1970’li Yıllar Türkiye'sinde Fotoğraf

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 1, 133 - 150, 30.06.2023

Gülbin Özdamar Akarçay

https://doi.org/10.46641/medeniyetsanat.1283825

Öz

Çalışma, toplumsal, ekonomik ve politik olarak toplumsal değişim isteğinin ve örgütlülüğün arttığı, sol ve sağ ideolojilerin belirginleştiği aynı zamanda ekonomik krizin, ideoloji çatışmalarının ve şiddetin, politik istikrarsızlığının arttığı 1970’li yıllar Türkiye’sinde fotoğrafın gelişimi üzerine odaklanmıştır. Tarihsel çerçeveyi çizebilmek için arşiv araştırması yapılmış, 70’li yıllardaki gazeteler ve fotoğraf dergileri taranmış, fotoğraf ile ilgili yazılan metinler incelenmiş ve betimsel analiz yöntemi ile çözümlenmiştir. Bu incelemenin sonunda o dönemin fotoğraf kültürünün, ülkenin ekonomik, politik, toplumsal, kültürel ve sanatsal vizyonu ile örtüştüğü görülmüştür. Arşiv taraması sonucunda belirlenen araştırmanın temaları örgütlenme, amatörlük, fotoğrafçılığın bir meslek olarak profesyonelleşmesi, fotoğraf yayınları, ekonomik kriz, toplumcu gerçekçilik, fotoğrafta yeni eğilimler, önemli gelişmeler olarak belirlenmiştir. 1970’li yılların fotoğrafına bakıldığında fotoğrafın işçi sınıfının ve mücadelesinin bir aracına dönüştüğü görülmektedir. Dernekler aracılığıyla verilen eğitimler ile fotoğraf çeken kişi sayısı artmış, fotoğraf amatörleri ortaya çıkmıştır. Bu yılların fotoğraf açısından bir başka önemli özelliği de fotoğraftan para kazanan onu bir meslek olarak icra eden fotoğrafçıların gelişmesidir. Bunun sebeplerinden biri profesyonel fotoğrafçı örgütlenmesi ve kararlılığıdır. Çalışmanın bir başka sonucu da fotoğraf derneklerinin kurulması, fotoğraf dergilerinin raflarda yerini alması ile sadece toplumsal belgeci anlayışın değil farklı fotoğrafik tarzların da yaratılmasına zemin hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Fotoğraf Tarihi, Türkiye’de Fotoğraf, 1970’li Yıllar Türkiye’si, Toplumcu Gerçekçilik, Fotoğrafta Yeni Eğilimler

Teşekkür

Merter Oral ve Kemal Cengizkan'a arşivlerini açtıkları için teşekkür ederim.

Photography in 1970s Turkey

Öz

The study focuses on the development of photography in Turkey in the 1970s, a period of social, economic, and political instability, when the desire for social change and organization increased, leftist and rightist ideologies became more prominent, as well as economic crisis, ideological conflicts, violence and political instability. In order to draw the historical framework, archival research was conducted, newspapers and photography magazines from the 70s were scanned, texts written about photography were examined and analyzed with the descriptive analysis method. At the end of this analysis, it was seen that the photography culture of that period overlapped with the economic, political, social, cultural, and artistic vision of the country. The themes of the research identified as a result of the archive search were organization, amateurism, professionalization of photography as a profession, photography publications, economic crisis, socialist realism, new trends in photography, and important developments. Looking at the photography of the 1970s, it is seen that photography turned into a tool of the working class and its struggle. With the trainings provided through associations, the number of people taking photographs increased and photography amateurs emerged. Another important feature of these years in terms of photography was the development of photographers who earned money from photography and practiced it as a profession. One of the reasons for this is the organization and determination of professional photographers. Another result of the study is that with the establishment of photography associations and the appearance of photography magazines on the shelves, the ground was prepared for the creation of not only the social documentary approach but also different photographic styles.

