Sosyal Medyada Müslüman Kimlik Algısı: İslami Fenomenler ve Twitter Örneği

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 165 - 180, 28.12.2020

Filiz Çömez Polat , Göklem Tekdemir

https://doi.org/10.47951/mediad.808915

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada Türkiye’de yaşayan, kendisini dindar (Müslüman) olarak tarifleyen ve sosyal medyada “İslami fenomen” olarak görülen/konuşulan insanların; “Müslüman olmanın ve İslami yaşam tarzının” anlamının söylemlerindeki inşası incelenmektedir. Başka bir deyişle; İslami fenomenlerin Müslüman kimliğe ve İslami yaşam tarzına dair görüşlerini belirtirken hangi dilsel kaynakları (açıklayıcı repertuarlar) kullandıkları Eleştirel Söylemsel Psikoloji yaklaşımı ile ele alınmaktadır. Araştırmanın verileri farklı söylem repertuarlarına ulaşma fırsatı veren ve Türkiye’de kullanıcı sayısı oldukça yüksek olan Twitter üzerinden toplanmıştır. Belirlenen 5 İslami fenomenin (Cübbeli Ahmet Hoca -164 bin takipçi, Caner Taslaman - 186 bin takipçi, Said Ercan -645 bin takipçi, Nihat Hatipoğlu - 487 bin takipçi, At gözlüklü /kendine laik -153 bin takipçi) 2012-2018 yılları arasındaki tüm tivitleri incelenmiştir. Alıntılar Eleştirel Söylemsel Psikolojinin analitik kavramlarından biri olan açıklayıcı repertuarlar çerçevesinde analiz edilmiştir. Analiz sonucunda “doğru İslam” ve “öteki’ne karşı birlik olması gereken İslam” repertuarı olmak üzere iki temel açıklayıcı repertuar ortaya çıkmıştır. Doğru İslam repertuarı; İslamiyet’e uygunluk açısından dindar kesimin davranışı ve taşıdığı değerlere vurgu yapmaktadır. Öteki’ne karşı birlik olması gereken İslam repertuarında ise; Müslüman kimliğinin ya da İslamiyet’e inananların üst bir kimlik olarak kurgulandığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

dindarlık tanımları, dindar yaşam tazrı, eleştirel söylemsel psikoloji, Twitter, açıklayıcı repertuarlar

Perception of Muslim Identity in Social Media: Islamic Phenomena and Twitter

Öz

In this study, religious living in Turkey (Muslims) and who are known as “Islamic phenomenons” meaning constructions about “being Muslim and the Islamic lifestyle” are analyzed. In other words; the linguistic sources (interpretative repertoires) that Islamic phenomena use while expressing their views about the Muslim identity and Islamic lifestyle are addressed adopting a Critical Discursive Psychology approach. The data in this study was obtained from Twitter which is a widely preferred social media platform for many people in Turkey and it enabled us to have access to different discourses. 5 Islamic phenomena determined by the researcher (Cübbeli Ahmet Hoca -164 thousand followers, Caner Taslaman -186 thousand followers, Said Ercan -645 thousand followers, Nihat Hatipoğlu -487 thousand followers, Horse Glasses/Self-Secular -153 thousand followers) whose tweets are examined in 2012-2018. The extracts have been analyzed within the framework of interpretative repertoires, one of the analytic concepts of Critical Discursive Psychology. Analyses showed that two basic interpretative repertoires have emerged called “true Islam” and “Islamic unity in a struggle with the other”. “True Islam” repertoire emphasizes the behavior and values of the religious group in terms of being in line with Islam. Based on the repertoire of “Islamic unity in a struggle with other” the Muslim identity or the believers in Islam are constructed as a superior identity or as having a superior identity.

Anahtar Kelimeler

Definition of Religiousness, Religious Lifestyle, Critical Discursive Psychology, Twitter, Interpretative Repertoires

