Women’s Representation and Social Position in Iranian Cinema: An Analysis of Tahmineh Milani’s Films

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 1, 105 - 120, 29.06.2021

Hülya Özkan

https://doi.org/10.47951/mediad.936483

Cited By: 4

Öz

After the Islamic Revolution of Iran, the position of women in the public sphere has been redefined within the framework of the rules included in the constitution. The change in the position of women has brought along a new process of “identification”. The representation of women, which has become a cult in the eyes of society through the media, has been reproduced in the axis of norms. Although the image of the dominant woman in question has become widespread in Iranian cinema, some directors have stepped out of this framework. In this study, the films of Tahmineh Milani, who came to the forefront with his films that break the taboos about the representation and social position of women in Iranian cinema, were examined. In this context, Milani’s Do Zen (1998) and Vakoneshe Penjom (2003) films, which were selected as samples within the scope of the study, were analyzed by the feminist critical discourse analysis method. Milani offers women solutions to Iranian women with her films, does not directly criticize the lawmakers, brings the society and problems created by the laws to the fore, and leaves the main criticism to the audience.

Anahtar Kelimeler

Cinema and Woman, Woman in Iran, Tahmineh Milani, Iranian Women Directors, Women in Iranian Cinema

İran Sinemasında Kadının Temsili ve Toplumsal Konumu: Tahmineh Milani Filmleri Üzerine Bir Çözümleme

Öz

İran İslam Devrimi’nin ardından kadının kamusal alandaki konumu anayasada yer alan kurallar çerçevesinde yeniden belirlenmiştir. Kadının konumundaki değişim yeni bir “kimliklendirme” sürecini beraberinde getirmiştir. İran toplumunda uzun bir geçmişe sahip olan ataerkil düzenin kabullerinin, değerlerinin sinemaya nasıl aktarılacağı, kadının devrim sonrası temsiliyetini tartışmalı bir hale getirmiştir. Medya aracılığı ile toplum nazarında kült haline getirilen, normlar ekseninde kadın temsiliyeti adeta yeniden üretilmiştir. Söz konusu egemen kadın imgesinin İran sinemasında yaygınlık kazanmasına rağmen bazı yönetmenler bu çerçevenin dışına çıkmışlardır. Bu çalışmada İran sinemasında kadının temsili ve toplumsal konumuna ilişkin tabuları yıkan filmleri ile ön plana çıkan Tahmineh Milani’nin filmleri incelenmiştir. Bu bağlamda çalışma kapsamında Milani’nin örneklem olarak seçilen Do Zen (1998) ve Vakoneshe Penjom (2003) filmleri, ataerkil yaklaşım tarafından üretilen toplumsal cinsiyet rollerinin iktidar ilişkilerini yansıtması ve bu ideolojinin yeniden üretimini eleştirel bir biçimde sunabilmesi özelliği taşıması nedeniyle feminist eleştirel söylem analizi yöntemiyle çözümlenmiştir. Milani’nin filmleri çözümlendiğinde yer verdiği kadın karakterlerin toplumsal baskı nedeniyle sessiz kalmayı tercih etmek zorunda bırakılsalar da isyankâr tavırlarıyla mücadelelerinden vazgeçmedikleri anlaşılmaktadır. Milani, filmleri ile İranlı kadınlara adeta çözüm yolları sunarken; kanun yapıcıları doğrudan eleştirmez, kanunların yarattığı toplumu, sorunları ön plana çıkararak asıl eleştiriyi izleyiciye bırakır.

Anahtar Kelimeler

Sinema ve Kadın, İran’da Kadın, Tahmineh Milani, İranlı Kadın Yönetmenler, İran Sinemasında Kadın