Anahtar Kelimeler

History of Photography, Photography in Turkey, 1970s Turkey, Social Realism, New Trends in Photography

Kaynakça

• Ahmad, F. (1994), Modern Türkiye’nin Oluşumu, İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Ahmad, F. (2006), Bir Kimlik Peşinde Türkiye, İstanbul: Bilgi Üniversitesi yayınları.
• Ak, S. A. (1990, Eylül), Türk Fotoğrafında Kimlik Sorunu, Varlık Dergisi, 996, ss.12-13.
• Akarsu, S. G. (20 Ağustos 1978) “Tiyatro Günlüğünü”, Vatan Gazetesi.
• Akçalı, K. (1977, Mart), Gümüş Sorunu, Yeni Fotoğraf Dergisi, s. 51-53.
• Alparslan, S. (13 Eylül 1978), FOTOS Turizm ve Tanıtma Bakanlığı’na Dia Vermeyecek, Cumhuriyet Gazetesi.
• Alpkaya F., & Duru, B. (2017), 1920' den Günümüze Türkiye' de Toplumsal Yapı ve Değişim, Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Bayhan, M (1978, Nisan), Tartışma, Fotoğraf Dergisi.
• Bayhan, M. (1979, Haziran), İFSAK’tan Mesaj var, Fotoğraf Dergisi.
• Clark, T. (2004), Sanat ve Propaganda, Ankara: Ayrıntı Yayınları.
• Çizgen, G. (1980, Ocak), 1979’den 1980’e Türkiye’de Fotoğraf, Yeni Fotoğraf Dergisi, 36, s. 34-36.
• Çizgen, E. (1978, Mart), Yeni Fotoğraf ’tan, Yeni Fotoğraf Dergisi, s. 1.
• Demirkol, İ. (11 Ekim 1977), Sosyalist Fotoğraf, Vatan Gazetesi.
• Doğan, M.H. (1975), 100 Soruda Estetik, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Gezgin, A. Ö. (1985), Deneysel Fotografiye Kuramsal Bir Yaklaşım, 10 Mart 2023 tarihinde https://www.ahmetonergezgin.com.tr/deneysel-fotografiye-kuramsal-bir-yaklasim/ adresinden alındı.
• Kaygun, Ş. (9 Ekim 1978), Sergi, Cumhuriyet Gazetesi.
• Kaygun, Ş. (10 Eylül 1978), Yeni Sezona Girerken, Vatan Gazetesi.
• Kaygun, Ş. Biyografi, Galerist, 4 Nisan 2023 tarihinde https://www.galerist.com.tr/tr/gecmis-sergiler sitesinden alınmıştır.
• Kurbanoğlu, H. (25 Ekim 1977) Sorumluluk, Vatan Gazetesi.
• Kutlar, O (1978, Nisan). Tartışma, Fotoğraf Dergisi
• Özdamar Akarçay, G. (2005), Belgesel Fotoğraf ve Propaganda: AFSAD Fotoğraf Dergisi’ndeki İşçi Fotoğraflarının İncelenmesi (1978-1979), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir.
• Talas, C. (1992), Türkiye’nin Açıklamalı Sosyal Politika Tarihi, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Tunalı, İ. (1976), Marksist Estetik, İstanbul: Sıralar Matbaası.
• Yurdalan, Ö. (1978, Ekim-Kasım). Sanat Savaşımın Her evresinde, Fotoğraf Dergisi.
• Yurdalan, Ö. (1979, Mart). Fotoğrafta Gerçeklik Üzerine II, Fotoğraf Dergisi.
• Yurdalan, Ö. (1979, Şubat). Fotoğrafta Gerçeklik Üzerine I, Fotoğraf Dergisi.
• -------(1977, Şubat), Haberler, Yeni Fotoğraf Dergisi, s. 49.
• -------(1979, Ağustos), Haberler, Yeni Fotoğraf Dergisi, s. 37.
• -------(1977, Nisan), Haberler, Yeni Fotoğraf Dergisi, s. 46.
• --------(20 Ağustos 1977), Üç Fotoğraf Sanatçısı Fotoğrafın Sorunlarını Bir Açık Oturumda Tartıştılar, Cumhuriyet Gazetesi.
• SALT (2013) Ocak 1976-Eylül 1980: Kültür-Sanat Sayfalarında Gündem, 11 Nisan 2023 tarihinde https://saltonline.org/tr/691 adresinden alınmıştır.