. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 6 (1), 1265-1273.
• İçli, A. (2022). Sebeb-i teliflerin önemi ve analizlerine dair. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 9, 161-192.
• Karakoç, Ü. (2006). Münşeât mecmuası, Konya Mevlana Müzesi Kütüphanesi 7068, inceleme-metin-tıpkıbasım. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Erciyes Üniversitesi.
• Kavruk, H. (2003). Türkçe mesnevilerde sebeb-i telif. Özserhat Yayıncılık.
• Kaya, F. E. (2010). Mesnevilerin dibace, sebeb-i telif, hatime bölümlerinde edebiyat eleştirisi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Kırca, E. (2016). Münşeât mecmuâlarının tarihi gelişimi ve Râmi Mehmed Paşa’nın “Hulâsa-i inşâ” isimli eseri. Tarih ve Gelecek Dergisi, 2(3), 84-100.
• Kuran Büyükkavas, Ş. (2006). Mesneviden romana uzanan sebeb-i telif yolu üst kurmacaya mı çıkar. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 1(2), 172- 201.
• Kütük R. ve Turan, L. (2011). Mesnevilerin sebeb-i te’lif ve hâtime bölümlerini Türk edebiyatı tarihi kaynağı olarak okumak. (H. Aynur Ed.), Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VI: Mesnevi: Hikâyenin Şiiri ( s.221-240) içinde. Turkuaz Yayınları.
• Manastırlı Mehmed Rifat. (1292/1876). Nüzhetü’l-münşeât. İstanbul.
• Mehmed Sâdık Rifat Paşa. (1275/1859) Gülbin-i inşâ’. Takvimhane-i Amire Matbaası.
• Önal, S. (2007). Sebeb-i teliflerdeki ortak ve farklı temalar. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (TAED) 35, 105-124.
• Özcan, A. (2020). Osmanlı kroniklerinde sebeb-i telifler üzerine. Tarih Dergisi, 7, 145-159.
• Özer, İ. (2022). Okçuzâde Mehmed Şâhî ve münşeâtı: Münşe’âtü’l-İnşâ, [Yayımlanmış doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Şeyh Ali Vasfî Efendi (1310/1893). Bedâyi. Nişan Berberyan Matbaası.
• Şeyh Mahmud b. Edhem. Gülşen-i inşâ. Ankara: Millî Kütüphane, Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz. A 2276, 1b-118b.https://dijital-kutuphane.mkutup.gov.tr/tr/manuscripts/catalog/details/334280
• Tezcan, N. (2010). Sebeb-i teliflere göre mesnevi edebiyatının tarihsel dönüşümü. Doğu-Batı, 52, 49-75.
• Tolasa, H. (1979). Klasik edebiyatımızda divan önsöz (dibace)leri; Lami’î Divanı önsözü ve (buna göre) divan şiiri sanat görüşü. Journal of Turkish Studies, 3, 385-402.
• Tuğalan, Z. İ. (2019). Ravzatü’l-inşâ, inceleme-metin-tıpkıbasım-sözlük. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Erciyes Üniversitesi.
• Ülgen, M. (2021). Münşeât-ı Abdülkerîm Çelebi. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Fırat Üniversitesi.
• Üzgör, T. (1990). Türkçe divan dibaceleri. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Yahyâ b. Mehmed el-Kâtib. (2014). Menahicü’l-inşa. (F. Unan, Haz.). Türk Tarih Kurumu.
• Yalçınkaya, M. A. (2017). Kınalızâde Ali Efendi, Münşeat, [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Yavuz, K. (1983). XIII-XVI. asır dil yadigârlarının Anadolu sahası Türkçe yazılış sebepleri ve bu devir müelliflerinin Türkçe hakkındaki görüşleri. Türk Dünyası Araştırmaları, 27, 1-34.
• Yılmaz Çal, G. (2016). Osmanzâde Tâ’ib Ahmed’in münşeatı “Gevher-i yektâ”, transkripsiyonlu metin-inceleme ve Türkçe kelime grupları. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• Yusuf Nâbî. (2017). Münşeât-ı Nâbî/Nâbî’nin mektupları. (A. Oktay, Haz.). Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.