Kaynakça

• Arkonaç, S. A. (2014). Psikolojide radikal yol alışlar. Ayrıntı Yayınları.
• Arslan, A. ve Ünlü, D. (2016). Instagram fenomenleri ve reklam ilişkisi. Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 3(2), 41-65.
• Bayraktutan, G., Binark, M., Çomu, T., Doğu, B., İslamoğlu, G. ve Aydemir, A. (2012). Sosyal medyada 2011 genel seçimleri: Nicel-nitel ara yüzey incelemesi. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 7(3), 5-29.
• Billig, M., Condor, S., Edwards, D., Gane, M., Middleton, D. ve Radley, A. (1988). Ideological dilemmas: A social psychology of everyday thinking. Sage Publications: London.
• Bora, T. (1998). Türk sağının üç hali. İletişim Yayınları, İstanbul.
• Brasher, B. (2001). Give me that online religion. CA: Jossey Boss, San Fransico.
• Campbell, H. A. (2012). Understanding the realitonships between religion online and offline in a networked society. Journal of the American Academy of Religion, 80(1), 64-93.
• Çamdereli, M. (2014). Sosyal medya dindarların yaşamını dönüştürmüştür.www.habervaktim.com/haber/355144/sosyal medya.html.) adresinden 02.08.2017 tarihinde edinilmiştir.
• Çoker, Ç. (2012). Bir cinayet ‘tehdit’ ve ‘biz’ : Bir açıklayıcı repertuar çalışması, S. A. Arkonaç (ed.) Söylem Çalışmaları içinde, s.33-58, Nobel Kitap Yayınevi, Ankara.
• Çömez-Polat, F. (2019). Türkiye’de değişen dindarlık göstergeleri ve sosyal medya. İstanbul Üniversitesi S0syal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Davies, B., Harre, R. (1990). Positioning: the discursive production of selves. Journal for the Theory of Social Behaviour, 20(1), 43-63.
• Deloitte 2019 Raporu, https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/turkiye-twitter-ve-instagramda-birinci-4140521 adresinden 08.03.2020 tarihinde alınmıştır.
• Demirkanoğlu, Y. (2017). Muhafazakâr düşüncede kadının toplumsal konumu. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 17(34), 285-305.
• Edley, N. (2001). Analysing masculinity: Interpretative reportories, ideological dilemmas and subject positions, discourse as data. A Guide for Analysis, (Ed. M. Wetherell, S. Taylor and S. Yates), s. 189-228. London: Sage.
• Epley, N. and Kruger, J. (2005). What you type isn't what they read: The perseverance of stereotypes and expectancies over email. Journal of Experimental Social Psychology, 41, 414–422.
• Ergen, Y. (2018). Twitter örneğinde sosyal medya gündemi: bir gündem belirleme aracı olarak futbol. E- Kurgu Dergisi, 26(3), 502-520.
• Goffman, E. (2009). Günlük yaşamda benliğin sunumu, (çev. B. Cezar), İstanbul: Metis Yayınları.
• Hackett, R. J. (2016). Religion and the internet. Diogenes, 211, 67-76.
• Hülür, A. B. ve Bekiroğlu, H. (2016). Çevrimiçi din: dini içerikli bir Facebook sayfasının göstergebilimsel analizi. SBARD, 14(27), 145-167.
• Irak, D. ve Yazıcıoğlu, O. (2012). Türkiye ve sosyal medya. Okyanus Yayınları, Ankara.
• Kılcı, Ş., Dondurucu, Z. B. ve URAN, A. B. (2017). Yeni medya ortamlarında nefret söylemi: İslam karşıtlığı bağlamında nefret söylemi içeren videoların Youtube üzerinden incelenmesi. AJIT-e: Online Academic Journal of Information Technology, 8(30), s. 155-187.
• Kıran, E. (2014). 1980 sonrası dönemde Türkiye’de muhafazakâr bireylerin tüketim toplumunda var olma deneyimleri. İstanbul Üniversitesi, Doktora Tezi.
• Koni, H. ve Torun, İ. (2013). Muhafazakârlık olgusu ve Amerika-Türkiye örneklerinde dini muhafazakarlık. Muhafazakâr Düşünce, 10(38), 181-209.
• Kyong, C. (2011). New Media religion: Observations on research. (http://www.biomedsearch.com/article/New-media-religionobservations-research/252449215.htmladresinden 02.12.2017 tarihinde alınmıştır.
• Marwick, A. ve Boyd, D. (2011). To see and be Seen: Celebrity practice on Twitter. The International Journal of Research into New Media Technologies. 17(2), 139-158.
• Milner, Jr. M. (2010). Is celebrity a new kind of status system? Symposium: Celebrity in America Today. (47), 379-387. http://sociology.virginia.edu/sites/sociology.virginia.edu/files/IsCel ebrityaNewK indofStatusSystemREPRINT.pdf
• Oyman, N. (2016). Sosyal medya dindarlığı. KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 28, 125-167.
• Özdemir, Z. (2015). Sosyal medyada kimlik inşasında yeni akım: Özçekim kullanımı. Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 2(1), 112-131.
• Sakin, E. (2016). Türkiye’de çevrimiçi arkadaşlık servisi siteleri kullanıcılarında benlik sunumu. Yüksek Lisan Tezi, İstanbul Üniversitesi.
• Schwartz, S. H. (1992). Universal in the content and structure of values: Theoretica advences and emprical tests in 20 countries. Advencies in Experimental Social Psychology, 25, 1- 65.
• Şener, G. (2010). Sosyal ağlarda kimlik ve cemaat. Mostar Dergi, 62 (5). http:// www.mostar.com.tr/kose/detaylar.aspx?id=492 adresinden 30.09.2020 tarihinde alındı.
• Tekin, M. (2004). Dindarlık bağlamında amel-i salih kavramına sosyolojik bir yaklaşım: Dindarlık olgusu (Sempozyum Tebliğ ve Müzakereleri). Kurav Yayınları, İstanbul.
• Temel, M. (2009). Türkiye’de medya ve İslamofobi araştırmaları. Medya ve Din Araştırmaları Dergisi, 2(1), 93-121.
• TSAI, S. C. (2015). Computer mediated communication and religion: A evolutionary primer. Open Journal of Social Scienses, 3, 117-126.
• Ünür, E. ve Doğanyılmaz, D. D. (2016). Sosyal kimlik olarak İslam’ın sosyal medyaya yansıması: #gercekislam. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 16(3), 37-61.
• Walther, J. B. (2007). Selective self presentation in computer-mediated communication : Hyper personal dimensions of technology, language and cognition. Computers in Human Behaviour, 23(5), 2538-2557.
• Wetherell, M. (1998). Positioning and interpretative repertories: Conversation analysis and post-structuralism in dialogue. Discourse and Society, 9, 387-412.
• Wetherell, M. ve Potter, J. (1987). Discourse and social psychology: Beyond attitudes and behaviour. London: Sage.
• Yıldırım, S. ve Tekdemir-Yurtdaş, G. (2016). Türkiye’deki katılımcı sözcüklerde Suriyeli sığınmacıların sosyal inşası: Sosyal medya ve açıklayıcı repertuarlar. Middle East Journal of Refugee, 1(1), 77-122.
• Yılmaz, H. (2012). Türkiye’de muhafazakârlık: Aile-din-devlet-cinsiyet. www.haberler.com/muhafazakarlık-arastırması-turkiyede dindarlık-3995034- haberi 6 ekim 2012 adresinden 05.02.2018 tarihinde alınmıştır.