DİYARBEKİR GAZETESİNE GÖRE ISLAHHANENİN KURULUŞU VE EKONOMİK ANLAMDA VİLAYETE YANSIMALARI (1869-1870)

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 5, 147 - 159, 02.01.2024

Şahin Sert

https://doi.org/10.60051/medbel.1402723

Öz

Bu araştırmada Diyarbakır’da zanaat ve ziraatin gelişmesine katkı sağlayan kuruluşlardan biri olan Diyarbakır Islahhanesinin kuruluş süreci ve bunun ekonomik anlamda Diyarbakır’a yansımalarının nasıl olduğu yerel bir gazete olan Diyarbekir Gazetesinin bakış açısıyla anlatılmıştır. Islahhanenin kuruluş süreci araştırmanın temel konularından biri olduğu için birinci bölümde sadecce Islahhanenin kuruluş aşamasına yer verilmiş, Islahhanenin daha sonraki gelişim evrelerine ise değinilmemiştir. İkinci kısımda ise kurulan Islahhanenin Diyarbakır’a ekonomik anlamda yansımasının nasıl olduğu gazetenin değerlendirmeleri ışığında ifade edilmiştir. Araştırma kapsamında Diyarbekir Gazetesinin 1869-1870 yıllarını içeren 70 sayısı incelenmiş ve bunlardan konumuz ile alakalı olan sayıları makaleye alınmıştır. Ayrıca Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivinde yer alan Diyarbekir Vilayet Meclisinin Islahhanenin kurulması amacıyla Sadaret makamına yazdığı yazılar ile verilen cevapların yer aldığı resmi belgelerden de faydalanılmıştır. Diyarbakır Islahhanesinin kurulduğu andan itibaren büyük bir ilerleme gösterdiği görülmektedir. Islahhanenin bu gelişimi devlet yetkilileri tarafından da farkedilmiştir. Bu sebepten gelişiminin devam etmesi için Islahhanenin yetkililer tarafından sürekli desteklendiği anlaşılmaktadır. Yerel bir gazete olan Diyarbekir Gazetesi bu gelişmeyi vilayetin ve ülkenin içinde bulunduğu ekonomik sıkıntıları da göz önünde bulundurarak anlatmıştır. Gazete, bunun yanında yaptığı haberler üzerinde değerlendirmelerde bulunmuştur. Diyarbekir Gazetesinin bu değerlendirmeleri yaparken Avrupadan örnekler verdiği, vilayetin ve ülkenin nasıl kalkınabileceği konusunda tespitler yaptığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Diyarbakır Islahhane,, Diyarbekir Gazetesi,, Diyarbakır Zanaat,, Diyarbakır Ziraat,, Kurt İsmail Paşa,

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri
• Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (COA), H. 29-12-1234, Dosya no: 169, Gömlek no: 25 87, DH. Dahiliye, Defterler (DH.SAİDd…).
• Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (COA), H-20-01-1286, Dosya no: 40932, Gömlek no: 591 41114, İ.. İrade, Dahiliye (İ..DH..).
• Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (COA), H-23-08-1288, Dosya no: 4206, Gömlek no: 2862 20, Şura-yı Devlet (ŞD.).
• Akyüz, Yahya. Türk Eğitim Tarihi (Başlangıçtan 1993’e). İstanbul: Kültür Koleji,1994.
• Aydın, Selvinaz ve Ülkü Özdemir. Geçmişten Günümüze Fotoğraflarla Mesleki ve Teknik Eğitim. Ankara: Milli Eğitim, 2019.
• Beysanoğlu, Şevket. Bütün Cepheleriyle Diyarbakır. İstanbul: Şehir Matbaası, 1963.
• Düstur Tertip 1. 5 Cilt. Dersaadet: Matbay-ı Osmaniye, 1289.
• Özcoşar, İbrahim, Ali Karakaş, Mustafa Öztürk, Ziya Polat. Osmanlıdan Günümüze Diyarbakır. 1 Cilt. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2018.
• Koçer, Hasan Ali. Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu ve gelişimi. İstanbul: Milli Eğitim, 1991.
• Korkusuz, M. Şefik. Cumhuriyet Öncesi Diyarbekir’de Maarif. İstanbul: Kent Işıkları, 2009.
• Kuneralp, Sinan. Son Dönem Osmanlı Erkan ve Ricali (1839-1922). İstanbul: İsis, 1999.
• Salname-i Vilayet-i Diyarbekir. 20 Cilt.1288/1871.
• Öztürk, Cemil. “Islahhane”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 9:190-191. Ankara: TDV Yay, 1999.
• Turan, Kemal. Ahilik’ten Günümüze Mesleki ve Teknik Eğitimin Tarihi Gelişimi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı, 1996.
• Tütengil, Cavit Orhan. Diyarbakır Basın Tarihi Üzerine Notlar, İstanbul Matbaası, 1954.
• Atalay, Talip. “Sokak Çocukları İçin Başarılmış Bir Proje: Diyarbekir Islahhanesi”. Osmanlıdan Cumhuriyete Diyarbakır. ed. Bahaeddin Yediyıldız-Kerstin Tomenendal. Ankara: Diyarbakır Valiliği-Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, 2008: 159-165.
• Ferlibaş, Meral Bayrak. Bir Sosyal Sorumluluk Projesi: Tuna Vilayeti Islahhaneleri. Belleten C.77 S.279 (2013): 573-636.
• Koç, Bekir. Osmanlı Islahhanelerinin İşlevlerine İlişkin Bazı Görüşler. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi C.6 S.2 (2007), 36-50.
• Öztürk, Rahime Hülya. “19. Yüzyıl Osmanlı Kalkınma Politakasında Sanayi Mekteplerinin İktisadi Fonksiyonu”. Hıstory Studıes Internatıonal Journal Of Hıstory. C.15 S.3 (2023): 615-636.
• Hatip, Yıldız. Osmanlı Yenileşme Döneminde Diyarbakır’da Sivil Mesleki Teknik Eğitim. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi S.7 (2012): 189-209.
• Diyarbekir Gazetesi, (1869, 3 Ağustos). “Vekayi’i Vilayet”. Erişim Tarihi: 10 Eylül 2023, http://www.osmanlicagazeteler.org.
• Diyarbekir Gazetesi, (1869, 17 Ağustos). “Vekayi’i Vilayet”. Erişim Tarihi: 13 Eylül 2023, http://www.osmanlicagazeteler.org.
• Diyarbekir Gazetesi, (1869, 24 Aralık). “Vekayi’i Vilayet”. Erişim Tarihi: 20 Eylül 2023, http://www.osmanlicagazeteler.org.
• Diyarbekir Gazetesi, (1870, 10 Şubat). “Vekayi’i Vilayet”. Erişim Tarihi: 21 Eylül 2023, http://www.osmanlicagazeteler.org.
• Diyarbekir Gazetesi, (1870, 24 Şubat). “Vekayi’i Vilayet”. Erişim Tarihi: 23 Eylül 2023, http://www.osmanlicagazeteler.org.