İLK SATIR ARASI KUR’AN TERCÜMELERİ ÜZERİNE YAPILAN İNCELEMELER HAKKINDA BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 18 - 27, 28.12.2021

Mehmet Yeşilkaya

Öz

Türk dilinin tarihî dönemlerinin incelenmesi açısından eski eserler oldukça önem taşımaktadır. Türkçenin diğer dillerle etkileşimi yönünden kayda değer incelemeler yapılabilmesi için araştırmacılar tarihî metinlerden faydalanmaktadırlar. Türk dilinin tarihî kaynaklarından biri de ilk satır arası Kur’an tercümeleridir. Kütüphanelerde bulunan ilk satır arası Kur’an tercümeleri olduğu iddia edilen eserler 14. ve 15. yüzyıllara aittir. Araştırmacıların ilgi duyduğu ilk satır arası Kur’an tercümeleri üzerine çok sayıda inceleme yapılmıştır. Harezm Türkçesi ile yazılmış bir Kur’an tercümesi, Çağatayca Kur’an tefsiri, Eski Anadolu Türkçesi ile yazılmış bir Kur’an tefsiri, 15. yüzyıl başlarında yazılmış Kur’an tercümesi ve anonim satır altı Kur’an tercümesi bu kapsamda incelenen eserlerden bazılarıdır. Abdulkadir İnan, Murat Küçük, Hamza Zülfikar, Ahmet Topaloğlu bu eserler üzerinde kapsamlı çalışmalar yapan isimlerden bazılarıdır. Bu makalede, ilk satır arası Kur’an tercümelerini inceleyen eserler kıyas yoluyla değerlendirilmiş, eserlerde incelenen ses bilgisi, biçim bilgisi özellikleri madde başlıkları halinde verilmiş, tablo üzerinde gösterilmiştir. Çalışmanın sonunda adı geçen eserler üzerinde başka ne gibi çalışmalar yapılabileceği değerlendirilmiş, önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türk Dili, Kur’an tercümeleri, ses bilgisi, şekil bilgisi, söz varlığı

Kaynakça

• Özkan, M. (2005). Eski Anadolu Türkçesi Döneminde Ortaya Konan Kuran Tercümeleri Üzerine - I. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 39(39), 115-159.
• Arat, R. R. (1953). Türk Şivelerinin Tasnifi. Türkiyat Mecmuası, 10, 59-139.
• İnan, A. (1961). Kur'an-ı Kerim'in Türkçe Tercemeleri Üzerinde Bir İnceleme. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Ünlü, S. (2007). Kur'an'ı Kerim'in Türkçeye Çevrilmesi ve İlk Kur'an Tercümeleri. Dini Araştırmalar, 9(27), 9-56.
• Küçük, M. (2010). Eski Anadolu türkçesi Dönemine Ait (M.1401) Satır Arası İlk Kur'an Tercümesinde Yapı Bilgisi Tercüme Tekniği Söz Varlığı. Ankara Üniversitesi Dil ve TarihCoğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi(17), 121-147.
• Karabacak, E. (1992). Manisa İl Halk Kütüphanesindeki Satırarası Kur'an Tercümesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul.
• Karahan, L. (2013). Oğuzcanın Anadolu'da Yazı Dili Olma Sürecine Dair Düşünceler. Aşıkpaşa ve Anadolu'da Türk Yazı Dilinin Oluşumu Sempozyumu, 219-228.
• Korkmaz, Z. (1995). Eski Türkçede Oğuzca Belirtiler. Türk Dili Üzerine Araştırmalar, 205-216.
• Sağol, G. (1993). Harezm Türkçesi Satır Arası Kur'an Tercümesi. İstanbul: Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Sağol, G. (1997). Kur'an'ın Türkçe Tercüme Ve Tefsirleri Üzerinde Yapılan Çalışmalar. Marmara Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Türklük Araştırmaları Dergisi(8), 379-396.
• Şimşek, Y. (2016). Eski Anadolu Türkçesi Satırarası Kur’an Tercümesinin (Topkapı Nüshası) Sözvarlığı Üzerine Notlar. Türkbilig(31), 153-170.
• Şimşek, Y. (2017). Eski Anadolu Türkçesi satırarası Kur'ân tercümesi (Topkapı nüshası, Giriş - metin - notlar - dizin). Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• Şimşek, Y. (2017). Eski Anadolu Türkçesi Satırarası Kur’an Tercümesinin (Topkapı Nüshası) Sözvarlığı Üzerine Notlar 2. Türkbilig(33), 69-84.
• Şimşek, Y. (2017). Yök Tez Veritabanı. 11 11, 2017 tarihinde Yök Tez Veritabanı: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden alındı
• Taş, İ. (2016). Tercüme-i Tefsiri’l-Lübâb Eserinin (Hâzin Tercümesi) Musa Bin Hacı Hüseyin El-İznikî ve Başka Müellifler Tarafından Telif Edilmesi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi(53), 92-110.
• Taş, İ. (2018). Manisa İl Halk Kütüphanesindeki “Tefsîr-i Kur’ân” Eseri ve Söz Varlığı Üzerine. Usul İslam Araştırmaları, 29(29), 151-188.
• Tavkul, U. (2003). Türk Lehçelerinin Sınıflandırılmasında Bazı Kriterler. Kırım Dergisi, 12(45), 23-32.
• Tekin, Ş. (1965). Uygurca Yardımcı Cümleler Üzerine Bir Deneme. TDAY Belleten, 35-63.
• Tekin, Ş. (1973-1974). 1343 Tarihli Bir Eski Anadolu Türkçesi Metni ve Türk Dili Tarihinde ‘olga-bolga’ Sorunu. TDAY-Belleten, 59-157.
• Tekin, Ş. (2015). İştikakçının Köşesi Türk Dilinde Kelimelerin ve Eklerin Hayatı Üzerine Denemeler (2 b.). İstanbul: Dergah Yayınları.
• Toker, M. (2011). Anonim Satır Altı Kur'an Tercümesi. Konya: Selçuk Üniversitesi Basımevi.
• Topaloğlu, A. (1976). XV. Yüzyıl Başlarında Yapılmış Kur'An Tercümesi. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Yıldırım, K. (2012). Eski Anadolu Türkçesine Ait Bir Tefsirin Üslûp Özellikleri. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 2(7), 1217-1227.
• Zülfikar, H. (1974). Çağatayca Bir Kur'an Tefsiri. Türkoloji Dergisi, 1(6), 153-195