Kaynakça

• Abdulkhani, L. ve Nesrabadi, M. (2011). Baznemayie negshe zenan der sinema (Siyasetgozarihaye ferhengi der sinemaye gebl ve pes ez engelabe Eslami). Zen ve Ferheng, 87-96.
• Abret, R. (2001). Hagigeten chera bayed yek nefer feminist bashed? H. mezrehe içinde, Fereshtehaye Sukhte (Negd ve Berresiye Sinemaye Tahmineh Milani) (S. Cediri, Çev., s. 242-244). Tahran: Neshre Vercavend.
• Aktaş, C. (2015). Şarkın şiiri İran sineması. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Althusser, L. (2019). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Aytekin, M. (2019). Devrim sonrası İran sinemasında kadın: behram beyzayi filmlerinde kadının temsili. Antalya: Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Baver, F. (2000). Filme daireye Cafer Penahi. Feslnameye Ferhenge Sinemayi (7).
• Besiri, M. (2003). Piruzi der rah est negdefilm. Peyame Zen .
• Bourdieu, P. (2014). Eril tahakküm. (Çev. B. Yılmaz), İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Cumhedar, E. (1994). Tehlile sinemaye zen der sinemaye pes ez engilab. Daneshgahe Tehran, Payannameye Karshenasi.
• Delaviz, H. A. (2009). Koleksiyone filmhaye feministi, Gozarishi Ecmali Ez Asare Tahmineh Milani. Feslnameye Hurah (32).
• Dijk, T. A. (2010). Söylem ve iktidar. A. Çavdar ve A. B. Yıldırım (Dü) içinde, Nefret Suçları ve Nefret Söylemi (P. Uygun, Çev., s. 10-44). İstanbul: Uluslararası Hrant Dink Vakfı Yayınları.
• Ekhlagi, A. R. (2001). Do zen, do zendegi, yek film. H. Mezrehe içinde, Fereshtehaye Sukhte (Negd ve Berresiye Sinemaye Tahmineh Milani) (s. 254-258). Tahran: Neshre Vercavend.
• isna.ir. (2003, 2 5). Tahmine Milani: Vakoneshe Penchom. isna.ir: https://www.isna.ir/news/8111-04247/تهمينه-ميلاني-واكنش-پنجم-نمودي-از-زنان-خاموش-و-مطيع-جامعه adresinden alındı
• İzzeti, Z. (2019, Eylül 25). Negdi ber mustenede khane siyah est esere Furuge Ferruhzad. cinemodern.ir: https://cinemodern.ir/نقدی-بر-مستند-خانه-سیاه-است/ adresinden alındı
• Johnston, C. (1980). The subject of feminist film theory/practice. Screen, 21(2), 27-34.
• Kanat, F. (2007). İran sinemasında kadın. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Keremi, M. T. ve Mohammedzade, Z. (2016). Baznemayie zene dovvom der sinemaye İran. Felsnameye Mutalaate Resanehaye Novin, 163-207.
• Khaniki, H. ve Ferani, M. (2015). Godret ve Padgodrete cinsiyeti der sinemaye İran (Moguyeseye Tetbigiye Asare Tahmineh Milani ve Rahkshan Beni Etemad). Zen Der Ferheng ve Honer, 207-222.
• Mehdilu, M., Mirzai, K. ve Varistefer, E. (2018). Shenakhte cayegahe ictumaiye zenan der asare Tahmineh Milani. Feslnameye Pejoeshe İctumai, 190-220.
• Mezrehe, H. (2001). Fereshtehaye sukhte (Negd ve Berresiye sinemaye Tahmineh Milani). Tahran : Neshre Vercavend .
• Mulvey, L. (1999). Visual pleasure and narrative Cinema. L. Braudy, and M. Cohen içinde, Film Theory and Criticism: Introductory Readings (s. 833-844). New York: Oxford UP.
• Naficy, H. (1996). Iranian cinema. G. Nowell-Smith içinde, The Oxford History of World Cinema. London: Oxford University Press.
• Ostovari, N. (2001). Chetor momkun est? H. Mezrehe içinde, Fereshtehaye Sukhte (Negd ve Berresiye sinemaye Tahmineh Milani) (s. 244-248). Tahran: Neshre Vercavend.
• Öztürk, S. R. (2000). Sinemada kadın olmak: Sanat filmlerinde kadın imgeleri. İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Ravadrad, E. (2001). Tegirate negshe zen der camee ve televizyon. Merkeze Mutalaate Neshre Zenan.
• Rencber, T. (2011). Berresiye mezamine tesavi telebane cinsiyeti der filmhaye Tahmineh Milani. Tahran: Payannameye Karshinasiye Ershed, Entesharate Daneshgaye Azade Eslamiye Tehran Merkezi.
• Sanasariyan, E. (2005). Cumbeshe hukuke zenan der İran (Togyan, Uful ve Serkub Ez 1280 Ta Engelabe 1357). (N. A. Khorasani, Çev.) Tahran: Ekhteran.
• Whitaker, S. ve Rosse, I. (2000). Zendegi ve honer: Sinemaye novine İran. (P. Feridi, Çev.). Tahran: Kitap Sera.
• Zaven. (2001). Zenan der sinema ve der sinemaye zenan. H. Mezrehe içinde, Fereshtehaye Sukhte (Negd ve Berresiye Sinemaye Tahmineh Milani) (s. 106-107). Tahran: Neshre Vercavend.